Yonilg‘i yetishmovchiligi tufayli ikkita yirik elektrostansiya faoliyati to‘xtab qolgach Livan zulmat qa'riga cho‘mdi. Livanda bunday blekautlar doimiy ravishda ro‘y berib turadi, o‘tgan hafta dam olish kunlarida ham tok o‘chib qolgandi, ammo bu safargisining ko‘lami ancha jiddiy ko‘rinmoqda.
Électricité du Liban davlat kompaniyasi muammoni yechishga harakat qilib ko‘radi, ammo kompaniya svet yana bir necha kun davomida yonmasligi mumkinligidan ogohlantirgan. Hukumat harbiylarning zaxirasidagi yonilg‘idan foydalanmoqchi, ammo ular buni qachon olishlari noma'lum.
Livanliklar elektr ta'minotidagi bunday uzilishlarga ko‘nikib ketishgan, Bayrutning ko‘plab tumanlarida har kuni bir necha soatlab tok bo‘lmaydi, ba'zida bir kunda 22 soat davomida svet yonmagan vaqtlar bo‘lgan. Ko‘plab livanliklarning uyida dizel generatorlari o‘rnatilgan, ammo dizel ham defitsit bo‘lib qolgach, bugungi kunda undan foydalanishni faqat badavlat kishilargina o‘zlariga ravo ko‘rishlari mumkin.
Elektr ta'minotidagi uzilishlar odamlarning kundalik hayotiga ta'sir qilmay qolmaydi.
«Men faqat bir narsa haqida o‘ylayman - og‘ir ish kunidan keyin qanday qilib yettinchi qavatdagi kvartiramga zinalar orqali ko‘tarilib olishni», deydi Bayrutdagi xususiy shifoxonalardan birining xodimi bo‘lgan 60 yoshli Syuzan Sharafiddin Middle East Eye gazetasiga bergan intervyusida.
Livan hukumati yonilg‘i uchun subsidiya berishdan bosh tortgan, elektr energiyasi uchun narxlar osmonga chiqib ketgan, odamlar butun maoshini dizel generatorlari tufayli yozilgan hisoblarga to‘lamasligi uchun tok kuchini sezilarli darajada kamaytirishga majbur bo‘lishgan.
«Qo‘shnilarim ham shunday qilishadi, boshqaruvchi kompaniya esa xarajatlarni qisqartirish uchun liftni o‘chirib qo‘ygan», deydi ayol.
Gazetaning yana bir suhbatdoshi, oziq-ovqat mahsulotlari sotiladigan do‘kon egasi mahsulotlar assortimentini qisqartirishga majbur bo‘lganini aytib o‘tgan.
«Men endi sut mahsulotlari sotmayapman, umuman elektr uzilsa aynib qoladigan mahsulotlarning barchasini olib tashladim. Tasavvur qiling, xaridorlarimdan birortasi - ularning bari qo‘shnilar yoki do‘stlarim - mening do‘konimdan xarid qilingan buzilib qolgan mahsulotdan zaharlansa?» deydi sotuvchi.
Tarixdagi eng og‘ir inqiroz
Energetik inqiroz - Livandagi iqtisodiy muammolarning faqatgina bir qismidir. Aholi benzin, dori-darmon va hatto ichimlik suvi yetishmasligidan ham aziyat chekmoqda. Livan aholisining yarmidan ko‘proq qismi qashshoqlikda yashaydi, mamlakat tashqi qarzi 90 mlrd dollarni tashkil etadi. Mamlakatda rasmiy kursga ko‘ra 1 dollar 1500 livan funti tursa-da, ko‘chadagi kurs bir dollar uchun 20 000 ming funtga chiqib ketgan.
Jahon banki Livandagi moliyaviy va iqtisodiy inqirozni so‘nggi 150 yildagi dunyodagi eng og‘ir vaziyat deb atagan.
Iqtisodiy inqirozga siyosiy inqiroz qo‘shilgan: mamlakat bir yildan oshiq vaqt hukumatsiz yashadi, yangi bosh vazirni saylashganiga bir oy bo‘ldi.
Yashash sharoitlari og‘irlashishi livanliklarni ko‘chalarga chiqishga undaydi, xalq noroziligi bemisl darajaga yetgan, mamlakatda 2019 yildan buyon namoyishlar to‘xtamaydi.
Shanba kuni mamlakatdagi ikkita yirik elektrostansiyalar - «Al-Zahroniy» va «Deyr-Ammar» Birlashgan Arab Amirliklaridan mazut yetkazib berilishidagi uzilish tufayli ishlashdan to‘xtab qoldi.
Yonilg‘i yetishmovchiligi haqida Électricité du Liban sentyabrdayoq ogohlantirgan, o‘shanda mazut zaxiralari tugab borayotgandi. Livanning energiya iste'moli 3500 Mvt hisoblanadi. Davlat kompaniyasi 2200 Mvt ishlab chiqarish quvvatiga ega, ammo hozirda bu quvvatlar ham to‘liq ishlamayapti.
Sentabr oyida Livanga Yaqin Sharqdagi qo‘shni davlatlar yordam taklif etgan - Misr, Iordaniya, Suriya va Livan energetika vazirliklari Suriya hududi orqali Misrdan gaz va Iordaniyadan elektr energiyasini gaz quvurlari va elektr energiyasi uzatish liniyalari orqali yetkazib berishni tiklashga kelishib olgandi.
O‘tmishda Livanning energetik talabi asosan Suriya hududi orqali kelgan Misr gazi bilan ishlaydigan IES orqali ta'minlangan. Ammo Suriyadagi o‘n yillik urush tufayli gaz quvurlari va nasos stansiyalari 10 yil mobaynida ishlamadi va ayni vaqtda ularni tekshirish va ehtimol ta'mirlash zarur bo‘ladi.
Livanda amalda hukumatni boshqarishi aytiladigan «Hizbulloh» radikal harakati ham parallel ravishda Eron bilan mamlakatga yonilg‘i yetkazib berish bo‘yicha kelishib olgan.
