Пеп Гвардиола АПЛдаги бир қанча рекордларни ёнғоқ мисоли чақиб ташлади, энг ёмони, бу ёнғоқлар асосан, шаҳарнинг нариги тарафида истиқомат қилаётган Жозе Моуриньонинг бошида чақилаётгани воқеани янада қизитиб юбормоқда. Ўтган йили чемпионликни нишонлаган Конте, бундай ҳолатларга ўрганиб қолган Венгер, саксон беш миллионга ҳимоячи сотиб оладиган пул бўла туриб, доим бечорага ўхшаб турадиган Клопп эмас, айнан Жозе Моуриньога қараб истеҳзоли кулаверамиз.
Сабаби, оддий, ҳар икки мураббий бир вақтда, бир мақсадларда Англиядаги икки жамоага таклиф қилинган, деярли бир хил пул сарфлашди, кимдир унисини, кимдир буниси муваффақиятлироқ бўлишини айтди. Мана шу курашда Пеп Гвардиола 15 очкога ўзиб кетди. Жозе йиғламай, ким йиғласин?
Жозе йиғлади, «МЮ»да таркибни кучайтириш учун яна трансферлар лозимлигини айтар экан, «Манчестер Сити» ҳатто қанот ҳимоячилари учун ҳам эллик миллион фунт сарфлаётганини қистириб ўтди. Ҳеч ким унинг гапини эшитмади, эшитганлар унинг устидан кулди - ахир сен ҳам уч юз миллион евро пул сарфладинг, наҳотки бу пуллар «Бёрнли»ни ютиш учун етарли бўлмаса?
Бошқа тарафдан, вазиятга чуқурроқ қараш имкони доим мавжуд. Хўш, ростан ҳам мураббийлар пойгага айни бошланғич нуқтадан чиқишдими? Бу саволга жавоб излар эканмиз, португалиялик мутахассисга ростан ҳам осон эмаслигини англагандек бўламиз.
БОШЛАНҒИЧ НУҚТА
Жозе ва Пеп янги жамоаларга тайинлашганидан аввалги мавсумда, ҳар икки Манчестер клуби тенг очко жамғарган ва фақат тўплар нисбатига кўра, «Сити» 4-ўринни олганди. Ўзаро ўйинларда ҳатто «Юнайтед» бир ғалаба ва бир дурангга эришган. Бу томондан қараганда, мураббийларга айни савия ва айни кучдаги жамоалар мерос бўлиб қолган. Ростан ҳам шундаймикин?
Йўқ. «Манчестер Сити»да Гвардиоладан олдин Мануэл Пеллегрини тўлиқ уч мавсум ишлади. Илк мавсумдаёқ чемпионликка эришган чилилик мутахассис бемалол ўз жамоасини қурди ва «Сити» деярли ўзгармас таркиб билан мана шу уч йилни ўтказди. Трансферлар ҳам бир мураббий йўналиши ва режаси асосида амалга ошириб борилди. Яъни, Гвардиоладан олдинги уч йил қайсидир маънода барқарор ўтганди. Пеллегрини бу даврда биринчи, учинчи ва тўртинчи ўринларни олди. Шунингдек, Пеллегрини Манчестерга «Малага»дан ташриф буюрганини, яъни, асосан испан футболи тарғиботчиси бўлганини эътиборга олсак, бу томондан ҳам Гвардиолага осон эди. Пеллегрини жамоага олиб келган Де Брюйне, Стерлинг, Отаменди, Фернандиньо, шунингдек, Силва, Агуэро каби эски футболчилар Пеп Гвардиоланинг ғояларига мос эканини кўрмоқдамиз, бу футболчилар ҳозир унинг асосий қуролларидир.
Жозе Моуриньо ташриф буюрган «Манчестер Юнайтед» эса, Фергюсондан кейинги хаосни бошдан кечираётган жамоа эди. Мойес трансферлар орқали жамоани ривожлантириш тугул, Сэрдан қолган борини ҳам сочиб юборди, Луи ван Гаалнинг сарфлари ҳам янги жамоа пойдевори учун ишламади ёки муваффақиятсиз чиқди. Ван Гаал амалга оширган трансферлардан Шнайдерлин, Швайнштайгер, Валдес, Депай, Ди Мария, Фалкао каби номлар ҳозир жамоада йўқ, Дармиян, Блинд, Роҳо, Ромеро, Шоу эса, яқин замонда сотиб юборилиши ҳам мумкин. Мана шу санаб ўтилган 11 футболчи Моуриньо келишидан олдинги икки йил ичида сотиб олинганини тасаввур қила оласизми? Тўғри, яхши мураббий бор масаллиқдан яхши жамоа туза олиши билан ҳам устун бўлиши керак, аммо Луи ван Гаалнинг услуби Жозеникидан буткул фарқ қилиши ва ростан ҳам, агар яхшироқ қаралса, голландиялик мураббийнинг харидлари ўртача футболчилардан тузилгани ва асосан маълум йўналиш учун режалаштирилганини пайқаса бўлади. Жозе ворис сифатида фақат Рэшфорд, Марсиял ва Лингард каби ёш футболчилар учун Ван Гаалга раҳмат айтиши мумкин холос.
