Ramazonning birinchi haftaligini yakunlash arafasidamiz. Kunlar tez o‘tib ketdi. Bu orada masjidlarda xatmlar boshlandi, tarovehlar o‘qilyapti, iftorliklar qilinyapti. Ha, darvoqe iftorliklar... Bugunga kelib hashamvozlik illati qon-qonimizga singib ketgan millatimiz uchun har qanday ishning asl mohiyati va mazmuni yo‘qolgandek, muhimi hasham va odamlar ko‘rsinga bo‘lib qoldi. Bir voqea bu fikrimni yanada mustahkamladi.
Bir do‘stimizning iftorlik dasturxonida bo‘ldim. O‘z qarindoshlari, qo‘ni-qo‘shni va yaqin do‘stlaridan iborat ziyofat. Og‘iz ochildi, taomlanildi. Suhbat bo‘ldi, xullas, ajoyib iftorlik o‘tdi. Soat to‘qqizga yaqinlashishni boshlagach, duoga qo‘l ochildi, tarovehga borish kerak. Mahallam uzoqligi uchun bir tanishimning mashinasiga chiqib oldim, salonda yana uch chog‘li kishi o‘tirardi. Ularni tanimadim. Mashina joyidan jildi.
- Ajoyib, iftorlik bo‘ldi-a? Alloh rozi bo‘lsin, - deb gap boshlab qoldi tanishim.
Shu savol berildi-yu, mashina ichida o‘tirganlardan ikki nafarining “dil qulfi” ochilib ketdi. Ular dasturxondagi kamchiliklardan tortib, salatning sho‘r bo‘lgani, qoshiq yetmay qolgani, falonchining iftorlik dasturxonida banandan tortib, “falon” salatgacha bo‘lgani, “perviy, vtoroylar”ni-ku gapirmasa ham bo‘lishligini, iftorlikka tarqatilgan nonlar oddiy emas, maxsus patirlar ekanligini hikoya qila ketishdi. Uyimga yetmasdan tushib qoldim, havo yetishmadi mashina ichida.
Bu gaplarni ayollardan eshitganimda ham xafa bo‘lmasdim, “ayolligiga bordi-da”, deb qo‘ya qolardim. Ammo g‘iybatni erkak lafzidan chiqishi uyatli, isnodli va jirkanch eshitilar ekan. Bundan tashqari, hozirgina non-tuzini yeb chiqqan xonadon sohibini ayblash, “pastlik qilibdi-da”, deb baholash, bilmadim, qaysi insoniy qonuniyatga to‘g‘ri kelar ekan. Do‘stimga ham qoyil qolmadim, iftorlikka haqiqiy ro‘zadorlarni, haqiqiy mo‘min-musulmonni chaqirmaysanmi? Ungayam qiyin, chaqirsa bir gap, chaqirmasa ming gap...
Iftorlik o‘zi nima? Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Bir kishi bir ro‘zadorga bir dona xurmo yoki bir qultum suv, yoxud ozgina sut bergan bo‘lsa, Alloh u kishini savob bilan siylaydi”, deb marhamat qilgan ekanlar.
Hazratimiz Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlari iftorlik mavzusiga to‘xtalar ekanlar, jumladan, shunday deydilar: “Ramazon oyida iftorlik marosimi qilib ro‘zadorlarni to‘ydirish yaxshi ish. Ammo boshqa xayr-u ehsonlar kabi bu marosim ham shariatda aslida beva-bechora, miskin-faqirlarni ko‘zlab joriy qilinganini unutmaslik kerak.
Iftorlik marosimi qilish hech kimga farz ham emas, vojib ham emas. Bizda, ayniqsa yaqin qarindoshlari olamdan o‘tgan odamlar, nima qilib bo‘lsa ham kattaroq iftorlik qilishga, ko‘proq odam chaqirishga urinadilar. O‘ziga to‘q va puldor odamlar ehtimol iqtisodiy qiyinchilikka uchramaslar, ammo kambag‘al kishilar o‘zlarini, bola-chaqalarini qiynash evaziga iftorlik qilishlari hech shariatga to‘g‘ri kelmaydi. Iftorlik qilib boy-badavlat, kazo-kazolarni iloji boricha aytib faxrlanish, beva-bechora, miskin-faqirlarni aytmaslik esa mutlaqo Islom shariati ruhiga to‘g‘ri kelmaydigan ishdir.
Yana shuni ham ta'kidlash lozimki, iftorlik qilish deganda, albatta uyiga qozon osib, dasturxon yozib, to‘p-to‘p odam aytishni tushunmaslik kerak. Kambag‘al, muhtoj kishilarga iftorlik taomini olib berish yoki kerakli mablag‘ni berish eng yaxshi iftorlik bo‘ladi. Chunki ro‘zador va haqdor odamni riyokorliksiz iftor qildirilgan bo‘ladi”.
Hozir sariq matbuotni varaqlasangiz, undagi ayrim maqolalar ana shunday hashamga undayotgandek. Masalan, mana bu salatni o‘rganing, iftorlik dasturxoningizni bezaydi, mana bu tort va pishiriqlar mehmonlaringiz hayratiga sabab bo‘ladi... Aslida, o‘zimiz bu ishlarning targ‘ibotchisi, tashkilotchisi ham o‘zimiz.
Keksalarimizga ham gohida tushunish qiyin, ular ham to‘kin dasturxonli iftorliklarga o‘rganib qolishdimikan? Nasihat qilib, maslahat solib to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatishmaydimi? U bilmasa, ular bilishadi-ku...
Gapimiz yakunida bir hadisni keltirishga jazm qildik. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Seni ikki xislat – faxrlanish va isrofgarchilik xatoga boshlamasa, xohlaganingni yeb, xohlaganingni ichaver", -deganlar” (Imom Buxoriy rivoyati). Xulosa o‘zingizdan...
Sarvar Anvar o‘g‘li,
KUN.UZ jurnalisti
