2023/24 mavsumidan boshlab Fransiya chempionatining (Liga 1) formati o‘zgaradi – jamoalar soni ikkiga kamayadi. Bu haqda o‘tgan yili mamlakatning barcha professional ligalarini boshqaradigan LFP tashkiloti xabar bergan edi.
2023 yil bahorida to‘rtta klub quyi ligaga tushib ketadi va faqat ikkitasi elitaga chiqadi. So‘ngra chiqish-tushish tizimi avvalgi shakliga qaytadi: ikkita klub tushadi va ikkitasi chiqadi plyus uchinchi yo‘llanma uchun pley-off o‘tkaziladi.
Fransiyada bu format avval ham bo‘lgan. 2002/03 mavsumiga qadar ligada 18 ta klub o‘ynagan, keyin ularning soni 20 taga yetkazilgan.
LFP prezidenti Vensan Labryun qarorning to‘g‘ri ekaniga ishonchi komil: «Juda yaxshi qaror, bu Fransiya futbolidagi klublar va futbolchilar yakdilligini ko‘rsatadi. Shuningdek, kelajakda istiqbolli islohotlarni amalga oshirish uchun zamin yaratadi».
Nega yangi formatga o‘tilmoqda?
Qisqartirish rasman Chempionlar Ligasidagi islohotlar bilan izohlanyapti: 2024 yildan boshlab, guruh bosqichida oltita o‘yin o‘rniga o‘nta o‘yin o‘tkaziladi. Liga 1 musobaqasi ishtirokchilari sonining kamayishi esa yetakchi klublarning yuklamasini yengillashtiradi.
Liga 1 rahbariyati Andrea Anellining («Yuventus» prezidenti va Yevropa klublari assotsiatsiyasining sobiq rahbari) strategiyasiga amal qilayotgandek ko‘rinmoqda. «Biz chempionatlarda raqobatbardosh muhitni saqlash uchun 20 ta klub juda ko‘p deb hisoblayapmiz», degan edi u.
Aslida klublarni TV huquqlari bo‘yicha olinadigan daromad xavotirga solib qo‘ygan. LFP prezidenti Vensan Labryun buni ro‘yirost tan oldi: «Agar biz buni faqat futbol uchun qilyapmiz desak, yolg‘on gapirgan bo‘lamiz. Haqiqat shundaki, televideniye huquqlari bilan bog‘liq vaziyat yomonlashgani tufayli o‘yinlar sonini kamaytirish kerak».
Nima voqea yuz berdi? Fransiyada televideniye huquqlari bilan bog‘liq katta muammolar bor
Yaqinda Liga 1 rahbariyati ishonchli translyator Canal+ bilan shartnoma imzoladi. Biroq, kelishuvdagi qiyinchiliklar aynan turnir formatiga borib taqaldi. Canal+ chempionat o‘yinlarini to‘liq sotib olmasdan, faqat eng yaxshi bahslarni namoyish etib, kamroq pul to‘lashni istadi. Albatta bunga hech kim rozi bo‘lmadi.
Shunda Canal+ ikkinchi variantni taklif qildi: chempionat ishtirokchilari sonini 16 yoki 18 taga qisqartirish. O‘yinlar soni kamroq, narx ham arzonroq.
Boshqa top-ligalarda vaziyat qanday?
• Bundesliga. 2022 yil fevral oyida Germaniya Futbol Ligasining (DFL) yangi bosh direktori Donata Xopfen asosiy mavsumdan keyin chempionni aniqlash uchun pley-off o‘yinlarini o‘tkazishni taklif qildi. Sabab - «Bavariya» qatorasiga 9 yildan buyon chempionlikni qo‘ldan bermayapti, bu esa tomoshabinlar qiziqishining pasayishiga olib kelmoqda. Hozircha aksariyat klublar bu taklifga qarshi.
• A Seriya. Italiya futbol federatsiyasi rahbari Gabriele Gravina 2023 yoki 2024 yildan boshlab g‘olibni aniqlash uchun pley-off (4, 6 yoki 8 ta jamoa bo‘lishi mumkin) va quyi ligaga tushib ketayotgan klublar uchun pley-off o‘tkazishni taklif qildi. Shuningdek, ligani 20 tadan 18 ta klubga qisqartirish g‘oyasini ilgari surdi. Sabab – aksariyat o‘yinlarga tomoshabinlar qiziqishining yo‘qligi va TV huquqlar narxining tushib borayotgani.
