ShHT 15 yoshda: Shanxay hamkorlik tashkilotining tarixi va taraqqiyoti

Shanxay hamkorlik tashkiloti - mintaqaviy xalqaro tashkilot bo‘lib, uning tarkibiga Rossiya, Xitoy, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston va O‘zbekiston kiradi. 

2001 yilda olti mamlakat rahbarlarii Shanxay xamkorlik tashkilotini tuzish haqida Deklaratsiya imzolashdi. Tashkilotning maqsadi - Markaziy Osiyodagi vaziyatni barqarorlashtirish, davlatlar o‘rtasidagi do‘stlik va qo‘shnichilik aloqalarini mustahkamlash, shuningdek siyosiy, iqtisodiy, ilmiy, gumanitar va boshqa sohalarda hamkorlikni rivojlantirish, deb belgilandi. Ilk uchrashuv natijalariga ko‘ra, ShHT a'zolari terrorchilik, separatizm va ekstremizm bilan kurashishga doir Shanxay konvensiyasini imzolashdi. 

2005 yil mamlakat rahbarlari kengashib, uchta Osiyo mamlakatiga kuzatuvchi maqomi berilishi to‘g‘risida qaror qabul qilindi - Hindiston, Eron va Pokiston. Tashkilot geografik jihatdan kengaydi va bu ShHTning xalqaro mavqeini yanada yuksaltirdi. Bundan tashqari Afg‘oniston va Mo‘g‘uliston mamlakatlari ham kuzatuvchi maqomiga ega bo‘lishdi, Turkiya esa muloqot bo‘yicha sherikka aylandi. 

2014 yilda Hindiston va Pokiston mamlakatlari Shanxay hamkorlik tashkilotiga a'zo bo‘lish uchun rasman murojaat qilishdi. 2015 yilda esa ShHT mamlakatlari yetakchilari bu davlatlarni tashkilot safiga qabul qilish jarayoni boshlanishi to‘g‘risidagi qarorni tasdiqlashdi. Shu bilan birga Belorusiyaga ShHT kuzatuvchisi maqomini taqdim etish haqidagi qarori ham imzolandi. Ozarbayjon, Armaniston, Kambodja va Nepalga esa muloqot bo‘yicha sherik maqomi taqdim etiladi. ShHT tashkilotiga to‘liq huquqli a'zolikka Eron va Afg‘oniston mamlakatlari ham da'vogarlik qilishmoqda. 

Shanxay hamkorlik tashkilotining yuqori organi - davlat rahbarlari kengashi; sammit yilda bir marta o‘tkaziladi. Tashkilot doirasida Tashqi ishlar vazirlari kengashi, Vazirlik va idoralar rahbarlari kengashi, Milliy koordinatorlar kengashi tuzilgan. 

ShHTning ikkita doimiy organi mavjud - Pekindagi kotibiyat va Toshkentdagi Mintaqaviy aksilterror tuzilmasi ijroiya qo‘mitasi.

ShHT harbiy blok hisoblanmaydi, biroq tashkilot a'zolari xavfsizlik va terrorizm bilan kurashga doir masalalarni ko‘rib chiqishadi. 2002 yildan buyon tashkilot a'zolari muntazam ravishda aksilterror mashqlarini o‘tkazishadi. 
2011 yilning 15 iyunida ShHTning o‘n yillik sammitida mamlakatlar rahbarlari Giyohvandlikka qarshi strategiya va uni amalga oshirish dasturini tasdiqlashdi.