Patrushev Rossiyadagi eng nufuzli xavfsizlik xodimi deb atalgan va hozir u Putinning «kemasozlik» bo‘yicha yordamchisi. Dyumin ham xuddi shunga o‘xshash lavozimni egalladi, garchi uni Mudofaa vaziri lavozimiga tayinlanishini taxmin qilishgan bo‘lsa ham. Bularning barchasi nimani anglatadi?
14 may kuni ertalab Kreml saytida Rossiya Prezidenti administratsiyasi (PA) rahbariyatining yangi tarkibi e’lon qilindi. Meduza nashrining tahliliga ko‘ra, ko‘plab asosiy amaldorlar, jumladan, prezident ma’muriyati rahbari Anton Vayno, shuningdek, uning birinchi o‘rinbosarlari Sergey Kiriyenko (ichki siyosat uchun mas’ul) va Aleksey Gromov (hukumatparast ommaviy axborot vositalarining bosh kuratori) o‘z lavozimlarini saqlab qoldi.
Shu bilan birga, Vaynoda yangi o‘rinbosar paydo bo‘ldi - prezidentning iqtisodiyot bo‘yicha sobiq yordamchisi Maksim Oreshkin. Putinda esa ikki nafar yangi yordamchi: Xavfsizlik Kengashining sobiq kotibi Nikolay Patrushev (ba’zi ekspertlar uni hozirgi tuzumning eng nufuzli shaxslaridan biri deb atashgan; endi u go‘yoki «kemasozlik masalalari»ni nazorat qiladi), shuningdek, Tula sobiq gubernatori Aleksey Dyumin (u «mudofaa sanoati, sport va Davlat kengashi masalalari» bilan shug‘ullanadi).
Qayd qilinishicha, qayta saylangandan so‘ng, Putin «hokimiyat vertikalida» ko‘plab amaldorlar kutgan keng ko‘lamli o‘zgarishlarni amalga oshirmadi. Yangilangan hukumat tarkibidagi asosiy o‘zgarish Bosh vazirning iqtisodiy masalalar bo‘yicha birinchi o‘rinbosari Andrey Belousovning mudofaa vaziri lavozimiga o‘tishi bo‘ldi - Sergey Shoygu, o‘z navbatida, Xavfsizlik kengashi kotibi lavozimida Nikolay Patrushev o‘rnini egalladi. Meduza nashrining Kremlga yaqin bo‘lgan ikki suhbatdoshi Patrushevning iste’fosi haqida xabar topganda «hayratda qolganini» tan olishdi, biroq uning «kemasozlik masalalari» bo‘yicha Putin yordamchisi bo‘lishi yanada «hayratlanarli» edi.
«Agar «klan» haqida gapiradigan bo‘lsak, u [Patrushev] kichik bo‘lsa-da, bir klanning boshlig‘i edi. Uning o‘g‘li Dmitriy qishloq xo‘jaligi vaziri bo‘lib ishlagan [va endi Bosh vazir o‘rinbosari bo‘ldi]. Uning o‘zi Xavfsizlik Kengashi rahbari sifatida o‘ta nufuzli lavozimini egallagan edi, u hech qanday muammosiz klanni himoya qila olardi. Endi ham shunday bo‘ladimi? Bunga ishonmayman», dedi ulardan biri.
Yana bir manba 2016 yildagi mudofaa vaziri, o‘z vaqtida Putinning o‘rniga nomzod sifatida ko‘rilgan Sergey Ivanov ham prezidentning atrof-muhit bo‘yicha yordamchisi lavozimiga o‘tganini eslaydi.
«Ammo [Ivanov] buni o‘zi so‘radi, 2014 yilda o‘g‘lining o‘limi unga chindan ham yomon ta’sir qildi. Nikolay Platonich [Patrushev] esa ketmoqchi emasdi», dedi suhbatdosh.
Shu bilan birga, «Yedinaya Rossiya» partiyasi rahbariyatiga yaqin bo‘lgan yana bir manba, «kemasozlik masalalari» uchun rasmiy javobgarlikka qaramay, Patrushev o‘z ta’sirining bir qismini saqlab qoladi va xavfsizlik kuchlari bilan aloqalar uchun mas’ul bo‘lishda davom etadi, deb hisoblamoqda.
Prezident ma’muriyatiga yaqin suhbatdoshlarning ta’kidlashicha, prezident yordamchilari Putinning «hokimiyat vertikali»da ancha muhim shaxslar hisoblansa-da, aslida ularning imkoniyatlari juda cheklangan.
«Ular biror bir masalani muhokama qilishi, maslahat berishi, tavsiya etishi mumkin. Ehtimol, ularga quloq solishadi. Ammo ular prezidentni o‘rtaga qo‘yib bo‘lsa-da, buyruq berolmaydi. Har qanday vazir ijro qilishga tayyorman, lekin buyruqni prezident yoki bosh vazir bersin, deydi».
