«O‘zatom» AES qurilishi va ekspluatatsiyasi bo‘yicha Vengriya tajribasini o‘rganishga kirishdi

«O‘zatom» agentligi delegatsiyasi 11-13 noyabr kunlari Budapesht shahrida (Vengriya) va 14-15 noyabr kunlari Moskvada bo‘ldi. Tashrifdan maqsad - Vengriyaning atom energetikasi sohasidagi tajribasini o‘rganish, deya xabar beradi «O‘zatom» agentligi matbuot xizmati. 

Vengriyada mamlakat aholisining elektr energiyasiga bo‘lgan ehtiyojning 50 foizdan ortig‘ini 1980-yillarda qurilgan VVER-440/213 suv yadroviy reaktorlari asosidagi 4 energoblokdan iborat «Paksh-1» elektr stansiyasi ta'minlaydi. Bugunga kelib har bir energoblok quvvati 500 MVt’gacha oshirilgan, ularning ekspluatatsiya muddati uzaytirilgan. Bunday quvvatga AES modernizatsiyasi, turbinalarning yaxshilanishi va yanada boyitilgan yoqilg‘idan foydalanishi natijasida erishilgan. 

Rossiya dizayni asosidagi «3+» avlodning ikki energoblokli «Paksh-2» AES qurilishi loyihasiga start berilishi munosabati bilan 2032 yildan energobloklar ketma-ket ekspluatatsiyadan chiqarila boshlaydi. Uzluksiz elektr energiyasi generatsiyasini ta'minlash uchun birinchi blokni ishga tushirish 2030 yilga mo‘ljallangan. 

«O‘zatom» agentligi delegatsiyasi «Paksh-2» AES loyihasi uchun mas'ullar – “portfelsiz” vazir Yan Shuli, Vengriya innovatsiyalar va texnologiyalar vazirligi davlat kotibi Andrea Beatriks Kadar, Vengriya atom energetikasi regulyatori bosh direktori Dyuley Fixtinger, «Paksh-2» atom elektr stansiyasi bosh direktori Ishtvan Lenkeyyem va boshqalar bilan uchrashdi. 

Uchrashuvlar davomida ta'kidlanishicha, mazkur loyiha mamlakatdagi elektr energiyasiga bo‘lgan ehtiyojning oshishi bilan bog‘liq. 2017 yilning 30 martida yangi AES qurilishi uchun maydon tanloviga litsenziya olindi. Ayni damda loyiha yangi AES qurilishi uchun litsenziya olish bosqichida. Vengriya tomon Rossiya dizayni asosidagi «3+» avlodning VVER-1200 energobloki sifat va xavfsizlik nuqtai nazaridan tanlangani ta'kidlandi. 

Loyihani amalga oshirish oldidan AES qurilishi va ishga tushirilishining atrof-muhitga ta'sirini baholashga doir fikrlar o‘rganildi.

«Paksh-2» AES loyihasini amalga oshirish maqsadida Vengriya tomon «Rosatom» davlat korporatsiyasi bilan shartnoma imzolagan, shuningdek hujjat eksluatatsiya davrida loyihani qo‘llab-quvvatlash va yoqilg‘i yetkazib berishni ham ko‘zda tutadi. 

Uchrashuv davomida vengriyaliklar atom energetikasi ushbu sohani rivojlantirishda asosiy omil bo‘lib xizmat qilayotgani va Vengriya yaqin kelajakda ko‘mirdan butunlay voz kechib, faqat atom energetikasi va qayta tiklanuvchi energiya manbalariga e'tibor qaratishni rejalashtirayotganini ta'kidlashdi. 

«O‘zatom» agentligi vakillari tashrif davomida Dunay qirg‘og‘ida joylashgan «Paksh-1» AESda bo‘lishdi. O‘zbekiston delegatsiyasi «Paksh-1» AES qoshidagi noyob o‘quv markazi bilan tanishdi. U to‘liq AES faoliyatida qo‘llaniladigan haqiqiy reaktorlar va boshqa uskunalar bilan jihozlangan. Uchrashuv yakunlariga ko‘ra, vengriyalik hamkasblar bilan mazkur o‘quv markazi bazasida kadrlarni tayyorlash hamda O‘zbekiston vakillari uchun tanishuv turlarini tashkillashtirishda hamkorlik aloqalarini yo‘lga qo‘yishda kelishuvga erishildi. 

Bundan tashqari, «O‘zatom» agentligi delegatsiyasi Moskva shahrida ham bo‘lib, «Rosatom» davlat korporatsiyasining operatsion boshqaruv bo‘yicha bosh direktorning birinchi o‘rinbosari Aleksandr Lokshin va «Rusatom Oversiz» AJ prezidenti Yevgeniy Pakermanov bilan muzokaralar o‘tkazdi. Muzokaralar davomida loyihani amalga oshirishga doir hamkorlikdagi sa'y-harakatlar muvofiqlashtirildi. 

Shu bilan birga, “Moskva muhandislik-fizika instituti” Milliy yadroviy tadqiqot universitetiga tahsil olish uchun yo‘llangan o‘zbekistonlik talabalar bilan uchrashuv o‘tkazildi hamda ularning yashash va o‘qish sharoitlari, ta'lim jarayoni  haqida suhbatlashildi. Yuzaga keladigan masalalar bo‘yicha doimiy muloqotda bo‘lish va ularga ko‘mak berilishiga kelishildi, shuningdek o‘qishni tugallagandan keyin ularni ishga joylashtirish masalalari muhokama etildi.

Milliy yadroviy tadqiqot universiteti rektori M.N.Strixanov bilan uchrashuv davomida Toshkent shahrida «MIFI» ITYaU filialini tashkil qilish masalalari, «O‘zatom» agentligi, O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi va «Rosatom» davlat korporatsiyasi  o‘rtasida O‘zbekiston atom energetikasi sohasi uchun kadrlarni tayyorlash bo‘yicha o‘zaro hamkorlikka doir memorandumni amalga oshirish bo‘yicha «Yo‘l xaritasi» loyihasi  muhokama qilindi. Mazkur  hujjat RF prezidenti V.V.Putinning 2018 yil 18-19 oktabr kunlari O‘zbekistonga davlat tashrifi davomida imzolangan. Ekspertlarning navbatdagi ishchi uchrashuvini shu yilning dekabrida Toshkent shahrida o‘tkazish, shuningdek, maktab o‘quvchilari va oliy o‘quv yurtlari talabalari o‘rtasida «Rosatom» davlat korporatsiyasi olimpiadasini o‘tkazishga oid kelishuvga erishildi.