“Farzandim uchun hamma narsani o‘rganishga tayyorman” – nogironligi bo‘lgan shaxslar uchun medialoyihadan reportaj

“Media plus” loyihasi Toshkent shahar nogironlar jamoat birlashmasi “Sharoit plus” tomonidan Yoshlar ishlari agentligi donorligida tashkil etilgan. U nogironligi bo‘lgan yoshlarning mediasavodxonlik sohasidagi bilim va ko‘nikmalarini oshirishga qaratilgan va ishtirokchilar kurslarda 2 oy davomida bepul o‘qiydi.

Hozirda O‘zbekistondagi eng nufuzli nashrlarda faoliyat yuritayotgan jurnalistlar, taniqli blogerlar kurslarda dars bermoqda. Kun.uz muxbiri “Media plus” ishtirokchilari bilan suhbatlashdi.

“Farzandimga namuna bo‘lishni xohlayman” – Feruza Qurbonova

TATU magistrantiman. Kitob o‘qishga qiziqaman, bo‘sh vaqtlarimda to‘qish ishlari bilan shug‘ullanaman.

Kurslar davomida menga eng yoqqan dars – faktlarni tekshirish bo‘ldi. O‘zingizga kerakli biror ma’lumot o‘qiyapsiz, shu ma’lumot qanchalik rost yoki yolg‘on xabarligini aniqlash juda muhim. U feyk yoki yolg‘on aralashgan bo‘lishi mumkin. Xullas, darslarda faktlarni tekshira olishni o‘rgandik.

Bundan tashqari qanday tarzda maqola yozish, unda qanday so‘zlarni ishlatish mumkin yoki mumkin emasligini bilib oldik. Bizning fikrlashimizga ancha ta’sir qildi darslar. Maqsadim ham shunaqa – o‘zimning bilimimni oshirish, miyamda tinch uxlab yotgan hujayralarimni uyg‘otish edi. Farzandim bor, u uchun hamma narsani o‘rganishga tayyorman. Chunki unga namunali ona bo‘lishni xohlayman. Bolaga namuna bo‘la olsangiz, “sen buni qilgin, buni qilma” deya olasiz. Shunda u sizga qarab, “siz o‘zingiz qila olmayapsiz-ku”, demaydi.

“Yolg‘on to‘riga tushib qolmaslik uchun nima qilish kerakligini o‘rgandim” – Zuhra Ismoilova.

18 yoshdaman, kitob o‘qish, jurnalistikaga qiziqaman. Kelajagimni ham shu sohada ko‘raman. O‘qiyman, ishlashga vaqtim yo‘q. Men “Media plus” kursiga kelganimdan xursandman, chunki media sohasiga oid bilmagan bilimlarimni aynan shu kursdan olyapman.

Eng yoqqan dars – faktcheking bo‘ldi. Chunki hayron qolardim, yolg‘on xabarlarni qanday qilib aniqlash mumkin yoki yolg‘on to‘riga tushib qolmaslik uchun nima qilish kerak deb o‘ylardim. Darslar orqali bu to‘rga tushib qolmaslik yo‘llarini, qanday qilib faktlarni tekshirishni o‘rgandim. Orzu qilgan maqsadlarimga loyiha orqali birma-bir erishyapman.

“Vaziyat hushyorlikni taqozo qilyapti” – Nilufar Sharipova

Yoshim – 28 da. Nizomiy nomidagi pedagogika universiteti talabasiman.

Men bu kursga yaqinda keldim, kursdoshlarimning faktcheking haqidagi gaplariga qo‘shilaman. Ayniqsa, hozir internet orqali juda ko‘p xabarlar keladi, ularning orasida yolg‘oni ham, rosti ham bor. Hozirgi vaziyat, ayniqsa, diniy xabarlar borasida axborot maydonida hushyor bo‘lish kerakligini taqozo qilyapti.

