«Rossiya ishonchni yo‘qotdi» – AQSh va NATOning Rossiyaga yo‘llagan javobi ekani aytilgan hujjat OAVda tarqaldi

«RIA Novosti»ning diplomatik doiradagi manbasi hujjatlar haqiqiy ekanini tasdiqlagan. Putinning matbuot kotibi Dmitriy Peskov Kremlda El Pais e’lon qilgan hujjatlarni ko‘rgani, ammo bunga munosabat bildirilmasligini aytdi. «Ularni kim tarqatib yuborganii bilmaymiz, buni taxmin qilish bizning ishimiz ham emas», dedi Peskov.

NATOda bu ma’lumotlar tarqalganini izohlashmadi, Pentagon rasmiy vakili Jon Kirbi ma’lumotlar sizib chiqishiga AQShning aloqasi yo‘qligini aytdi. Kirbi tarqalgan hujjatlar haqiqiy ekanini rad etmadi, tasdiqlamadi ham.

El Pais e’lon qilgan maqolada PDF formatidagi faylga havola berilgan. Unga bossa, to‘qqizta sahifa ochiladi. Ularning ba’zilari havorang tusda.

«Rossiya ishonchni yo‘qotdi». NATOning javobi

Tarqalgan ma’lumotlar ichida NATOning to‘rt sahifadan iborat javobi ham bor. Unda NATO mudofaa uchun tashkil etilgan alyans ekani, Rossiyaga xavf tug‘dirmasligi, orada yuzaga kelgan muammoni esa kuch ishlatib emas, diplomatik muloqot yo‘li bilan hal qilish kerakligi aytilgan.

Javobda NATO Ukraina chegarasi va Belarusda hech qanday asossiz qo‘shin to‘plagan Rossiyani keskinlikni yo‘qotishga chaqirgan. Alyans javobida yozilishicha, Rossiya tashkil etilishida o‘zi ham ishtirok etgan va NATO – Rossiya munosabatlari mustahkam bo‘lishiga asos bo‘luvchi xavfsizlik prinsiplari va majburiyatlarini buzgan.

Alyans Rossiya bilan muloqotga doim tayyorligi, NATO vakolatxonasi Moskvada, Rossiya vakolatxonasi Bryusselda bo‘lishiga qarshi emasligini ma’lum qilgan. Shuningdek, javobda NATO rahbariyati ochiq eshiklar siyosatidan voz kechmoqchi emasligi ma’lum qilingan.

NATO Rossiyani Ukraina, Gruziya va Moldovadan harbiylarini olib ketishga chaqirgan. Shuningdek, Rossiyadan NATOning blok bo‘yicha ittifoqchilariga qarshi yadroviy xavfli harakatlar qilishdan tiyilishi so‘ralgan. Ispan nashri tarqatgan javobda oldingi diplomatik muzokaralarda nazarda tutilmagan yana bir jihat ko‘zga tashlanadi: Moskvadan Rossiya yadro dasturi bo‘yicha NATO bilan maslahatlashish so‘ralgan.

Javobda NATO 30 yil davomida Rossiya bilan hamkorlik o‘rnatishga uringani, boshqa biror hamkorga bu darajada munosabatlar taklif qilinmagani ta’kidlangan. «Ammo Rossiya munosabatlarimiz asosi bo‘lmish ishonchni yo‘qotdi. Rossiya fundamental global xavfsizlik prinsiplariga va yevroatlantika xavfsizlik arxitekturasiga tahdid uyg‘otdi», deyilgan NATOga tegishli ekani aytilgan javobda.

«Mudofaa pozitsiyasini kuchaytirish». AQShning javobi

AQShning javobi ham to‘rt sahifadan iborat va unda ham Amerika Rossiya bilan turli maydonlarda muloqotga tayyorligi bildirilgan. Vashington NATOning «ochiq eshiklar» prinsipini olqishlagan.

Amerika javobida aytilishicha, Rossiya Ukraina bilan chegarada 100 ming askar to‘plagan, Qrimni bosib olgan, Donbassdagi ayirmachilarni qo‘llagan. Shuningdek, Rossiya AQShdan talab qilgan so‘rovida oldin o‘zi taklif qilgan prinsiplarga zid so‘rovlar borligi ta’kidlangan.

Ikki hujjatda ham barcha muloqotlar BMT ustavi, Xelsinki kelishuvi, NATO – Rossiya akti va Parij Nizomiga muvofiq amalga oshirilishi kerakligi aytilgan. AQSh o‘z javobida Rossiya bilan raketa tizimlaridan birgalikda voz kechish, Ukraina hududida hujumkor qurollar joylashtirmaslik bo‘yicha kelishuvga tayyorligini bildirgan.

Vashingtonning ma’lum qilishicha, Rossiya Ukraina suverenitetini hurmat qilish majburiyatini yuklovchi va qo‘shni mamlakatlarga qarshi qurol ishlatishni cheklovchi Budapesht memorandumi prinsiplarini buzgan. Shuningdek, Rossiya xalqaro suv hududida yirik harbiy mashg‘ulot o‘tkazish orqali 2011 yilgi Vena kelishuvini buzgan.

AQShning javobida keltirilishicha, mamlakat Sharqiy Yevropaga yirik harbiy qismlarni yuborishdan cheklanadi. Shuningdek, AQShning Yevropadagi hozirgi harbiylari soni sovuq urush davridagi harbiylar sonining to‘rtdan birini tashkil qilishi aytilgan.

«Rossiyaning o‘z pozitsiyalarini kuchaytirishi va Ukrainaga qarshi agressiyaga zo‘r berishi AQSh va ittifoqchilarini mudofaasini kuchaytirishga majbur qiladi», deyilgan AQSh javobida.

AQSh Rossiyaning mintaqalararo yadro raketalari ishlab chiqish dasturini rivojlantirishidan xavotirdaligini bildirgan. Bu holat Rossiya va AQSh o‘rtasidagi yadro qurolini birgalikda kamaytirish borasidagi kelishuvga zid ekani aytilgan.

Vashington Rossiyaga Polsha va Ruminiyada «Tomagavk» raketalari yo‘qligiga ishonch hosil qilish imkonini bermoqchi. Agar Rossiya ham o‘ziga tegishli ikkita raketa bazasida xuddi shunday ochiqlikka tayyor bo‘lsa.

«Nima, endi NATO bilan urishaylikmi?»

Rossiya prezidenti Vladimir Putin G‘arbning Rossiya talablariga taqdim etgan javobidan norozi bo‘lganini yashirmadi. Bu haqda Putin Vengriya bosh vaziri Viktor Orban bilan uchrashuvdan keyingi brifingda gapirdi. Rossiya prezidenti G‘arb Rossiyaning asosiy talabini e’tiborsiz qoldirganini aytdi.

«26 yanvar kuni AQSh va NATOning javobini oldik. Uni obdan tahlil qilamiz, ammo hozirdan ma’lumki, Rossiyaning asosiy talab va xavotirlari rad etilgan.

Biz NATOni kengaytirmaslik, Rossiya chegarasida zarbdor qurollarni joylashtirmaslik va alyansning Yevropadagi infratuzilmasini 1997 yildagi Rossiya bilan kelishuv imzolangan holatga qaytarishni so‘ragandik. Bu asosiy talablarimizning birortasi inobatga olinmadi.

Bizga NATOni sharqqa qarab bir dyuym ham siljitmaslik bo‘yicha va’da berilgandi. Ammo bugun NATO qayerda ekanini ko‘ryapmiz: Polshada, Ruminiya va Boltiqbo‘yi davlatlarida. Xalq tilida aytganda, bizni chuv tushirishdi», dedi Putin.

NATO hech kim boshqa davlatning alyansga kirishini taqiqlashga haqqi yo‘qligini ta’kidlab, «ochiq eshiklar» siyosatida sobit qolishini aytgandi. Putinning fikricha, bu tartib hech qanday hujjat bilan mustahkamlanmagan.

«Ochiq eshiklar» siyosati deyilyapti. Xo‘p, bu haqda qayerda yozilgan? Hech qayerda», dedi Putin.

1949 yilgi NATO tashkil etilishi bo‘yicha kelishuvning 10-bandida alyansning barcha a’zolari rozi bo‘lgan taqdirda, unga Yevropaning boshqa davlatlarini qabul qilish mumkinligi yozilgan.