Aleksey Dyumin bir vaqtlar Putinning shaxsiy qo‘riqchisi bo‘lganiga qaramay, o‘zining yangi lavozimida xuddi shunday ishlaydi degan fikr ilgari surilmoqda.
«Hech qanday istisnolar yo‘q. Ehtimol, ular [uning pozitsiyasiga] ko‘proq e’tibor berishadi. Ammo umumiy qoidalar hamma uchun bir xil», dedi manba.
Yana bir manbaning tan olishicha, Dyumin «muammolarni tushunishi» uchun prezidentning mudofaa sanoati bo‘yicha yordamchisi etib tayinlangan, shundan so‘ng u hukumatda ko‘proq maqomga ega bo‘lishi yoki Mudofaa vazirligiga rahbarlik qilishi mumkin (2010-yillarning o‘rtalarida u vazir o‘rinbosari edi).
«Ammo agar imkoniyat berilsa. Dyumin o‘tmishda bunday imkoniyatlarga ega bo‘lgan, ammo negadir eplab ketolmagan», dedi u.
Dyuminning tanishi Meduza bilan suhbatda sobiq Tula gubernatori haqiqatan ham yuqoriroq lavozimga - yangilangan hukumatdagi «aniqroq lavozimga» tayinlanishga umid qilganini ta’kidlaydi. «Verstka» nashri 2023 yilda Dyumin mudofaa kompleksi bo‘yicha bosh vazir o‘rinbosari bo‘lishi mumkinligi haqida xabar bergan, anonim kanallarda esa uning mudofaa vaziri etib tayinlanishi haqida mish-mishlar paydo bo‘lgan.
Maksim Oreshkin ham sezilarli o‘sishga umid qilgan edi. Meduza bilan suhbatlashgan tanishlarining so‘zlariga ko‘ra, u hatto bosh vazir kursisini orzu qilgan, ammo «bosh vazirning iqtisodiyot bo‘yicha birinchi o‘rinbosari bo‘lish imkoniyatini yaxshiroq baholagan». Buning o‘rniga Oreshkin prezident administratsiyasi rahbari o‘rinbosari bo‘ladi. Kremlga ko‘ra, bu lavozimda u «iqtisodiy masalalar bilan shug‘ullanishda davom etadi va transportni ham nazorat qiladi».
«Yordamchi lavozimidan farqli o‘laroq, endi unga bo‘ysunadigan odamlar bo‘ladi. Ammo xuddi yordamchi kabi hukumatga buyruq bera olmaydi. Lekin agar prezidentning sohalardagi ko‘rsatmalari bajarilmasa, u vazirlarni «joyidan siljitishi» mumkin», deb tushuntirdi Meduza manbasi.
«Prezident ko‘pchilik odamlar uchun konservativ qaror qabul qildi», deb ta’riflaydi Prezident administratsiyasiga yaqin manbalardan biri bu o‘zgarishlarni. Uning ta’kidlashicha, boshqalar qatorida Sergey Kiriyenko haqiqatan ham o‘z pozitsiyasini o‘zgartirmoqchi bo‘lgan, ammo hech qanday lavozimga ko‘tarilmagan. Biroq, Meduza suhbatdoshlariga ko‘ra, Kiriyenko Putinning qarorini «tushunish bilan qabul qilgan» va «qaysidir ma’noda hatto xursand bo‘lgan»: «Hamma lavozimga ko‘tarilishni xohlagan, deyarli hech kim bunga erisha olmadi. Ammo o‘z lavozimimni saqlab qolganim va yordamchi bo‘lmaganim allaqachon muvaffaqiyatdir. Hozirgi vaziyatga ko‘ra».
«Rossiya elitasi»dan bir nechta manbalar sodir bo‘lgan o‘zgarishlarni «vaqtinchalik» deb qabul qilish kerakligini aytgan. Biroq, Kremlga yaqin suhbatdoshlar va «Yedinaya Rossiya» bunga qo‘shilmaydi. Ular asosiy lavozimdagi odamlar kamida bir necha yil o‘zgarmasligiga ishonishadi: «Ko‘plab nufuzli personajlarning yoshi tufayli bo‘sh ish o‘rinlari kutilmaganda paydo bo‘lishi mumkin, lekin bir-ikki yil uchun asosiy lavozimlar taqsimlandi. Maxsus harbiy operatsiya [Ukrainadagi urush] tugaydi — shunda o‘zgarishlar bo‘lishi mumkin. Lekin siz va biz uchun bu uzoq muddatli tayinlashdek tuyulishi mumkin, lekin prezident uchun bu vaqtinchalik. Uning uchun vaqt boshqacha ishlaydi, u tarix kitobida yashaydi».
