«Alpomish» dostoni nega yo‘q bo‘lib ketmagan?

Turkiy xalq og‘zaki ijodida katta ahamiyatga ega «Alpomish» dostoni asrlar osha o‘z jozibasini yo‘qotgani yo‘q. Negaki, dostonda sabr-matonat, Vatanga sadoqat, halollik va adolat tarannum etiladi. Doston qahramonlari esa shariat va diyonatni targ‘ib etadi. Shuning uchun «Alpomish», shu bilan birga boshqa dostonlar xalq og‘zaki ijodida yagona yozma shakliga ega bo‘lmay, millat farzandlariga unut bo‘lmadi, deb hisoblaydi Ismoilxon baxshi Anvarov.

«Baxshichilik tirikchilik manbasi, daromad topish usuli emas. O‘zim suvchi—mirobman. Yoshligimda otamning do‘mbira chertib, dostonlardan parcha aytib berishiga ishtiyoqmand bo‘lib, men ham qo‘limga do‘mbirani olganman. Uning nag‘masi, ichki ovoz xilqati baxshichilik san'atiga joziba qo‘shadi. Shuning uchun ustoz ko‘rgan baxshilar yanada katta ilhom bilan doston aytadi. 
Nega xalq og‘zaki ijodi namunasi — baxshilar aytib berayotgan dostonlar davrlar o‘tsa-da, jamiyatda o‘z o‘rnini yo‘qotmayapti? Gap shundaki, u har bir davrda insoniy fazilatlar, iymon va e'tiqoddan so‘z ochadi, shunga targ‘ib qiladi. Eshituvchi nohaqliklardan jirkanib, yorug‘likka intilishi lozim», —deydi u. 

Shoberdi baxshi maktabini davom ettirayotgan Ismoilxon baxshi mazkur san'at turi paydo bo‘lishi uzoq tarixga borib taqalishini ta'kidladi. Uning aytishicha, uzoq davrda mahalliy o‘troq aholi orasida davraboshi, marosimlar boshchisi baxshilar bo‘lgan. Ulardan boshqa san'atkorlar bo‘lmagan, uning o‘zi ham kunduzi boshqa kasb bilan shug‘ullangan. Kech tushganda qavm jamlanib, dostonlardan parcha tinglagan. 

«Shunday paytlar ham kuzatilganki, baxshilar tong otguncha jo‘shib doston aytgan. Ular ichki ovozda xonish qilishi mana shu joydan tarix oladi. San'atkor uzoq qo‘shiq aytsa, uning ovozi o‘z-o‘zidan ichiga tushib ketaveradi. Hozir esa ichki ovoz dostonlarni aytish an'ana sifatida shogirdlarga o‘rgatiladi», — deydi u. 

Ismoilxon baxshining aytishicha, baxshilarning iqboli uyg‘ondi, unut bo‘layozgan san'at O‘zbekistonda yana jonlandi. Negaki, baxshi to‘lib-toshib, do‘mbirasini chertib, dostonlarni aytganda — u bor mehri bilan zamon va o‘tmishga munosabat ham bildiradi. 

«Dostonlarning yozma shakli bo‘lmagandan keyin, baxshi faqat voqealar, unda yuz beradigan asosiy suhbatlarni eslab qoladi. Qolgan barcha ijro improvizatsiya orqali amalga oshiriladi. E'tibor qiling, bu holatda baxshi davlat va jamiyat hayotida kuzatganlaridan saboq chiqarib, dostonni boyitib boradi», — deydi u.