“Internetdagi xabarlarga tanqidiy qarashni boshladim” – Murod Egamov 

“Sharoit plus” NNTda faoliyat yuritaman. Xalqaro BMT tashkilotida nogironligi bo‘lgan shaxslarning huquqshunosi bo‘lmoqchiman. Maqsadlarimdan kelib chiqib, kurs men uchun foydali bo‘lishiga ishonaman.

Kelgan kunim faktcheking darsi bo‘ldi. Bu darsdan keyin men ham haqiqiy xabarlarni ajratishni o‘rgandim. Biror mediakontentni kuzatishdan oldin uning sifatini o‘rgana boshladim. Biror kanalning rasmiy yoki norasmiyligiga e’tibor beraman, shunga qarab baho beraman, ma’lumotlarning aniqligiga ishonch hosil qilmaguncha uni qabul qilmayman.

Har xil axborotga nisbatan immunitet hosil qilyapman, internetdagi xabarlarga tanqidiy qarashni boshladim. Kecha ham bir do‘stim qandaydir video tashlab qoldi. Qayerdan olding desam, “Qora xabar”dan dedi. Nomning o‘ziyoq menda shubha uyg‘otdi va unga tekshirmasdan tarqatmaslik kerakligini aytdim. “Ehtiyot bo‘l, tarqatayotgan ma’lumoting yolg‘on bo‘lsa, sen ham javobgarlikka tortilasan”, dedim.

O‘zim ham kichkina blog yuritaman, odamlarga huquqiy xabarlarni yetkazib turibman. Ikki kundan beri faol bo‘ldim, obunachilarim ko‘payib qoldi.

“Bir savol qiynaydi: nega O‘zbekistonda shunaqa?” – Hasan Alimov.

O‘zDJTUda filologiya yo‘nalishida o‘qiyman. Jurnalistika sohasiga yoshligimdan qiziqaman. Xorijiy tillar va aynan shu sohani umumlashtirib o‘zimni sinab ko‘rmoqchiman.

O‘zbekistonda nimaga shunaqa degan savol menda doim tug‘iladi. Masalan, biz 2 oyda o‘rganishimiz mumkin bo‘lgan narsalarni jurnalistika fakultetlarida 4-5 yil o‘qitishadi. Nimaga shunaqa? Balki, muammo o‘zimizdadir… masalani qiyin ko‘rsatish va murakkab yechimlar berish. Lekin shu yerda o‘tilgan 2 soatlik darsni universitetdagi 2 paralik darslarga almashmayman.

Bu borada “Media plus” kursi tramplin vazifasini o‘taydi. Bundan keyin qaysidir internet nashrida stajyorlik qilish niyatim bor.

“Hayotimizda katta xatolar qilgan ekanmiz…” – Madina Po‘latova

O‘zMU talabasiman, “Sharoit plus” NNTda SMM menejyerman. Bolaligimdan jurnalistikaga qiziqqanim uchun shu kursga kelishga qaror qildim. Rus, ingliz, arab va imo-ishora tillarida gaplasha olaman. Kelajakdagi sohamni mediasavodxonlik bilan bog‘lamoqchiman.

Ko‘proq reportajlar oladigan jurnalist bo‘lishni xohlayman Har oyda 2 marta podkast yozamiz, savollarni har safar o‘zim tayyorlayman. Ko‘proq intervyu olish mavzusi qiziqroq bo‘ldi – qanday qilib qiziqarli savollar tuzishni o‘rgandim. Feyk xabarlarni ajratish darsi ham manfaatli dars bo‘ldi. Bilasizmi, shuni tushunib yetdimki, hayotimizda juda katta xatolar qilgan ekanmiz. Rasmlarni ochmasdan, nimaligini ko‘rmay, bilmay, tekshirmay bir-birimizga tarqatib, qandaydir havolalarni yuborib… bu kurs hayotimizdagi eng katta bilimlar manbai bo‘lib qoladi degan umiddaman.

