Deputat «yashirin iqtisodiyot»ni bartaraf etish bo‘yicha takliflar bilan chiqdi

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati Maqsud Qurbonboyev “yashirin iqtisodiyot”ni bartaraf etish bo‘yicha o‘z takliflari bilan chiqdi.

Uning qayd etishicha, “yashirin iqtisodiyot”ning yashab kelayotgani iqtisodiyotning o‘sishiga salbiy ta'sir ko‘rsatmoqda.

“Ma'lumki, “yashirin iqtisodiyot”ni butkul yo‘q qilish hali hech bir mamlakatda erishilmagan natija hisoblanadi. Bu nobop tizimning yalpi ichki mahsulotdagi kattagina “ulushi” davlat budjeti daromadlariga va iqtisodiyot rivojlanishiga to‘sqinlik qilishi tabiiy.

Shuning uchun ushbu masalada rivojlangan davlatlarning bosib o‘tgan yo‘li chuqur tahlil qilinib, o‘zimizga mos bo‘lgan yo‘nalishlarga tayanib, uni batamom yo‘q qilish borasida bosqichma-bosqich choralar ko‘rishimiz lozim, deb o‘ylayman”, - deydi deputat.

Uning aytishicha, ko‘plab rivojlangan mamlakatlarda “yashirin iqtisodiyot”ning ulushi va ta'sirini minimal darajada kamaytirishga erishilgan. Bu natija oddiy aholining turmush darajasi yuqori darajada bo‘lishiga zamin yaratgan.

“Yashirin iqtisodiyot”da valuta qora bozorining o‘rni juda katta hisoblanadi. Mamlakatimizda ham, eng yirik naqd pul aylanmalari xorijiy valuta bo‘lmish AQSh dollarida amalga oshiriladi (noqonuniy yirik bitimlar, uy-joy oldi-sotdisi, avtomobil oldi-sotdisi va boshqa ko‘plab tovarlar oldi-sotdisi).

Bankdan tashqari aylanayotgan bunday xorijiy valutaning bevosita milliy valutamizga nisbatan yetkazayotgan zarari oxir-oqibat so‘mimizning qadrsizlanishiga bilvosita ta'sir ko‘rsatmoqda. Aksariyat mahsulotlarning chetdan naqd pulga sotib olib keltirilishi yoki xufiyona bitimlar tufayli mahsulotlarning mamlakatimizga olib kirib sotilishi ko‘p jihatdan soliqdan yashirgan holda foyda ko‘rib ishlayotgan tadbirkorlar va ularni qo‘llab-quvvatlab turgan boshqa shaxslarga qo‘l kelmoqda. Eng yomoni, bu o‘z tadbirkorligini yo‘lga qo‘yib, halol ishlayotgan yoki ishlab chiqarayotgan mahsulotlarini qonuniy realizatsiya etayotgan, raqobatbardosh mahsulotlarni ko‘paytirayotgan shaxslarga jiddiy ziyon yetkazadi.

Deylik, to‘qimachilik fabrikasida tayyor holda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning tannarxi xufiyona ishlab chiqarilgannikidan albatta yuqori bo‘ladi. Sababi, fabrika xodimlarga ish haqi to‘lashi, ishlab chiqarishdagi, asosiy vositalar amortizatsiyasi va shunga o‘xshash xarajatlarni qoplashi zarur. Bu kabi xarajatlar, albatta, mahsulotning tannarxida o‘z ifodasini topadi.

Yashirin sexda ishlab chiqarilgan mahsulotning tannarxida esa, bunday xarajatlar yo‘qligi sababli, bozorda narxi arzon, bozori chaqqon bo‘ladi.

Shu bois “yashirin iqtisodiyot”ga barham berish, u bilan shug‘ullanadigan tadbirkorlarni asta-sekinlik bilan qonuniy belgilangan tartibda ishlashga o‘rgatishimiz zarur bo‘ladi.

Tadbirkorlik faoliyati bilan noqonuniy shug‘ullangan va o‘z daromadlarini yashirgan barcha tadbirkorlik sub'yektlariga amnistiya qo‘llash, ya'ni, belgilangan amnistiya muddati ichida tadbirkorlar o‘z daromadlarini hech qanday to‘siqsiz va ortiqcha tekshiruvlarsiz O‘zbekistonda qayd etib, legallashtirishlari hamda faoliyatini davom ettirishlari uchun qonuniy choralar ko‘rish maqsadga muvofiq”, - dedi deputat.

Uning bildirishicha, davlat tomonidan naqd pulsiz savdo qilayotgan tadbirkorlarga imtiyoz, preferensiyalar berish orqali qo‘llab-quvvatlash mamlakatimiz iqtisodiyotining yanada barqarorligini ta'minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Masalan, rivojlangan davlatlarda bugungi kunga kelib naqd pul muomalasi qisqartirilgan. Barcha pul aylanishi bank orqali amalga oshirilishi davlatning iqtisodiyoti taraqqiy etishiga yordam beradi.