Tergov Sardobadagi suv toshqiniga tabiiy ofat sabab bo‘lgani haqidagi taxminni istisno qildi. Ekspertiza xulosasiga ko‘ra, suv ombori to‘g‘onining o‘pirilishiga loyiha hujjatlaridagi xato va kamchiliklar, qurilishdagi xato va kamchiliklar hamda ekspluatatsiyadagi xato va kamchiliklar sabab bo‘lgani aniqlangan. Ish bo‘yicha bir guruh shaxslar qamoqqa olingan, tergov muddati 5 oyga uzaytirilgan.
Bosh prokuratura Sardobadagi suv toshqini oqibatlari tekshiruv ishlari yuzasidan qo‘shimcha ma'lumot berdi. Ma'lum qilinishicha, hodisa yuzasidan Jinoyat kodeksining 207 va 258-moddalarida nazarda tutilgan jinoyatlar alomatlari bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, tergov harakatlari olib borilmoqda.
Ekspertiza xulosasiga ko‘ra, suv ombori to‘g‘onining o‘pirilishiga quyidagi omillar sabab bo‘lgan:
- Loyiha hujjatlaridagi xato va kamchiliklar;
- Qurilishdagi xato va kamchiliklar;
- Ekspluatatsiyadagi xato va kamchiliklar.
Hozirgi vaqtda yo‘l qo‘yilgan qonun buzilishi holatlariga daxldor 9 nafar shaxs, jumladan buyurtmachi «Sirdaryo suv qurilish invest» DUK, loyihachi «UzGip» MChJ, bosh pudratchi – «O‘ztemiryo‘lqurilishmontaj» UK, pudratchi tashkilot «Rezaksoy suv qurilish» UK, «To‘palang Sherobod» ShK, Suv xo‘jaligi vazirligi, Ekspluatatsiya direksiyasi mansabdor shaxslarining bir guruhiga nisbatan Jinoyat kodeksining tegishli (167, 205, 207, 209, 258) moddalari bilan jinoiy ish qo‘zg‘atilib, qamoqqa olish ehtiyot chorasi qo‘llangan.
«Avval xabar qilinganidek, joriy yil 1 may kuni yuz bergan Sardoba suv ombori to‘g‘oni o‘pirilishi va buning oqibatida katta hajmdagi yer maydonlarini suv bosishi bo‘yicha Jinoyat kodeksining 207 va 258-moddalarida nazarda tutilgan jinoyatlar alomatlari bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, tergov harakatlari olib borilmoqda.
Aniqlanishicha, suv ombori 2010-2017 yillarda qurilgan bo‘lib, loyihaga buyurtmachi sifatida «Sirdaryo suv qurilish invest» DUK (Suv xo‘jaligi vazirligi), bosh loyihachi - «UzGip» MChJ, bosh pudratchi – «O‘ztemiryo‘lqurilishmontaj» UK («O‘zbekiston temir yo‘llari» AJ) tanlangan. Suv ombori qurilishiga davlat budjetidan 1,2 trln.so‘m sarflangan.
Suv omboridan foydalanish «O‘zbekiston temir yo‘llari» AJga qarashli «Sardoba suv ombori obektlaridan foydalanish va rivojlantirish direksiyasi» tomonidan amalga oshirilgan.
Dastlabki tergovning har tomonlama, to‘liq va xolisona olib borilishini ta'minlash maqsadida quyidagi asosiy taxminlar tekshirildi. Loyihalashdagi xatoliklar, qurilish jarayonida me'yorlarga rioya qilmaslik, ekspluatatsiya jarayonidagi xatoliklar, tabiiy ofat.
Mazkur 4ta taxmin tegishli ekspertiza muassasasi ekspertlaridan va gidrotexnik inshootlarni loyihalash, qurish, ekspluatatsiya qilish, qurilish ekspertizasi, tuproq va suvning xossalari va boshqa bir qator masalaga daxldor sohalarga mansub 30 nafar mutaxassisdan iborat Komissiya yordamida tekshirildi.
Ekspertiza xulosasiga ko‘ra, suv ombori to‘g‘onining o‘pirilishiga quyidagi omillar sabab bo‘lgan:
1. Loyiha hujjatlaridagi xato va kamchiliklar.
Loyihaning texnik-iqtisodiy asoslari tegishli ekspertizadan o‘tib, tasdiqlanganidan keyin ishchi-loyiha hujjatlarini tayyorlash vaqtida konstruksiyaga (qiyaliklarning balandlikka nisbati, himoya va filtrlovchi qoplamalarning xarakteristikalariga) loyihachi tomonidan o‘zboshimchalik bilan, asoslantirilmagan holda, to‘g‘onning ishonchliligi va turg‘unligini ta'minlamaydigan darajaga olib kelgan o‘zgartirishlar kiritilgan.