Оддий мисол, «Лестер»га қарши ўйинда ҳимояда - Жонс, Смоллинг, Янг ва Валенсия ўйнади - тўрттови ҳам Алекс Фергюсон даврида харид қилинган футболчилардир. Бу нимани англатади? Жозе Моуриньога шу қадар сочилиб ётган паззл мерос қолдики, бир томонни тўғирласа, иккинчи томон панд беради - мустаҳкам асосни яратиб, кейингина уни кучайтирувчи мурватларни сотиб олишни бошлаш ва бу вазифани қандайдир минимум вазифаларни амалга оширган ҳолда қилиш осон эмасди.
Гвардиола келгунча, Пеллегрини ўша асосни яратган, ҳатто Де Брюйне, Стерлинг трансферлари орқали, мана шу йўналишда таркибнинг сифатини ошириш ишларини ҳам бошлаб улгурганди. Пеп бу жамоани янги босқичга олиб чиқди, бир неча қадам олдинга бошлади, тан оламан, лекин сиз ҳам тан олингки, Жозеда маълум йўналишда давом эттиргани бирор асос ҳам қолмаган эди. Ҳатто Луи ван Гаалнинг ўзи ҳам икки йил фақат асос қидирган - унинг истеъфосига ҳам айнан мана шу жиҳат - конкрет рельснинг йўқлиги сабаб бўлганди, менимча.
Шуни эътиборга олсак, Жозе Моуриньо ўз қарашлари ва ғояларига мос жамоани мерос қилиб олмади. Бу томондан у Пепдан бошланғич нуқтада анчагина орқада эди.
ТРАНСФЕРЛАР
Ўтган уч трансфер ойнасида Пеп Гвардиола 12 (Стоунз, Сане, Сильва, Нолито, Браво, Эмерсон, Жезус, Гундўған, Менди, Уолкер, Данило) трансфер, Жозе Моуриньо эса 7 (Погба, Мхитарян, Ибраҳимович, Лукаку, Матич, Линделоф) трансферни амалга оширди. «Манчестер Сити» бу трансферлар учун 331 миллион евро, «Манчестер Юнайтед» эса, 290 миллион евро сарфлади.
Аввалги бўлимдаги омилларни эътиборга олмай туриб, трансферлар ҳақида тўлиқ тасаввур пайдо қилиш мумкин эмас. Ҳа, бизда қандайдир сонлар бор, миллионлар - бу жиҳатдан ҳар икки жамоа ҳам бир-бирига яқин пул сарфлаган. Аммо бошланғич нуқта тенг бўлмас экан, якуний натижа барибир фарқ қилаверади.
Оддий мисол, «Манчестер Юнайтед»нинг сарфларини деярли икки баробарга ошириб турган сумма - Поль Погбанинг трансферидир. Погба орқали «МЮ» майдон марказини мустаҳкамловчи ва ҳужум чизиғидаги асосий креативга жавоб берувчи етакчига эга бўлди. «Манчестер Сити»да эса, Погбага эҳтиёж йўқ эди - бу позиция учун Кевин Де Брюйне таркибда бор. Айтмоқчиманки, ҳамма Погбанинг трансфери орқали «Юнайтед»нинг сарфларини катта қилиб кўрсатмоқчи бўлишади, лекин бу трансфер таркибни кучайтирувчи эмас, таркибнинг асосини яратувчи трансфер эди. Мисол учун, агар ҳозир Мата ёки Мхитарян ўйнаши мумкин бўлган позицияга Дибала ёки Гризманн сотиб олинса, ана шунда жамоани кучайтирувчи трансфер амалга ошди дейиш мумкин, чунки бу трансфер орқали Моуриньо таркиб савиясини бир поғона юқорига кўтарган бўлади.