«O‘sha hujjatda «mumkin» deb yozilgan, «majbur» deb emas. Vaholanki, AQSh va NATO Ukrainaga «Sizning intilishingizni qadrlaymiz, xavfsizligingizni himoya qilishni istaymiz, ammo sizni [alyansga] qabul qila olmaymiz, chunki oldinroq bunga imkon bermaydigan kelishuv imzolaganmiz» deyishlari mumkin edi. Shunday deyishsa, Ukraina uchun nimasi alamli bo‘lardi?» deydi Putin.

Rossiya prezidentining fikricha, Ukrainaning NATOga kirishi Qrim sabab alyans va Rossiya o‘rtasida harbiy to‘qnashuvga olib kelishi mumkin.

«Tasavvur qiling, zamonaviy qurollar, zarbdor tizimlar bilan qurollangan Ukraina NATO a’zosiga aylandi va Qrimga yurish boshladi. Donbass haqida-ku gapirmasa ham bo‘ladi. Yana takrorlayman, NATO a’zosi sifatida Ukraina bu harbiy operatsiyani boshlasa, nima bo‘ladi? Nima, biz NATO bilan urishamizmi? Kimdir bu haqda o‘yladimi? Menimcha, yo‘q.

Axir Ukraina doktrina hujjatlarida Qrimni qurolli harakat bilan bo‘lsa ham qaytarib olish qayd etilgan. Ha, shunchaki gapirilmagan, bu haqda hujjatda yozilgan.

Xavfsizlikni boshqa bir davlatga xatar tug‘dirgan holda ta’minlash to‘g‘ri emas. Amerika Ukraina xavfsizligi uchun jon kuydirayotganiga sabablardan biri shu orqali bizni kuchsizlantirishga intilish. Ukraina esa bu uchun shunchaki vositaga aylanib qoldi», dedi Putin.

Samarasiz qolayotgan diplomatiya

2021 yil oktyabr oyidan buyon G‘arb nashrlari Rossiya Ukraina bilan chegarada 100 ming askar to‘plagani haqida yozadi. Keyinchalik AQSh va Britaniya vakillari bu haqda rasmiy minbarlardan gapira boshlashdi. G‘arb Rossiyani Ukrainaga yana bir bor bostirib kirishga urinishda ayblab kelmoqda. Rossiya esa bu ayblovlarni rad etish bilan birga qo‘shinlarini o‘z hududida xohlaganicha harakatlantirish huquqiga ega ekanini aytadi.

Rossiya Ukraina atrofida qo‘shin to‘playotganini rad etish barobarida AQShdan Ukraina hech qachon NATOga a’zo bo‘lmasligi bo‘yicha kafolat talab qila boshladi. Bu borada Rossiyaning AQShga yuborgan, darajasiga ko‘ra odatda maxfiy bo‘ladigan hujjati Rossiya TIV tomonidan e’lon qilib yuborildi. AQSh esa hech kimga NATO yo‘lini yopa olmasligini ma’lum qildi. NATO ham kimdir boshqa davlat uchun alyansga kirishni taqiqlay olmasligini ma’lum qildi.

Vaziyat keskinlashib ketayotgan bir vaqtda Putin hamda Baydenning muloqotidan keyin tomonlar muzokara stoliga o‘tiradigan bo‘ldi. Jyenevada AQSh – Rossiya, Bryusselda NATO – Rossiya formatida, Venada esa YeXHT doirasida muzokaralar o‘tkazildi. Uch safar ham G‘arb va AQSh Rossiyaga keskin «yo‘q» deb javob berdi.

Muzokaralar samara bermagach, AQSh va Rossiya bosh diplomatlari o‘rtasida uchrashuv o‘tdi. Entoni Blinken hamda Sergey Lavrov o‘rtasidagi muzokarada yangi takliflar berilganday bo‘ldi, ammo baribir kelishuvga erishilmadi. Bu uchrashuvda qayd etilgan yagona yangi jihat - AQSh Rossiyaning talablariga xat bilan javob berishi bo‘ldi.

26 yanvar kuni AQSh Rossiyaning talablariga xat ko‘rinishida javob berdi va yana bir marta Ukraina NATOga qabul qilinmasligi bo‘yicha kafolat taqdim etilmasligini bildirdi.