Inson nomiga xiyonat

Inson oliy xilqat deb ulug‘lanadi. Ammo ba'zan odamlarning tubanlikka yuz tutishiga guvoh bo‘lib, beixtiyor, ularda ona zamindagi eng oliy mavjudotga xos bo‘lgan xislatlar umuman bo‘lganmikan, degan shubhaga borasan.

Nodir (ism-familiyalar o‘zgartirilgan) turmushning mushtlari ostida tirikchilikning ancha serdaromad yo‘lini topdi. Asli qoraqalpog‘istonlik bo‘lgan bu yigit mahalliy bozorlardan bo‘rdoqi novvoslarni arzonroqqa xarid qilar, ularni biroz boquvda saqlab, so‘ngra poytaxtga olib kelib sotar edi, deb yozadi “Postda” gazetasi.

Yigirmaga yaqin bo‘rdoqi ho‘kizlarni yuk avtomashinasiga ortib, shahri azim tomon navbatdagi safarga otlanganida uning kayfiyati har doimgidek chog‘ edi. Safar oldidan doimiy hamrohi – Bahrom bilan tamaddi qilish asnosida “ellik-ellik”ning bir nechtasini “ovqat tagida” qoldirishga ham ulgurdi.

Yo‘lning ikki tomonidan lip-lip o‘tib ortda qolayotgan kengliklar uni olis manzil tomon kuzatib qo‘yayotgandek go‘yo. Sokin musiqa ohangiga moslab boshini chayqatib borarkan, Bahromga ko‘z tashladi. U doimgidek pinakka ketgandi. Bu odatiy hol. Yo‘l yarmigacha shunday boradi-da, keyin uyg‘onib Nodir bilan o‘rin almashadi. Uzoq yo‘lda bunday ehtiyot chorasi ancha asqotadi.

Shu taxlit qosh qorayib, atrofga tun zulmati cho‘kdi. Kimsasiz dashtni ortda qoldirib, soat tungi o‘ndan oshganda Navoiy viloyatining Karmana tumani hududiga kirib kelishganida, Nodirni biroz uyqu elita boshladi. 

Shu payt ortda kelayotgan boshqa yuk avtomashinasi quvib o‘tish uchun ishora bergani negadir uning g‘ashiga tegdi. Tezlikni keskin oshirib, “raqibi”ni ortda qoldirib ketdi.

- Kelib-kelib “Mers”ni quvib o‘tmoqchimiding? Mana buni tezlik deydilar og‘ayni, - Nodir qudratli “tulpori” motorining bir tekis guvullashiga quloq tutarkan, orqani ko‘rsatuvchi oynadan ancha olisda qolib ketgan yuk avtomashinasiga g‘olibona ko‘z tashlab qo‘ydi.

Shu lahzada falokat yuz berdi. Bir soniyada yo‘ldan ko‘z uzganligi sabab qatnov qismini kesib o‘tayotgan piyodani o‘z vaqtida ilg‘ay olmadi. Kuzovga urilgan odam yo‘lning qarama-qarshi qatnov qismi tomonga uchib tushganini ko‘rishga ulgurdi, xolos.

Kech bosilgan tormoz bahaybat yuk avtomashinasini to‘xtatishi uchun ancha masofa kerak bo‘ldi. Nodir zulmat qo‘yniga ma'nosiz tikilganicha bir muddat qotib qoldi. Keskin silkinishdan uyg‘onib ketgan Bahrom hech narsani tushunmay uyquli ko‘zlari bilan unga tikildi.

- Tinchlikmi, nima bo‘ldi? Nega indamaysan? Arvoh ko‘rdingmi, rangingda rang qolmabdi...

- Odam urib yubordim, - Nodirning ovozi o‘ziga ham zo‘rg‘a eshitilgan bo‘lsa-da, Bahrom darhol nima bo‘lganligini tushundi.

- Aniqmi? Men hech qanday urilish ovozini eshitmadim-ku, balki senga shunday tuyulgandir.

- U deyarli yo‘ldan o‘tib bo‘lgandi, sal oldinroq tormozni bosganimda ulgurardi, - Nodir afsus va nadomat bilan shu so‘zlarni takrorlardi.

Shu payt biroz avval “poyga”da mag‘lub bo‘lgan yuk avtomashinasi ularning yonidan o‘tib ketdi.

- Mana shu palakat aybdor hammasiga! Yarim kechasi quvib o‘tishga balo bormi? Tinchgina ketavermaysanmi?!

- O‘zingni bos, endi foydasi yo‘q. Undan ko‘ra, hayda mashinani, bu yerdan tezroq ketish kerak, yana birortasi ko‘rib qolmasin, - dedi Bahrom atrofga betoqat alanglab.

Nodir boshini chiqarib zulmat qo‘yniga tikildi. Qo‘llaridagi titroq bosilmayotgandi hech.

- Buyog‘iga o‘zing haydamasang bo‘lmaydi.

- Yaxshi shunday qilamiz, shoshilish kerak, - Bahromning xavotiri oshdi.

Kuchli zarbdan yo‘l chetiga uchib tushgan va hushini yo‘qota boshlagan jabrlanuvchi o‘zidan biroz olisda to‘xtab turgan avtomashinaga najot ilinjida tikilib yotardi. Ammo...

Tuman qo‘yniga singgandek uzoqlashib borayotgan avtomashina chiroqlari yanglig‘ uning ham umidlari so‘na boshladi. Qishlog‘i katta yo‘ldan olisda bo‘lgani sabab yarim tunda kimningdir bu yerdan yayov o‘tishi sahroda quduqqa duch kelish bilan barobar edi.

Biroq shunday omadli hodisa yuz berdi... Oradan qancha fursat o‘tganligini ilg‘ay olmasa-da, undan biroz narida to‘xtagan yengil avtomashinadan tushgan odamning qorasini ko‘rdi. Qadam tovushi unga yaqinlasha boshladi. 

Hayot nishonalari so‘nib borayotgan inson uchun najotkor farishtadek tuyulgan yo‘lovchi unga bir muddat diqqat bilan razm soldi.

- Birodar, tirikmisiz?

Yo‘lovchining savoliga javob qaytmagan bo‘lsa-da, bazo‘r eshitilgan ingroq tasdiq ma'nosini berdi.

Yo‘lovchi atrofga alanglab, boshqa guvohlar yo‘qligiga ishonch hosil qilgach, chorasiz jabrdiydaning cho‘ntagidan bir cheti ko‘rinib turgan uyali telefon apparatini qo‘liga oldi. Bir qarashdayoq so‘nggi rusumdagi telefon ekanligini fahmladi. Keyin bunday qimmatbaho buyumning aftodahol sohibiga achinish bilan bir qarab qo‘ydi-da, ulovi tomon tez-tez qadam tashlab ketdi...

Odamiylikni yo‘qotgan uch kishining tom ma'noda inson nomiga xiyonati natijasida yashashga to‘la haqi bor bir fuqaro hayoti yakun topdi.

Albatta, ichki ishlar organlari xodimlari tomonidan olib borilgan tezkor-qidiruv ishlari natijasida ularning har uchalasi ham qo‘lga olinib, qonun oldida javob berdi. Biroq bu butun bir oila a'zolarining o‘ksik ko‘nglini to‘ldira oladimi? Yoki bu uning yetim qolgan farzandlari uchun taskin bo‘ladimi?..