• La Liga. Ispaniyada hali aniq reja yo‘q. Ammo mamlakat futbol federatsiyasi La Liga rahbari Xaver Tebasga klublar sonini qisqartirish va yangi format haqida o‘ylashni taklif qilgan. Hozircha Tebas jim.
Yangi avlod uchun futbolning qizig‘i yo‘q
2020 yilda Yevropa klublari assotsiatsiyasi xalqaro auditoriya miqdori bo‘yicha tadqiqot o‘tkazilishiga buyurtma berdi. Natijalar xursand qiladigan darajada emas. Buyuk Britaniya, Ispaniya, Germaniya, Polsha, Niderlandiya, Hindiston va Braziliyada 16 yoshdan 24 yoshgacha bo‘lganlar orasida o‘tkazilgan so‘rovnomaga ko‘ra, ularning 40 foizi «futbolni yomon ko‘radi yoki umuman tomosha qilmaydi». Bu xavotirli ko‘rsatkich. Qachonlardir Amerikada birinchi raqamli sport turi bo‘lgan beysbolning inqirozi aynan tomoshabinlar qiziqishi pasaygani tufayli boshlangan edi.
«Fanatlarimiz sonining qisqarishiga yo‘l qo‘ymasligimiz lozim. Futbol dunyodagi birinchi raqamli sport pozitsiyasini boy berishi mumkin», deb hisoblamoqda Eredivizi rahbari Yakko Skvart.
«Nimadir qilishimiz kerak, chunki yoshlar futbolga qiziqmay qo‘ydi. Ular futbolni zerikarli deb hisoblamoqda», – deydi «Real» prezidenti Florentino Peres.
«Hozirgi tizim yoshlarning ehtiyojiga mos emas. Futbolda juda ko‘p o‘yinlar zerikarli va raqobatsiz o‘tyapti. Fanatlarni saqlab qolishimiz uchun, ularga mana shu raqobatni berishimiz kerak», deydi «Yuventus» rahbari Andrea Anelli.
Futbolga bo‘lgan qiziqishning pasayishi va uning oqibatida TV huquqlaridan olinadigan daromadning qisqarishi – islohotlarning asosiy sababidir.
Tomoshabinlar qiziqishining pasayishi allaqachon TV huquqlaridan olinadigan foydaning qisqarishiga sabab bo‘lib, futbolga zarba bermoqda.
- Bundesliga 2020 yilda TV huquqlari bo‘yicha yangi shartnomani imzoladi. U oldingisiga nisbatan 246 million yevroga arzon.
- Fransiyada Canal+ 500 mln yevrolik shartnomani imzoladi, vaholanki, oldin uning qiymati 1 milliard yevroga teng edi. Xorij kompaniyalari ham Fransiya chempionatiga qiziqishni yo‘qotmoqda.
- Germaniyada xorij kompaniyalaridan olinadigan daromad 20 foizga qisqardi.
- Xitoyning PPTV kompaniyasi APL bilan imzolagan 564 mln funtlik shartnomani bekor qildi. Inglizlar TV huquqlarini Xitoyning Tencent kompaniyasiga juda katta chegirma bilan sotishga majbur bo‘lishdi.
Chempionatga qiziqishni oshirish uchun nimalar qilish kerak?
Oddiy va ishonchli yo‘l yo‘q. Ba’zilar chempionni aniqlash uchun pley-off o‘yinlarini joriy qilishni taklif etishmoqda. Ammo top-klublar qarshi. Chunki bir o‘yindagi yo‘l qo‘yilgan xatolarning qiymati juda baland bo‘ladi.
Ba’zilar klublar sonini qisqartirishni taklif etishmoqda. Ammo ligalar o‘yinlar sonining kamayishi orqali qo‘shimcha daromaddan mahrum bo‘lishni istamayapti (vaholanki, daromadlar allaqachon kamaya boshladi). Katta ehtimol bilan islohotlarning dastlabki qadami mana shu yo‘ldan tashlanadi.
Boshqalar ligalarni birlashtirib, qo‘shma chempionatni o‘tkazishni taklif qilishyapti. Masalan, Belgiya va Niderlandiya chempionatlarini birlashtirib, BeNiLiga tuzish rejasi bir necha yillardan buyon ko‘rib chiqilmoqda. Ammo klublar yevrokuboklar yo‘llanmasi taqsimoti qanday bo‘lishi haqida kelisha olishmayapti.
Hozircha islohotlar haqida ehtiyotkorlik bilan gapirilmoqda. Biroq bir narsa aniq: futbolga bo‘lgan qiziqishning pasayishi muammosi o‘z-o‘zidan yo‘qolmaydi. Demak, o‘zgarishlar yuz berishi muqarrar.
