O‘zbekistonda imkoniyati cheklanganlar yetarlicha qo‘llab quvvatlanayaptimi? Nogironlar va ular bilan turmush qurganlarning mahzun hikoyalari

Bugun davlat tomonidan ijtimoiy himoyaga muhtoj insonlarga to‘lanayotgan pullar narx-navolarga nisbat olinganda juda arzimas tuyuladi. Ayniqsa bolalikdan nogiron bo‘lganlar va mehnatga layoqatsiz fuqarolarga berilayotgan nafaqa miqdori ancha kam.

Agar bunday insonlar oilali va bir necha nafar farzandi bo‘lsa, unda ularning ro‘zg‘or tebratishi yanada qiyin kechadi. Bunday oilalar hatto farzandlariga to‘lanadigan nafaqalarni qo‘shib hisoblasa ham ular oladigan pulga yashash qiyin.

Joriy yil fevralda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi ortidan un va un mahsulotlari hamda o‘simlik yog‘i narxining keskin oshib ketdi. Bug‘doy va un savdosining erkin bozorga qo‘yib yuborilishi ortidan O‘zbekistonda yetishtirilgan bug‘doydan ishlab chiqarilgan un hamda paxta yog‘i narxi keskin ko‘tarildi.

Shuningdek, kundalik ratsionga kerak bo‘ladigan boshqa oziq-ovqat mahsulotlarning narxlari ham arzon emas. Bunday sharoitda nafaqat ijtimoiy himoyaga muhtoj insonlarning, balki kam daromad ko‘ruvchi boshqalarning ham «qora qozon»ini qaynatishi oson bo‘lmayapti.

Asosiy yeguliklar narxi bir baravar oshib ketgan hozirgi holatda mehnatga layoqatsiz va bolalikdan nogironligi bo‘lgan shaxslarga beriladigan nafaqa miqdori (hozir bunday toifa insonlar oyiga 698 000 so‘m oladi) keskin oshirilishi kerak. Zero, kimdir nogiron bo‘lib tug‘ilgani yoki mehnatga layoqatsiz bo‘lgani uchun aybdor emas.

Jilla qursa bunday toifadagi odamlar oila qurib, farzandli bo‘lganidan keyin ko‘proq miqdorda nafaqa olishi lozim. Voyaga yetib oilali va farzandli bo‘lgan nogiron shaxs va nogiron bolaga bir xil miqdorda nafaqa to‘lanishi adolatdan bo‘lmayapti.

Quyida nogironlar va ular bilan turmush qurganlarning kishini o‘ylashga majbur qiladigan hayotiy hikoyalari keltiriladi.

«Tirikchilik oson bo‘lmayapti»

«Menga sovchilar kelganda yigitning bolalikdan nogiron ekanini aytishgan. Uning suyaklari egri tug‘ilgan ekan. Shunday bo‘lsa ham rozi bo‘ldim. To‘ydan keyin turmush o‘rtog‘imda tutqanoq kasali ham borligini bildim.

Erim 19 yoshida yiqilib boshi lat yegan va nerv tomirlaridan biriga zarar yetgan. Tutqanoq kasaliga shunda chalingan ekan. Shifokorlar tavsiyasi bilan har doim tinchlantiruvchi dorilar ichib yurarkan.

Turmush qurgan kezimizda ham u har kuni narxi ancha qimmat bo‘lgan 2-3ta dori ichib yurardi. Agar o‘sha dorilardan birini ichmasa ham kasali qo‘zib, bir necha minut o‘zini bilmay qolardi.

Turmush qurganimizga 13 yil bo‘ldi. Uch nafar farzandimiz bor, ularning barchasi sog‘lom. Bu yil katta qizim ikkinchi sinfga o‘tdi.

Turmush o‘rtog‘im kenja o‘g‘il bo‘lgani uchun qaynota va qaynonam bilan yashaymiz. Erimning nafaqa puli o‘zi ichadigan dorilarga yetmaydi va bizni qaynotam va qaynonam boqishyapti. Shuningdek, qaynilarim ham yordam berishadi.

Erim umuman ishlay olmaydi. Men ishlay desam bolalardan ortmayman. Og‘ir sharoitda o‘sayotgan bolalarim turli vitaminlar yetishmasligi ortidan tez-tez kasal bo‘lib turishadi. Ularni davolatish uchun birida pul topilsa, birida topilmaydi. Kelinlik sepimga olingan taqinchoqlarimni sotib ishlatib bo‘ldim.

Shu paytgacha bolalarim yosh edi, bir burda non bilan qorni to‘yib ketaverardi. Endi ular ulg‘ayib boryapti va bundan buyog‘iga qanday yashaymiz, bilmayman. To‘g‘ri, Xudo rizqimizni berib turibdi, ammo baribir arzimagan nafaqa bilan yashash qiyin» deydi suhbatdoshimiz.

«Yolg‘iz boshim bilan ikki nafar farzandni boqish oson bo‘lmayapti»

«Tug‘ilganimda bir oyog‘im ikkinchisidan biroz kalta tug‘ilgan. O‘sha paytlarda otam «qizimning qusurini hech kim bilmasin» deb bu narsani rasmiylashtirmagan. Ammo yurib ketganimdan keyin bu baribir bilinib qoldi.

