YeXHT DIIHB missiyasining O‘zbekistondagi saylovlar bo‘yicha oraliq hisoboti e'lon qilindi

Shu yilning 13 dekabr kuni Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti Demokratik institutlar va inson huquqlari bo‘yicha byurosi Missiyasining joriy yil 25 noyabrdan 10 dekabrgacha bo‘lgan davrni qamrab olgan, parlament saylovlarini kuzatish bo‘yicha oraliq hisoboti e'lon qilindi.

Missiyaning oraliq hisoboti O‘zbekistondagi saylovlarni kuzatish bo‘yicha barcha avvalgi hisobotlardan sezilarli darajada farq qiladi. Xususan, saylov qonunchiligi va saylov amaliyotini takomillashtirishdagi sezilarli yutuqlar e'tirof etilgan, hukumatning davlat va jamiyat boshqaruv tizimini modernizatsiya qilish borasidagi sa'y-harakatlari ta'kidlangan.

Oraliq hisobotda bo‘lajak saylovlar Shavkat Mirziyoyevning 2016 yilda mamlakat prezidenti etib saylanganidan beri birinchi marotaba o‘tkazilayotgani va ular «Yangi O‘zbekiston - yangi saylovlar» shiori ostida tashkillashtirilayotgani, Taraqqiyot strategiyasini amalga oshirishda muhim bosqich ekani qayd etilgan.

Demokratik o‘zgarishlarda parlament va siyosiy partiyalarning rolini kuchaytirish, davlat boshqaruvi tizimini isloh qilish, qonun ustuvorligini ta'minlash, sudlarning mustaqilligi, inson huquq va erkinliklarini himoya qilish singari muhim yo‘nalishlar keltirilgan.

YeXHT Missiyasi o‘z hisobotida bo‘lajak saylovlar yangilangan huquqiy tizim doirasida o‘tkazilishini ta'kidlaydi. Oldindan taqdim etilgan YeXHT DIIHB tavsiyalariga mos keladigan saylov qonunchiligidagi yangiliklar ijobiy qayd etilgan, xususan:

- bir necha marotaba ovoz berishni istisno etuvchi saylovchilar yagona elektron ro‘yxati tatbiq etilishi;

- Ekologik harakat uchun Qonunchilik palatasidagi deputatlik o‘rinlari uchun kvotalar bekor qilinishi;

- saylovchilarga bittadan ortiq siyosiy partiyalarning saylovda qatnashishini qo‘llab-quvvatlash uchun imzo qo‘yish huquqining berilishi;

- saylov okruglaridagi saylovchilar sonining maksimal farqi 10 foiz darajasida belgilanishi;

- ijtimoiy xavf tug‘dirmaydigan, uncha og‘ir bo‘lmagan jinoyati uchun jazoni o‘tayotgan shaxslarga saylovda ovoz berish huquqining berilishi.

Markaziy saylov komissiyasining ishi ijobiy ko‘rinishda taqdim etilgan. Ta'kidlanishicha, MSK a'zolarining soni 16 nafardan 21 nafargacha, ayollar soni 3 nafardan 7 nafargacha ko‘paydi. YeXHT DIIHB Missiyasi MSK saylovlarni o‘tkazish tartibi va muddatlariga rioya qilayotganini bildirgan. MSK saytida doimiy ravishda yangilanib turadigan ma'lumotlarning ko‘pligi e'tiborga olingan.

1999 yildan beri birinchi marotaba DIIHB hisobotida saylovoldi tashviqoti mohiyati keskin tanqid qilinmadi, u avvalgi yillarda «so‘ngan» va «deyarli sezilmaydigan» deb baholangan.

DIIHBning tan olishicha, Xalqaro matbuot markazi birinchi marta beshta siyosiy partiya vakillari o‘rtasida debatlarni tashkillashtirmoqda, ular jonli efirda namoyish qilinmoqda. Ta'kidlanishicha, saylovoldi tashviqotining eng ko‘zga ko‘ringan shakli ijtimoiy tarmoqlar, xususan Facebook va Telegram’dan foydalanish hisoblanadi. «Mustaqil sharhlarning eng muhim manbai deb hisoblanadigan blogerlarning faolligi»ga urg‘u berilgan.

Bundan tashqari, YeXHT DIIHB hisobotida fuqarolarni o‘zini o‘zi boshqarish organlariga birinchi marta saylovlarni kuzatish huquqi berilgani, quyi palataga vazirlar nomzodlarni tasdiqlash vakolatini berish orqali parlament rolining kuchaytirilgani, NNTlarga qulay sharoit yaratilgani, deputatlikka nomzodlar orasida ayollarning ulushi 41 foizgacha va boshqa millat vakillarining ulushi 8,4 foizgacha oshgani haqida ma'lumotlar bor.

Shu bilan birga, Missiya oraliq hisobotida yig‘ilishlar, uyushmalar tuzish va so‘z erkinligining asosiy huquqlari hamda erkinliklarini ta'minlashni davom ettirish muhimligi bo‘yicha tavsiyalar mavjud.

Deputatlikka mustaqil nomzodlar ko‘rsatish institutini joriy etish orqali fuqarolarning saylov huquqlarini kengaytirish zarurligiga e'tibor qaratildi.

Siyosiy partiyalarning saylovoldi tashviqotini, shu jumladan, jamoat joylarida, partiyalar va ularning nomzodlari to‘g‘risidagi reklama plakatlarini joylashtirish orqali olib borish, shuningdek, saylov kampaniyasining ko‘lamini ta'minlash uchun internetdan foydalanish maqsadga muvofiqligi to‘g‘risida fikrlar bildirilgan.

YeXHT DIIHB Missiyasining xulosalarida ta'kidlanishicha, jurnalistlar munozaralar paytida ko‘tarilgan siyosiy masalalarni muhokama qilish, siyosiy partiyalar, ular nomzodlarining saylovoldi dasturlari mazmun-mohiyatini tahlil qilish va ochib berish bo‘yicha ishlarni kuchaytirishi kerak.