10:39 / 12.12.2020
8264

So‘nggi yetti yil ichida Tojikistonda monopoliyalar soni qariyb 50 foizga ko‘paydi

Hozirda monopoliyaga qarshi kurashuvchi idora ro‘yxatida 98ta sub'yekt mavjud. 

Foto: Alisher Primkulov/shutterstock

Muayyan tovar bozorida monopoliya mavqeyiga ega bo‘lgan xo‘jalik yurituvchi sub'yektlarning reyestri 98ta shirkatni o‘z ichiga oladi. Bu haqda Tojikiston hukumati huzuridagi Monopoliyaga qarshi kurashish xizmati ma'lumotida aytilgan.

Bunday yuridik shaxslar (kompaniyalar) yoki jismoniy shaxslar (yakka tartibdagi tadbirkorlar) soni 2013 yil boshiga nisbatan 48 foizga o‘sdi: o‘shanda ro‘yxatda 63ta monopolist bor edi.

Mamlakatning monopoliyaga qarshi kurashish qonunchiligiga muvofiq, ma'lum bir mahsulot bozorining kamida 35 foizini egallagan sub'yekt monopoliya deb tan olinadi. Shuningdek, umumiy ulushi kamida 50 foiz bo‘lgan uchta korxona yoki jami ulushi kamida 70 foiz bo‘lgan beshta sub'yekt dominant sifatida ko‘riladi.

Hozirda ushbu ro‘yxatga uyali aloqa operatori kiradi: Tcell, «TT-Mobayl», «Vavilon Mobayl» va «Takom» (ZetMobile). 

Ro‘yxatda sement ishlab chiqarish bo‘yicha Tojikiston-Xitoy shirkatlari ham bor: «Jungsay Mohir sement», «Xuaksin Gayur sement», «Xuaksin Gayur So‘g‘d sement».

Shuningdek, neft mahsulotlarining asosiy yetkazib beruvchilari ham qayd etilgan: «Gazpromneft-Tojikiston» MChJ, «Segandj» MChJ va Tojikiston hukumati huzuridagi Davlat moddiy zaxiralari agentligi, aviatsiya kerosini yetkazib berish va sotish bozorida yakka o‘zi ishlaydigan «Yonilg‘i quyish kompaniyasi» MChJ, «Talko resurs» MChJ va ko‘mir qazib olish bilan shug‘ullanadigan «Fon-Yagnob» MChJ.

Boshqa monopolistlar qatorida reyestrga matbaa xizmatlarini ko‘rsatuvchi «Sharqi Ozod» gazeta-jurnal majmuasi ham kiradi, OAV undan binolarni ijaraga oladi. 

Shuningdek, davlat tomonidan tartibga solinadigan va nazorat qilinadigan alohida ro‘yxat - tabiiy monopoliya sub'yektlarining reyestri mavjud. Ushbu ro‘yxatdagi korxonalar (davlat ulushiga ega korxonalar yoki aksiyadorlik jamiyatlari) davlat monopoliyasi ostida bo‘lgan tarmoqlar va bozorlarda ishlaydi. 

Masalan, «Barki Tojik» elektr energiyasini ishlab chiqarish, uzatish va tarqatish bozorida, «Somon Eyr», «Tojik Eyr» va xalqaro aeroportlar - aviatsiya xizmatlari bozorida, «Tojiktransgaz» OAJ - tabiiy gaz yetkazib berish va tarqatish bozorida, «Tojikiston temir yo‘li» DUK temir yo‘l xizmatlari bozorida tabiiy monopolist hisoblanadi. 

Umuman olganda, tabiiy davlat monopoliyasi sub'yektlari ro‘yxatida 30ta kompaniya mavjud. 

Asia-Plus xabarida ta'kidlanishicha, Monopoliyaga qarshi kurashish xizmati bozor iqtisodiyoti sharoitida dominantlar bo‘lmagan bozorlarda narx shakllanishi jarayoniga aralashishga haqli emas. Biroq, 2018 yilda Tojikiston hukumati monopoliyaga qarshi kurashuvchi idoraga ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan tovar va mahsulotlar narxini tartibga solishiga imkon beradigan maxsus qaror qabul qildi. Tovar va mahsulotlar ro‘yxati 16 turdagi eng muhim oziq-ovqat mahsulotlari hamda suyultirilgan gazni o‘z ichiga oladi. 

Top