“Blogimni rivojlantirmoqchiman” – Nargiza Arziyeva

Xabarlar yolg‘onligini qandaydir his qilardim-u, tekshirishni bilmas edim. Endi buni o‘rgandim. O‘zim ijtimoiy tarmoqlarda kontent yuritaman. Instagramʼda 800, Tik-tokʼda 10 ming obunachim bor. Bu yerga kelishimdan asosiy maqsad ham o‘z blogimni rivojlantirish edi. Uni yanada inklyuziv qilmoqchiman.

Tik-tok profilimda jonli efirda odamlar bilan ko‘p muloqot qilaman. Joylagan videolarim reaksiyalariga qarab odamlar nimalarga qiziqishini aniqlayman. O‘zbekistonda ko‘proq odamlarning kayfiyatini ko‘rsatadigan videolar kerak deb o‘ylayman. Huquq deyapmiz, lekin O‘zbekistonda, bilasiz, huquqni ishlatish juda qiyin. Huquqlar bor, ularning ishlashi masalasi umuman boshqa. Shunchaki odamlarning kayfiyatini ko‘tarib, qiyin vaziyatlarda oldinga intilish uchun kayfiyat berish, yumoristik bo‘lsa ham yaxshi videolar taqdim qilish kerak deb o‘ylayman. Odamlarning kayfiyati yuqori bo‘lsa, boshqa ishlarni ham qiladi, tushkunlikka tushib qolmaydi. Tushkunlik odamning hayotiga yomon ta’sir qiladi.

“Biz huquqimizni talab qilmasak, kim talab qiladi?” – Madina Po‘latova

Nargiza opaning gaplariga qo‘shilmayman. Hozir e’tibor bersangiz, aksariyat blogerlar yumoristik yo‘nalishda kontent taqdim etyapti. Nogironligi bo‘lgan shaxslarga o‘zining huquqlarini talab qilish juda muhim. Men o‘zimizning vaziyatdan kelib chiqib tushuntiraman: deylik, avtobus, bordyurning yoniga kelib to‘xtamadi, agar avtobus haydovchisi pandusni tushirmasa, kimningdir yordamisiz biz avtobusga chiqa olmaymiz. Bu ham bizning bir huquqimiz poymol bo‘layotganini anglatadi. Standart talablari bo‘yicha avtobus bordyurning yoniga kelib to‘xtashi kerak, hozir yangi avtobuslarning pandusi bor. Lekin ko‘p haydovchilar ularni ochib bermaydi. O‘zimizning huquqimizni shunday vaziyatlarda o‘zimiz talab qilmasak, kim talab qiladi?

Masalan, avtobusga chiqmoqchi bo‘lsam, o‘zimni kameraga olayotgandek ko‘rsataman. Haydovchi kameraga olyapti deb o‘ylab pandusni ochib beradi. Bu borada eksperiment qilib ko‘rdim, bu safar telefonimni pastga tushirib, shunchaki “pandusni ochib bering” desam, haydovchi “buni konduktor qilishi kerak, u bugun chiqmadi” dedi. Konduktor ishga chiqmasa, bu mening aybim emas va avtobusga chiqolmay qolib ketmasligim kerak emas-ku. Haydovchi avtobusdan tushishi kerakligi va bu uning vaqtini olishini aytib, pandusni ochib bermadi. Vaholanki, menga gapirishga ketkazgan vaqti ichida pandusni ochardi. Alaloqibat pandusni ochib berdi. Tushundimki, haydovchilar faqat kameradan qo‘rqsagina vazifasini bajararkan.

Odamlar hammasi bizga yordam berishni xohlaydi, ammo bu haydovchining majburiyati hisoblanadi. U majburiyatini bajarmagani uchun kimdir menga rahmi kelib yordam berishini xohlamayman. Bu ijobiy diskriminatsiya ham. Kimdir kelib sizga yordam kerakmi deb so‘rashi emas, jamiyatda majburiyati bor odamlar vazifasini qilsa, odamga yomon ta’sir qilmaydi.

Kursning yangi ishtirokchilari Diyora Ermayeva va Ahmaral Mamanova darslardan kursdoshlari singari ko‘proq bilim va taassurot olishiga umid qilmoqda.

Madina Ochilova suhbatlashdi.