Olimlar Marsda suyuq holatda suv borligining ilk isbotlarini aniqlashganini e'lon qilishdi. Suv ko‘ndalangiga 20 km keladigan ko‘lda bo‘lib, ko‘l sayyoraning janubiy qutbida joylashgan va qalin muz ostida yashiringan.
Avval olimlar Mars sirtida ba'zida eriyotgan muzliklarning suvi bir muddat oqishi mumkinligi, ammo sayyoradagi past bosim sababli bu suv tez bug‘lanib ketishini taxmin qilishgan. Biroq endi Qizil sayyorada doimiy ravishda suyuq suv mavjud deb o‘ylashga ilk asoslar paydo bo‘ldi.
NASAning «Kyuriositi» marsoxodi avvalroq sayyora yuzasida qurigan ko‘llar mavjudligini aniqlagan va bu bilan o‘tmishda Marsda suv bo‘lgani isbotlangandi.
Sayyorada haroratning sezilarli ravishda pasayib ketgani oqibatida suvning aksariyat qismi muzga aylangan.
«Bu uncha katta bo‘lmagan ko‘l bo‘lishi kerak», - deydi tadqiqot rahbari, Italiya astrofizika milliy instituti professori Orosei.
Radar suv qatlamining qalinligini o‘lchay olmadi, ammo olimlar uning bir metrdan kam emasligini taxmin qilishmoqda.
«Uni suvli rezervuar deb atashga asos bor. Bu shunchaki tog‘ jinsi va muz qatlami orasida qolib ketgan suv bilan to‘la ko‘l emas», - dedi professor.
Ko‘l qanday topildi?
Marsis radari sayyora yuzasini va tuproqning yuqori qatlamini tadqiq qiladi, elektromagnit to‘lqinlar tarqatadi va qaytgan signallarni o‘rganadi.
Yuqoridagi suratda uzluksiz yorqin chiziq sayyora janubiy qutbidagi qatlamni aks ettiradi. U chang va muzlagan suvdan iborat aralashmadan tashkil topgan.
Ammo olimlar uning ostida g‘ayrioddiy narsa borligini payqashdi.
«Moviy rang bilan signal sayyora yuzasidan ko‘ra yaxshiroq kelgan hudud ifodalangan. Bu esa suv mavjudligidan darak beradi», - deb izohlaydi professor Orosei.
Bu Marsda hayot borligini bildiradimi?
Bu savolga aniq javob berishning imkoni yo‘q. Hozircha.
«Biz Mars yuzasi hayot uchun yaroqsiz ekanligini bilamiz. Shuning uchun tuproqning yuqori qatlamidan hayot alomatlarini izlamoqdamiz», - deydi Ochiq universitet professori Manish Patel.
«U yerda zararli nurlanishdan yetarlicha himoya mavjud, bosim va harorat esa me'yor darajasiga yetadi. Ammo asosiysi, hayot asosini tashkil etuvchi suv xuddi mana shunday sharoitda suyuq holatda bo‘lishi mumkin», deya davom etgan u.
Yangi kashfiyot sayyorada suv borligini taxmin qilish imkonini beradi, ammo bundan ortiq hech nimani isbotlamaydi.
«Biz hayot mavjudligini aniqlashga yaqinlashganimiz yo‘q, - deydi Patel, - ammo bu kashfiyot hayotni Marsning qayeridan izlash kerakligini ko‘rsatib beradi».
Suv harorati va uning kimyoviy tarkibi ham Marsdagi ehtimoliy organizmlar yashashi uchun muammo tug‘dirishi mumkin.
Suv bunday sovuq haroratda suyuq holda qolishi uchun uning tarkibida tuz juda ko‘p bo‘lishi kerak.
«Taxmin qilish mumkinmi, bu suv o‘ta sovuq tuzli aralashmadan iborat bo‘lib, unda hayot uchun maqbul sharoit yo‘q», - deydi Sent-Endryuss universiteti astrobiologi.
Buyog‘iga nima bo‘ladi?
«Hozirda o‘tkazilgan tadqiqotlarni o‘xshash signallarni aniqlash uchun boshqa joylarda ham takrorlab ko‘rish kerak. Bunday natijalarning sabablarini o‘rganish va boshqa muqobil izohlarga hojat qoldirmaslik lozim», - deydi Ochiq universiteti professori Mett Balmi.
Olimlar Anktarktikadagi Vostok ko‘li tubida bakterial hayot mavjudligini aniqlashganini ma'lum qilishgan, ammo Marsda buni aniqlash qiyin masala.
«U yergacha borish va uning aynan ko‘l ekanligiga ishonch hosil qilish oson ish emas», - deydi professor Orosei.
«Buning uchun muz qatlamini 1,5 kilometr chuqurlikda o‘ya oladigan uchar robot kerak. Hozirda bunday texnologiya mavjud emas», - deydi u.
