Deyarli har qanday shaharda ko‘plab klassik yodgorliklarni ko‘rish mumkin. Ular orasida ba’zan o‘ziga xos asarlar uchraydi. Haykallarning mualliflari o‘zlarini rasmiy me’yorlar yoki vizual vositalar bilan cheklamaydilar. Qoliplarni yorib o‘tadilar.
Ba’zan haykaltaroshlar o‘z ishlariga shunchalik ijodiy g‘oyalar bilan yondashadilarki, ularning mujassamlanishi butun shaharlarning asosiy diqqatga sazovor joylari va ramzlariga aylanadi. Shunday qilib, dunyodagi eng noodatiy 10 ta yodgorlik haqida gaplashamiz.
Stol vilkalari, Shveytsariya
Jyeneva ko‘lida, go‘zal Vevey shahri yaqinida sakkiz metrli zanglamaydigan po‘latdan yasalgan vilkalar mavjud. 2014 yilda o‘zining kattaligi bo‘yicha u hatto Ginnesning rekordlar kitobiga ham kirdi.
La Fourchette nomli g‘ayrioddiy yodgorlik 1996 yilda Alimentarium oziq-ovqat muzeyining o‘n yilligi uchun haykaltarosh Jan-Per Zaugga buyurtma qilingan. To‘g‘ri, u tez orada demontaj qilindi. Vevey rasmiylari estetik sabablarga ko‘ra vilkalar ko‘rgazmaning bir qismi bo‘lishiga ruxsat bermadi.
Faqat o‘n yil o‘tgach, petitsiya imzolanishi tufayli u asl joyiga tiklandi. Mahalliy aholi va sayyohlar uni qaytarib berishni talab qilishdi. Muzey xodimlarining so‘zlariga ko‘ra, bu vilka Jyeneva ko‘lining ajoyib manzaralarini yaxshiroq “tatib ko‘rishga” yordam beradi.
Ulkan bosh barmoq, Fransiya
Parij chekkasidagi La Defense ishbilarmonlik tumanida bo‘lgan sayyohlar Sezar Baldakchining ishiga — avangard bosh barmog‘ining 12 metrli bronza nusxasiga, albatta, e’tibor berishadi.
Haykalning og‘irligi 18 tonnani tashkil qiladi. Va uning ma’nosi juda oddiy: bu xalqaro imo-ishora bo‘lib, hamma narsa yaxshi ekanini anglatadi.
SNIT savdo markazi yonida yerdan o‘sib chiqqan g‘ayrioddiy yodgorlik 1994 yilda o‘rnatilgan. Bugungi kunda bu hududni Baldakchinining ulkan barmog‘isiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Aytgancha, bu haykaltaroshning yagona ishi emas. Yodgorlikning aniq nusxalari Seul va Marselda joylashgan, ammo ular La Defensedagi barmoq o‘lchamidan ancha kichkina.
Osmondan tushgan akula, Angliya
Ushbu haykalning ma’nosi bir qarashda ko‘rinadiganidan ancha jiddiy. Oksford chekkasidagi Nyu-Hissa ko‘chasidagi eski uyning tomiga boshini urgan shisha tolali akula Nagasaki atom bombasi qurbonlari xotirasiga bag‘ishlangan.
Asl yodgorlik 1986 yilda o‘rnatilgan. O‘sha paytda radioboshlovchi va yozuvchi Bill Xeyneda umidsizlik, g‘azab va kuchsizlik hissini ifoda etadigan yodgorlik yaratish g‘oyasi tug‘iladi. Loyihani haykaltarosh Jon Bakli, Xeynening do‘sti tayyorlagan.
Uch oy o‘tgach, fojianing 41 yilligi arafasida yodgorlik o‘rnatildi. Ammo jurnalistning hamma qo‘shnilari ham akulani yoqtirishmagan – ko‘p yillar davomida uni yo‘q qilish borasida tortishuvlar bo‘lib kelgan. Biroq haykal hali ham joyida.
Osilgan odam, Chexiya
Chex haykaltaroshi Devid Serni o‘zining maxsus provokatsion asarlari bilan mashhur. Ulardan biri 1996 yilda yaratilgan Zigmund Freyd haykali. Mashhur psixologning qiyofasi Gusovaya ko‘chasidagi uyning tomini bir qo‘li bilan «ushlab» osilgan.
Kechqurun Praga bo‘ylab sayr qilayotgan sayohatchilar uni ko‘pincha o‘z joniga qasd qilgan odam deb o‘ylashadi. 2007 yilda Chikagodagi ko‘rgazmada “osilgan odam” taqdim etilganida, Devid Sernining yaratilishi o‘t o‘chiruvchilar va politsiyachilarni jiddiy tashvishga soldi.