Maktabni bitirganimdan keyin oyog‘imdagi qusur tufayli ancha yil turmushga chiqa olmadim. Bu orada otam vafot etdi va men onam bilan qoldim. Akam va ukalarim o‘zi bilan ovora edi.

Yoshim 30 ga yaqinlashganda uzoq qishloqlardan biriga, xotini vafot etgan erkakka uzatishdi. U odam bilan uzoq yashay olmadim, bir nafar farzand ko‘rib, ikki yil deganda uyga qaytib keldim.

Erim yomon odam emasdi, ammo qaynonam... U o‘g‘lini mendan qizg‘anar, hatto yarim kechada ham hech bir sababsiz yotoqxonamizga chaqirib kelaverardi. Ana shu narsa ajrashib ketishimizga sabab bo‘ldi.

Ota hovlimga qaytgach bir necha yil yangalarimning qosh-qovog‘iga qarab yashadim. Shundan so‘ng xotini yo‘q yana bir erkakdan so‘rab kelishdi. Garchi bolamni olib borishimga qarshi bo‘lsa-da unga tegdim. Biroq u bilan ham hayotimiz o‘xshamadi.

Ikkinchi erimning aavvalgi xotinidan qolgan uch nafar farzandi meni umuman sig‘ishtirmadi

Ayniqsa, o‘gay o‘g‘lim va kelinim menga juda yomon munosabatda bo‘la boshlashdi. Bir kuni erim uyda yo‘qligida o‘gay o‘g‘lim va kelinim oldimga kelib bu xonadonda uzoq qolib ketaman deb xomtama bo‘lmasligimni, farzand, ayniqsa o‘g‘il ko‘rish haqida umuman o‘ylamasligimni aytishdi.

«Bu hovli otamdan so‘ng menga qoladi. Mabodo o‘g‘il tug‘aman va shu hovli uniki bo‘ladi deb o‘ylayotgan bo‘lsang adashasan. O‘zingni ham, bolangni ham yo‘q qilib yuboraman», dedi o‘gay o‘g‘lim.

Qizim tug‘ilgandan so‘ng o‘gay o‘g‘lim va kelinimning munosabati yanada yomonlashdi. Qizim ikkalamizni bir nima qilib qo‘yishmasin deb u yerdan chiqib yana ota hovlimga qaytishga majbur bo‘ldim.

Shundan so‘ng onam qishloq chetidagi bog‘imizning bir qismidan menga uy tiklab berdi. Ikkita bolam bilan o‘sha yerda yashayapmiz. Uyni tiklash paytida ukalarim Rossiyada edi, qariyb oltmishga kirgan onam loy qordi. Paxsa urilganda ustalarga yordamlashdi.

Bolalarim bilan tomi loysuvoq, bitta xonasiga eski eshik derazalar o‘rnatilgan uyda yashay boshladim. Sharoitim yomonligi uchun prezident portaliga murojaat qildim.

Oradan bir necha kun o‘tib bir guruh odamlar kelishdi. Ahvolimni ko‘rib hokimiyat vakiliga uyimni tomini yopib berishni, moddiy yordam ajratishni va bolalarimga nafaqa belgilashni buyurib ketishdi. Mahalla raisining aytishicha, ular Toshkentdan kelishgan ekan.

Ertasi kuni hokimiyatdan vakil kelib uyning tomiga ketadigan qurilish ashyolarini hisoblab ketdi. Bir necha kun o‘tgach, hisoblagan narsasining yarmini yuboribdi. Mahallamiz raisi «Xudoga shukr qil, shuni olmaganlar ham ko‘p» dedi.

Hozir na nafaqa olaman, na tayinli ishim bor. Bunday holatda ayol boshim bilan bolalarni boqish oson bo‘lmayapti. Ularni yolg‘iz qoldirib uzoqroqqa ishga borolmayman. Mahallada u-bu ish chiqsa qilaman. Bekor paytimda chopon tikib beraman, kimnidir boshqa yumushini qilaman va shu bilan ro‘zg‘or tebratamiz. Mahalladan birida yordam bersa, birida bermaydi.

Hech bo‘lmasa nogironlik nafaqasi olib turay deb bir nechta tashkilotga bordim. Ular meni ikkinchi guruhga qo‘sha olmasliklarini, uchinchi va to‘rtinchi guruh nogironlariga esa nafaqa to‘lash ancha oldin to‘xtatilganini ma’lum qilishdi.

Hozir bolalarimning ikkalasi ham maktabga boryapti. Kelajakda ularni ulg‘aytirish oson bo‘lmaydi, ammo chidashga majburman» deydi suhbatdoshimiz.

«Farzandim voyaga yetib ishlay boshlaguncha tortgan azoblarimni eslagim kelmaydi»

«Bolaligimda bir oyog‘im ikkinchisidan sal kalta holda tug‘ilganman. Tibbiy tekshiruvlarda 1 va 2-guruh nogironligiga tortmaydi deb ro‘yxatga olishmagan.

Turmush o‘rtog‘imdan sovchi kelganda uning tanasi sog‘lomligini, faqat eshitish qobiliyati yo‘qligini va gapira olmasligini aytishgan. