Quturish kasalligidan qanday ehtiyot bo‘lish mumkin?

Tabiatda turli kasalliklar, turli dardlar bor. Ularning ba'zisi yuqumli, inson o‘limiga olib kelsa, ayrimlarini davolash mumkin. Biroq, quturish-barcha issiq qonli hayvonlarda va odamlarda uchraydigan bedavo o‘ta xavfli yuqumli kasallik hisoblanadi.

Xo‘sh, bunday o‘ta xavfli qanday yuqishi mumkin?

Ushbu kasallik odamlarga asosan quturgan itlar va mushuklarning, shuningdek yovvoyi hayvonlarning (bo‘ri, chiyabo‘ri, tulki va boshqalar) tishlashi (tirnashi, so‘laklashi) natijasida hayvonlarning so‘lagi orqali odamlarga yuqadi, chunki kasallikni qo‘zg‘atuvchi virus quturgan hayvonlar so‘lagida bo‘ladi.

O‘zbekistonda odam uchun kasallikning yetakchi manbai – itlar hisoblanadi. Kasallik hayvonlardan hayvonlarga va hayvonlardan odamlarga yuqadi. E'tiborli jihati, quturish odamdan odamga va odamlardan hayvonlarga yuqmaydi. Quturgan itda kasallik alomatlari ro‘yobga chiqishidan 10 kun oldin, ya'ni kasallik yashirin davrining oxirgi 10 kunida hamda kasallik boshlanganidan toki o‘lgunga qadar yuqumli hisoblanadi.

Ta'kidlash o‘rinliki, bugungi kungacha quturish kasalligining davolash usullari ishlab chiqilmagan bo‘lib, eng dahshatlisi quturish kasalligi juda og‘ir kechib, kasallik 100 foiz o‘lim bilan tugaydi, ya'ni qiynoqli va dahshatli o‘lim qayd etiladi.

Bu to‘g‘rida mashhur rus olimi Danilo Samoylovich quyidagicha fikr bildirgan: “Insoniyat dunyoga kelibdiki, qanchadan-qancha kasalliklarni boshidan kechirgan va ko‘rgan, ammo quturish kasalligiga mubtalo bo‘lgan bemor ahvolini ko‘rishdan ortiq qo‘rqinchli va dahshatliroq holat bo‘lmasa kerak!”.

Shuningdek, rus yozuvchisi Anton Chexov quturish kasalligiga duchor bo‘lgan nabirasini kuzatib, uni juda qiynalib jon berganini ko‘rgach, “Bir haftacha o‘zimga kelolmadim, telbanoma bo‘lib yurdim, shundan keyin, dunyodagi barcha itlardan ham, itboqarlardan ham ko‘nglim qolib ketdi”, - degan so‘zlarni o‘z esdaliklarida yozib qoldirgan.

Tib ilmining sultoni Abu Ali ibn Sino o‘zining “Tib qonunlari” asarida suvdan qo‘rqa boshlagach birorta ham bemorni davolash yo‘li bilan o‘limdan olib qolib bo‘lmasligini ta'kidlagan. Bu kasallikda boshqa yuqumli kasalliklarda kuzatilmaydigan suvdan qo‘rqish, havodan qo‘rqish kabi alomatlar kuzatiladi va bemor juda qiynalib vafot etadi. O‘tmishda bu kasallikka “suvdan qo‘rqish”, ya'ni “gidrofobiya” deb bejiz nom berilmagan. Haqiqatdan ham quturish bilan hayvon kasallanadimi yoki odam kasallanadimi, yakuni aniq-dahshatli o‘lim.

Shu bois kasallikni davolashni emas, balki uni oldini olishni o‘ylash kerak. Quturish kasalligining oldini olish bilan nafaqat veterinariya va tibbiyot sohasi xodimlari, balki barcha, har bir kishi shug‘ullanishi lozim. Xususan, quturish kasalligining oldini olishda, hayvonlarni, ayniqsa itlarni saqlash qoidalariga rioya qilish, odamlarda quturish kasalligining oldini olishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Ming afsus bilan ta'kidlash joizki, aksariyat fuqarolar it saqlash qoidalariga rioya qilmaydi, itlarni o‘z vaqtida veterinariya ko‘rigidan o‘tkazib, quturish kasalligiga qarshi emlatmaydi. Itlar tishlashidan jabr tortayotganlarning 80 foizidan ko‘prog‘i aynan egali itlarga to‘g‘ri kelayotganligi ham fuqarolarning it saqlash qoidalariga rioya qilmayotganliklaridan dalolat beradi.

Ba'zi fuqarolar uylaridagi iti kasal bo‘lsa yoki uni boqa olmasa, yo bo‘lmasa biror kishini tishlasa, itlarini ko‘chaga haydash, yashab turgan joyidan uzoqroq joyga itni adashtirib kelish bilan cheklanadi. Shundan keyin bu itlar qarovsiz, daydi itlarga aylanib qoladi. Bu daydi itlar esa quturish kasalligining asosiy manbai sifatida atrofdagilarga juda katta xavf tug‘diradi.

Statistika ma'lumotlariga ko‘ra, “tishlanish”larning 50 foizdan ortig‘i bolalarga va o‘smirlarga to‘g‘ri keladi. Ota-onalar bolalarni itlar bilan, ayniqsa ko‘chadagi daydi, qarovsiz itlar bilan o‘ynashlariga, ularni uyga olib kelishlariga zinhor yo‘l qo‘ymasliklari kerak, zero e'tiborsizlik va loqaydsizlik so‘nggi pushaymonga aylanmasin!

Ko‘chadagi qarovsiz, daydi itlar odamlar uchun quturish kasalligining asosiy manbai ekanligini unutmaslik kerak. It vaqti-bemahal hurib, kishilarni bezovta qiladi. Bo‘shalib ketgan itlar esa, kishilarni qopib olishi, turli jarohatlarga, kasalliklarga va hatto quturish kasalligiga chalinishiga sabab bo‘lishi mumkin. It ba'zida odamlar uchun “ajal” quroliga aylanib qolishi mumkinligini yoddan chiqarmaslik darkor.

It odamni tishlaganida inson nafaqat jismoniy, moddiy va ma'naviy zarar ko‘radi, balki bu o‘lim bilan tugaydigan quturish kasalligining yuqish xavfini paydo qiladi.

Shu o‘rinda savol tug‘iladi: bedavo quturish kasalligidan saqlanish uchun nimalar qilish kerak?

Javob oddiy, har bir fuqaro quturish kasalligining oldini olish bo‘yicha quyidagi “Oltin qoidalar” ga amal qilishi kifoya:

-  it saqlash qoidalariga  muntazam amal qilish;

- itlarni hududiy veterinariya bo‘limlarida o‘z vaqtida hisobga qo‘yib, quturishga qarshi emlatish;

-  egasiz, daydi itlar paydo bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik;

- har bir inson umrining oxirigacha esidan chiqarmasligi zarur bo‘lgan asosiy qoida bu - imkoni boricha it va boshqa hayvonlar tishlashidan saqlanish choralarini ko‘rish, bordi-yu biror bir hayvon tishlasa, zudlik bilan tibbiy yordamga murojaat etish hamda quturish kasalligiga qarshi emlatish.

Yuqorida zikr etilgan tavsiyalarga amal qilingan taqdirdagina, siz dahshatli o‘ta xavfli yuqumli kasallik hisoblangan quturishdan o‘zingizni asragan bo‘lasiz.