Олимлар Ойнинг орқа томонидан олинган тупроқ намуналарини ўрганди

Хитойнинг «Chan’e-6» миссияси Ойнинг орқа томонидан олиб келган тупроқ намуналарини ўрганган олимлар Ернинг табиий йўлдошида вулқон фаоллиги миллиардлаб йиллар давом этганини аниқлади. Бу ҳақда Science ва Nature журналларида сўз боради.

Таҳлиллар 4,2 миллиард йил олдинги қадимий лавалар отилишидан нисбатан «ёш» — 2,8 миллиард йил олдинги лаваларгача бўлган даврда Ой юзасида мунтазам геологик ўзгаришлар содир бўлиб турганини кўрсатди.

«Chan’e-6» Ерга қарийб икки килограмм Ой тупроғи билан қайтган эди. Биринчи космик аппарат — «Чанге-4» 2019 йилда қўнишни амалга оширганди.

Тупроқ намуналари Ойдаги энг қадимий ва йирик кратерлардан бири бўлган Жанубий қутб-Эйткен ҳавзасидан тўпланган. Олимлар юпқа Ой чанги турли геологик даврларга тегишли зарралардан иборат эканини аниқлади. Уларнинг айримлари 2,83 миллиард йил олдин отилган лавадан ҳосил бўлган бўлса, қолганлари — 4,2 миллиард йил олдинги даврга тегишли.

«Мунтазам микрометеорит зарбалари ва юқори энергияли қуёш зарралари қояларни парчалаб, уларни чангга айлантиради ҳамда атмосферасиз юза бўйлаб сочиб юборади», — дейди Хитой Фанлар академияси петрологи И-Ган Сюй.

«Ушбу маълумотлар яна бир бор Ойнинг орқа томони табиий йўлдошни фаол геологик тарихи изларини яшириб келаётган ноёб ҳудуд эканини исботламоқда. Тўлқинлар синхронизацияси туфайли уни Ердан кузатиш имконсиз, шунинг учун бундай намуналарни ўрганиш космосни тадқиқ этишда муҳим қадамдир», — дейилади хабарда.

Эслатиб ўтамиз, 2019 йилги тадқиқотлар давомида Ойнинг орқа қисмидаги бирламчи мантия намуналарида пироксенлар ва оливинлар – кам миқдорда калцийга ва кўп миқдорда темирга эга зич минераллар аниқланган эди. Мутахассисларнинг фикрича, бу жинслар дастлаб юқори мантия таркибига кирган, бироқ метеоритлар тушиши натижасида сиртга отилиб чиққан.