Матич, Погба, Лукаку трансферлари учун катта пуллар сарфланган бўлса-да, бу трансферлар етишмаётган мурватларни тўлдирувчи харидлар эди, бу футболчилар тўп сурадиган позицияда ҳеч ким йўқ эди. Бу футболчилар орқали жамоа асоси яратилмоқда, ана ундан кейин, тортнинг тепасини ясатиш, яъни Дибала ёки Ўзилни сотиб олиш мумкин.
Гвардиолада эса асос бор, у Навас ўрнига Санени, Компани ўрнига Стоунзни Коларов ўрнига Уолкерни, Туре ўрнига Гундўғанни сотиб олиш орқали, жамоа савиясини ошириб бормоқда (Пеп Гвардиола «МЮ»да муаммосиз бўлган дарвозабон позициясига 40 миллион сарфлаганини эътироф этамиз, албатта - айнан шу позицияда «МЮ» устун эди холос). Трансфер сиёсатида «Манчестер Сити» етиб келиб бўлган босқичга «Манчестер Юнайтед» ҳали етиб келгани йўқ. Ҳар икки мураббий бир пайтда бошлаган бўлишса-да, юқорида айтилганидек, Пеп аслида анча олдинроқда туриб, эстафета таёқчасини Пеллегринидан қабул қилиб олганди.
Шу томондан олиб қарасак, Моуриньога «Реал»да осонроқ бўлган. У келишидан олдинроқ, «Реал» янги жамоа қуриш йўлида анча ишларни бошлаб улгурган (қизиғи, у ерда ҳам Пеллегрини), Роналду, Бензема, Алонсо, Кака каби йирик харидлар амалга оширилган. Ди Мария ва Ўзил трансферлари жамоани янада кучайтириш ва ўз ғояларини илгари суришга тайёрлаш йўлидаги ишлар бўлганди холос.
Бу фикрлар Моуриньога бўлаётган эътирозларнинг ортиқча эканини ва қилинаётган харидларни ҳадеб пеш қилавермаслик кераклигини англатади. Трансферлар футболнинг бир бўлаги ва ҳар қандай жамоанинг ҳар қандай ҳолатида мунтазам амалга ошириб туриладиган иш. АПЛ чемпиони «Челси», чемпион бўлишига қарамасдан, Мората, Бакойоко, Рюдигер, Дзапакоста (Коста ва Матич кетди) каби футболчиларни ўз сафига қўшиб олди. Ўтган мавсумда «Челси»дан 25 очко ортда қолган «МЮ» ҳам деярли ўша даражада сарф (Руни ва Златан кетди) қилди ва ҳозирда бу икки жамоа ҳозирда деярли тенг кўрсаткичларни амалга оширмоқда. Яъни «МЮ»да кўпроқ ўсиш кузатилганига қарамасдан, танқидларнинг анча кўпроқ бўлаётгани қизиқ, мен учун.
БОСИМ
Манчестернинг қизил қисмида босим каттароқ эканини ҳеч ким инкор қилмаса керак. Тўғри, бу жамоаларнинг охирги зафарларига мос равишда 4 ва 5 йил бўлди - яъни у қадар бир-бирларидан узоқ эмас. Аммо «Сити» ўша чемпионликдан ташқари, яна икки марта чемпионлик учун курашди, бошқа икки йилда ҳам ЕЧЛ йўлланмасини берувчи ўринларни эгаллади. «Манчестер Юнайтед» эса, Фергюсондан кейин, 7-4-5-6 ўринларни олганини эътиборга олсак, жамоа ичидаги ва ташқарисидаги беҳаловатлик давом этмоқда.
АПЛ очилганидан бери узлуксиз бош соврин учун курашган «МЮ»нинг қаторасига 4 йил бу ўринларга ҳатто яқин келмаётгани Моуриньога қўшимча босим юкламоқда.
Масалан, Мхитарян ва Линделоф билан боғлиқ воқеаларни олайлик. Моуриньо бу футболчиларни ўзи сотиб олди, лекин бир муддат таркибдан узоқ тутди. Ўша даврларда португалиялик мутахассисни айбламаган, унинг устидан кулмаган одам бўлмади, ҳисоб. Қанақасига ўзи сотиб олган ўйинчини ўйнатмайди? Маур хато қилдими?
Худди шу паллада эса, Манчестернинг кўк томонида Пеп Гвардиола бемалол Нолитони сотиб олар ва бир йил ўтиб, қайтариб сотиб юбораверар, ҳеч ким бу ҳақида гапирмасди ҳам. Пеп уч ой Туре билан тескари бўлиб юриши, кейин мажбурликдан таркибга қайтариши, ўша Туре «Сити»ни бир қатор ўйинларда қутқариб қолиши мумкин. Ҳеч кимнинг иши йўқдек. Катта пулга олиб келинган Бернарду Сильва нега кам майдонга тушяпти, деб ҳеч ким айюҳаннос солмайди ҳам. Мендининг жароҳати ярим ҳимоячи Делфни ўйнатишга мажбур қилса, нега катта пулга Данило сотиб олинди, деб сўрашмайди ҳам.
Тўғри, бундай ҳолатларни «Манчестер Сити» кўрсатаётган ажойиб ўйинлар ёпиб юбораётган бўлиши эҳтимол. Аммо эсланг, «Юнайтед»нинг ўша «4-0»лик даврларида ҳам, нега Марсиял захирада қолаётгани ҳақида муҳокамалар жуда кўп бўлганди.
Яна бир мисол. Ҳозирги танқидчиларнинг байроқ қилаётган яна бир факт - «Манчестер Юнайтед» яратилаётган хавфли вазиятлар ва яққол имкониятлар борасида, яъни xG жадвалида АПЛда 6-ўринда боряпти, шунинг учун жамоанинг очколар бўйича 2-ўринда бораётганига эътибор бермаслик керак экан. Жамоа бу ўйини билан шу ўринда туриши ва шунча очко олиши аслида ноҳақлик экан. Аммо эсингизда бўлса, ўтган йили «МЮ» жуда кўп хавфли вазиятлар яратган, бу бўйича лигада 2-3 ўринларда борган, аммо гол ура олмагани учун олтинчи ўринда юрганди. Моуриньо вазиятлар яратилаётгани ҳақида қанча бонг урмасин, ҳеч ким ўша xG жадвалга қарашни истамаганди.
Аслида бунинг изоҳи жуда осон, жамоа гол ура олмаса кўпроқ ҳужум қилади ва кўпроқ вазият яратади. Ҳисобда олдинда борса, бу вазиятлар сезиларли камаяди, шундай эмасми? Ўша «Арсенал» ўзаро ўйинда вазиятлар борасида «МЮ»дан уч баробар устун бўлганининг сабаби, меҳмонлар 2:0 ҳисобида олдинга чиқиб олгани эмасмиди? Қандай қилиб, ўйин сценарийси ва маълум палладаги таблодаги ҳисобни назарга олмай туриб, бир жамоани иккинчисидан устун бўлганини айтиш мумкин?
МОУРИНЬО ЁМОН ИШЛАЯПТИМИ?
Аслини олганда, ундай эмас. Жамоа чемпион жамоа режимидаги очколарни тўпламоқда. АПЛ тарихида 20 турдан сўнг энг кўп очко тўплаб, рекорд ўрнатган «Арсенал» ва «Челси»нинг ўша очколари бугунги «МЮ»дан атиги 3-4 очкога кўпроқ холос эди ва ҳатто камроқ гол ургандилар. Чемпионлик учун курашиш ниятида мавсумга кириб келган бошқа 4 топ жамоа ҳозирда «МЮ»дан пастроқда турибди.
Моуриньонинг муаммоси шу пайтгача ҳеч кимнинг ақлига сиғмайдиган натижани қайд этаётган Пеп Гвардиоланинг «Манчестер Сити»сидир. Айнан ўша клуб фонида Жозенинг натижалари жуда ёмон кўринаётгани табиий. Зеро «Бёрнли»ю «Лестер»лар билан дуранглар ҳар доим, хар қандай чемпион ижросида бўлганди авваллари.
Бу ҳолатни қайсидир маънода, юқорида тилга олинган 2010 йилга қиёслаш мумкин. Моуриньо ихтиёридаги «Реал» ҳар қанча кучли ва юлдузли бўлмасин, Гвардиоланинг «Барселона»си анча илгарилаб кетиб бўлганди. Жозеда ўша жамоага етиб олиш, яқинлашиш вазифаси бўлган ва бу ишни у уддалай олганди.
Жозе Моуриньо бу сафар ҳам ана ўша ишни уддалайдими, йўқми, билмайман. Аммо бунинг учун аввало, бугунги «Манчестер Сити»нинг ҳам анча илгарилаб кетганини ҳамма қабул қилиши, Моуриньони тинч қўйиши керак.
Бировни таъқиб қилишдаги энг муҳим ва биринчи қадам унинг олдинда турганини тан олишдир.
Қаҳрамон Асланов
