O‘zbekiston – Ozarboyjon: strategik sheriklik, hamkorlikning bugungi holati va rivojlanish istiqbollari

Joriy yil 22-23 avgust kunlari O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev Ozarboyjonga davlat tashrifi amalga oshirmoqda. Tashrif dasturiga O‘zbekiston-Ozarboyjon strategik sheriklik munosabatlarini chuqurlashtirish va amaliy hamkorlikni kengaytirish masalalari kiritilgan bo‘lib, bir qancha ikki tomonlama bitimlar qabul qilinishi kutilmoqda. Ushbu maqolada ikki davlat o‘rtasida munosabatlarning bugungi holati yuzasidan so‘z yuritamiz.

O‘zbekiston va Ozarboyjonning siyosiy sohadagi hamkorligi:

• 2 mamlakat mustaqillikning dastlabki yillarida diplomatik munosabatlar o‘rnatgan bo‘lsa, o‘shandan buyon 13 marta oliy darajadagi o‘zaro tashriflar amalga oshirildi;
• 2017 yildan boshlab oliy darajadagi muloqot faollashgani delegatsiyalar almashinuvining kuchayishiga xizmat qildi – 6 yil davomida 70 dan ortiq oliy darajadagi tashriflar, xalqaro tashkilotlarning yuqori darajadagi uchrashuvlari amalga oshirilmoqda.

Parlamentlararo hamkorlik doirasida:

• Parlament vakillari O‘zbekiston va Ozarboyjonda o‘tkazilayotgan Prezident va parlament saylovlarida, turli xalqaro tadbirlarda xalqaro kuzatuvchi sifatida muntazam ishtirok etib kelmoqda;
• 1995 yildan buyon ikki davlat qonun chiqaruvchi organlarida parlamentlararo do‘stlik guruhlari faoliyat yuritib kelmoqda.

Savdo sohasida hamkorlik:

• Mamlakatlar o‘rtasida erkin savdo rejimi o‘rnatilgan. 1998 yildan beri hamkorlik bo‘yicha Hukumatlararo qo‘shma komissiya (HQK) faoliyat ko‘rsatmoqda. HQKning 12 ta yig‘ilishi o‘tkazildi;
• Energetika, mashinasozlik, metallurgiya, transport, qurilish materiallari, elektrotexnika, qishloq xo‘jaligi, to‘qimachilik va boshqa sohalarda umumiy qiymati 4,5 mlrd. dollardan ortiq bo‘lgan 50 dan ortiq investitsiya loyihalari va savdo shartnomalari portfeli shakllantirilgan;
• 2023 yilning 7 oyi davomida ikki davlat o‘rtasidagi tovar aylanmasi 143,9 mln. dollarni (+42,9 foiz) tashkil etdi.Eksport – 62,7 mln. dollar, import – 81,2 mln. dollar;
• O‘zbekiston hududida Ozarboyjon kapitali ishtirokida 203 ta korxona faoliyat ko‘rsatmoqda, ulardan 66 tasi qo‘shma korxona va 137 tasi 100 foiz xorijiy kapital ishtirokida tashkil etilgan;
• 2023 yil fevral oyida O‘zbekiston va Ozarboyjon ustav kapitali 500 million dollar bo‘lgan Investitsiya jamg‘armasini tashkil etdi.

Transport sohasida hamkorlik:

• 2019 yil Toshkentda temiryo‘l departamentlari rahbarlarining Xalqaro multimodal yo‘nalishni rivojlantirish masalalari bo‘yicha yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Kelishuvlarni amalga oshirish doirasida 2020 yil yanvarida Qirg‘izistondan O‘zbekiston hududi orqali Poti (Gurjiston) portigacha bo‘lgan birinchi sinov temir yo‘l loyihasi muvaffaqiyatli ishga tushirildi;
• 2022 yildan boshlab mamlakatlar o‘rtasida havo yo‘llari orqali yo‘lovchi va yuk tashish tiklandi. 2023 yilning 6 oyi davomida yuk tashishning umumiy hajmi 47 ming tonnani (+21 foiz) tashkil etdi. Shundan temiryo‘l transportida – 26,9 ming tonna, avtomobil transportida – 19 ming tonna;
• Bokudan Toshkent, Samarqand, Urganch va Farg‘ona shaharlariga shaharlariga haftasiga 15 ta reys to‘g‘ridan to‘g‘ri amalga oshirilmoqda;
• 2023 yilda Ozarboyjon tomoni o‘z hududi orqali yuklarni temiryo‘l orqali tashish uchun 2021 yilda belgilangan 50 foizlik chegirmani uzaytirdi.

Madaniy-humanitar sohadagi yutuqlar:

• Ozarboyjon madaniyat vaziri boshchiligidagi delegatsiya xalqaro maqom san’ati forumida (2018), Birinchi xalqaro xalq amaliy san’ati festivalida (2019) va “Markaziy Osiyo jahon sivilizatsiyalari chorrahasida” xalqaro madaniyat forumida (2021) ishtirok etdi;
• O‘zbekiston madaniyat vaziri O.Nazarbekov Ozarboyjonga tashrif buyurib, “Xalqaro Boku forumi” (2018), “Butunjahon madaniyatlararo muloqot forumi” (2019), “Nizomi Ganjaviy: madaniyatlar o‘rtasidagi ko‘prik” (2021) xalqaro forumi, shuningdek “Shusha – 2023 yildagi turkiy dunyoning madaniy poytaxti” (2023 yil) deb nomlangan tadbir ochilish marosimida ishtirok etdi;
• O‘zbekiston Ozarboyjonning Fuzuliy shahrida 960 o‘quvchiga mo‘ljallangan maktab qurilishiga ko‘mak bermoqda.

O‘zbekiston va Ozarboyjon o‘rtasidagi hamkorlikni mustahkamlash borasida quyidagi istiqbollar mavjud:

1. Energetika sohasidagi hamkorlikni rivojlantirish, jumladan, energiyani tashish, gaz quvurlari va elektr tarmoqlarini qurish har ikki davlatga ham manfaat keltirishi mumkin.

2. O‘zbekiston va Ozarboyjon savdo va sarmoyaviy hamkorlikni rivojlantirish salohiyatiga ega. Tovar ayirboshlashning kengayishi va turli sohalarda qo‘shma korxonalar tashkil etilishi iqtisodiy aloqalarni mustahkamlashga xizmat qiladi.

3. Ikkala davlat ham o‘ziga xos tarixiy va madaniy merosga ega. Turizm industriyasini rivojlantirish, jumladan, turistik oqimlarni almashish, sayyohlik yo‘nalishlarini yaratish va infratuzilmani rivojlantirish sayyohlarni yanada ko‘proq jalb etishi va ikki davlat o‘rtasidagi o‘zaro tushunish va do‘stona munosabatlarni rivojlantirishga olib keladi.

4. Ta’lim va madaniyat sohasidagi hamkorlik bilim va ilg‘or tajriba almashishga yordam beradi. Talabalar almashinuvi dasturlari, universitet va maktablarda o‘qish, madaniy tadbirlar va ko‘rgazmalar o‘zaro tushunishni chuqurlashtirish va ikki xalq o‘rtasidagi aloqalarni mustahkamlash imkonini beradi.

5. O‘zbekiston va Ozarboyjon Markaziy Osiyo va Kavkaz mintaqasidagi asosiy transport va logistika markazlari hisoblanadi. Transport, avtomobil, temir yo‘l va tranzit yo‘nalishlarini qurish va modernizatsiya qilish sohasidagi hamkorlik mintaqaviy integratsiyani takomillashtirish va transport-logistika infratuzilmasini rivojlantirishga xizmat qiladi.