Favqulodda xizmatlarga g‘amxo‘r yo‘lovchilardan o‘nlab qo‘ng‘iroqlar kelib tushdi. Aytgancha, ba’zi chexlar ushbu yodgorlikda siyosiy ohanglarni ko‘rishadi - ular haykaltarosh Zigmund Freyd emas, balki Vladimir Leninni tasvirlaganiga ishonchi komil.
Byurokrat haykali, Islandiya
Rassom Magnus Tomassonning “Noma’lum byurokrat” asari, ehtimol, Reykyavikdagi eng ifodali va provokatsion haykaldir. Unda ish kostyumida portfel ko‘tarib, shahar hokimiyati tomon ketayotgan odam tasvirlangan.
Faqat bosh va yelka o‘rniga uning katta bazalt plitasi bor. Ba’zilarning fikricha, bu byurokratiyaga nisbatan keskin satira. Boshqalarning fikriga ko‘ra, rassom oddiy odamlarning hayoti ko‘p jihatdan bog‘liq bo‘lgan oddiy amaldorlarning ishiga hurmat bildirmoqchi bo‘lgan.
Bugungi kunda ushbu noaniq haykalning kichikroq nusxalari, ayniqsa, mahalliy aholi va sayyohlar orasida mashhur.
Sirli ustunlar, Janubiy Afrika
2012 yilda Janubiy Afrikaning kichik Xouik shahrida 50 ta po‘latdan yasalgan g‘alati konstruksiya paydo bo‘ldi. Bir qarashda, bu hech qanday ma’noga ega emas.
Biroq ma’lum bir burchakdan diqqat bilan qaragan odam Nobel Tinchlik mukofoti sovrindori va Janubiy Afrikaning birinchi qora tanli prezidenti Nelson Mandelani ko‘radi. Yodgorlik muallifi Marko Sianfanelli.
Haykaltaroshning so‘zlariga ko‘ra, po‘lat ustunlar siyosatchi uzoq 27 yil qamoqda o‘tirgan qamoq panjaralarini ifodalaydi. Butun dunyoda Nelson Mandela inson huquqlari uchun kurashchi sifatida tanilgan, u ko‘plab vatandoshlar uchun mardlik, mehr-oqibat va fidoyilik namunasiga aylangan. Memorial uning aparteid rejimi tarafdorlari tomonidan hibsga olinganining 50 yilligi munosabati bilan o‘rnatilgan.
Nikoh uzuklari, Kanada
Vankuverdagi ingliz ko‘rfazi qirg‘og‘ida siz eng romantik va original haykallardan birini ko‘rishingiz mumkin. Bu shisha, alyuminiy va po‘latdan yasalgan ikkita pop-art nikoh uzuklari. Qimmatbaho toshlar o‘rniga ular ikkita ixcham chiroqlar bilan bezatilgan.
Qorong‘i tushishi bilan ular yodgorlik atrofidagi maydonni yoritadi. Tashqaridan qaraganda, struktura qulash arafasida turganga o‘xshaydi. Ushbu effektga erishish uchun me’mor Dennis Oppenxaymga aniq hisob-kitob yordam berdi — u halqalarni bir-biridan burchak ostida joylashtirdi.
Aslida, ular poydevorda mustahkam tarzda o‘rnatilgan. Muallif shu tariqa fikrni yetkazmoqchi bo‘lgan: muvozanatni saqlash uchun munosabatlar ustida ishlash kerak.
Ko‘rinmas odam, Rossiya
Rossiyada ham juda ko‘p g‘alati yodgorliklar mavjud. Ulardan biri Yekaterinburgda, V.G.Belinskiy kutubxonasi hududida joylashgan. Bu ko‘rinmas odam uchun dunyodagi birinchi yodgorlik.
U Gerbert Uellsning xuddi shu nomdagi qissasi qahramoniga bag‘ishlangan. Haykal kichik bronza plita, gravyura va ikkita yalangoyoq izidan iborat. Loyiha mualliflari yozuvchi Yevgeniy Qosimov va rassom Aleksandr Shaburovdir.
Ularning fikriga ko‘ra, bu yodgorlik qo‘shimcha ma’noga ega: u insonning yolg‘izligini va zamonaviy dunyoda haqiqiy muloqotning yo‘qligini anglatadi. Har bir ijodkor plastinkada o‘z izini qoldirishni xohladi, shuning uchun izlar assimetrik bo‘lib chiqdi. Ammo g‘oya rekord darajada amalga oshdi: yodgorlikni yaratishga bir hafta vaqt ketdi.