2. Qurilishdagi xato va kamchiliklar.
To‘g‘onning tanasini tashkil qilgan tuproqning zichligi loyihaviy talabdagidan past va tuproq yot jismlardan tozalanmaganligi oqibatida ular chirib, bo‘shliqlar hosil qilgan, himoya qatlamiga yotqizilgan xarsang toshlarning diametri loyihadagi o‘lchamlardan bir necha bor katta bo‘lgan holda, xarsang tosh qoplamasi loyiha hujjatida belgilangan qalinlikdan kam, toshlar notekis, sifatsiz joylashtirilgan va katta diametrli toshlar o‘rtasidagi bo‘shliqlar mayda toshlar bilan to‘ldirilmagan.
3. Ekspluatatsiyadagi xato va kamchiliklar.
Ekspluatatsiya jarayoni bilan bog‘liq jiddiy moddiy va nomoddiy kamchiliklarga yo‘l qo‘yilgan. Jumladan, to‘g‘onga xizmat ko‘rsatuvchi “Sardoba suv ombori obektlaridan foydalanish va rivojlantirish direksiyasi”ning bevosita to‘g‘onga xizmat ko‘rsatuvchi tarkibi zaruriy moddiy-texnik vositalar bilan ta'minlanmagan. Boz ustiga, o‘tkazilgan malaka attestatsiyasi ekspluatatsiyaga jalb etilgan xodimlarning 56% zaruriy bilimga (ixtisos), 82 foiz malaka va tajribaga ega emasligini va buning oqibatida to‘g‘onga sifatli xizmat ko‘rsatishga, o‘pirilishi kabi favqulodda xodisalarga olib keluvchi omillarni o‘z vaqtida aniqlashga qodir emasligini ko‘rsatdi.
Yuqorida aniqlangan holatlarni inobatga olgan holda, ekspertiza suv omborini loyihalash, qurish hamda ekspluatatsiya qilish jarayonidagi qayd etilgan xato va kamchiliklar, suv ombori qurilishi 2-bosqichi davlat komissiyasi tomonidan qabul qilinmagan bo‘lsada, to‘la hajmda suv to‘planganligi yakka tartibda yoki ularning majmui to‘g‘on o‘pirilishiga sabab bo‘lganligi haqida xulosaga kelgan.
Hozirgi vaqtda tergov organi tomonidan to‘g‘on qurilishi, ekspluatatsiya qilinishi, davlat komissiyasi tomonidan qabul qilingan hajmda suv to‘planishi jarayonlarida yo‘l qo‘yilgan qonun buzilishi holatlariga daxldor 9 nafar shaxs, jumladan buyurtmachi «Sirdaryo suv qurilish invest» DUK, loyihachi «UzGip» MChJ, bosh pudratchi – «O‘ztemiryo‘lqurilishmontaj» UK, pudratchi tashkilot «Rezaksoy suv qurilish» UK, «To‘palang Sherobod» ShK, Suv xo‘jaligi vazirligi, Ekspluatatsiya direksiyasi mansabdor shaxslarining bir guruhi Jinoyat kodeksining tegishli (167, 205, 207, 209, 258) moddalari bilan jinoiy javobgarlikka tortilib, qamoqqa olish ehtiyot chorasi qo‘llanilgan.
Jinoyat ishi doirasida qurilishga sarflangan budjet mablag‘larining asosliligini tekshirish maqsadida hujjatli taftish va bajarilgan ishlar hajmlarining nazorat o‘lchovi tayinlanib, O‘zbekiston Respublikasi Hisob palatasi mutaxassislari rahbarligida mutasaddi idoralarning malakali mutaxassislaridan iborat komissiya tomonidan o‘lchov va taftish ishlari olib borilmoqda.
Tergov organi tomonidan jinoyatning sabablari, unga imkon bergan shart-sharoitlarni, aybdor shaxslar doirasini aniqlash bilan birga, yetkazilgan zararning qoplanishini ta'minlashga qaratilgan chora – tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Dastlabki tergovni har tomonlama va to‘liq o‘tkazilishini ta'minlash maqsadida hamda jinoyat ishining murakkabligi va katta hajmdaligini inobatga olib, dastlabki tergov muddati Bosh prokuratura tomonidan 5 oyga uzaytirildi», deyiladi Bosh prokuratura matbuot xizmati bayonotida.
Eslatib o‘tamiz, 1 may kuni soat 05:55da Sirdaryo viloyatida joylashgan Sardoba suv ombori to‘g‘onining 6-piket devorida suv chiqishi yuzaga kelgandi. Suv toshqini oqibatida 4435 ta xonadon talafot ko‘rgan. Ulardan 2390tasi yaroqsiz holga kelgan, 2045 tasi esa ta'mirtalab holatda.
May oyida Bosh prokuratura Sardoba fojiasi yuzasidan qo‘zg‘atilgan jinoyat ishi bo‘yicha 4ta tergov versiyasi tekshirilayotgani, ish doirasida ikki kishi qamoqqa olingani haqida ma'lum qilgandi.
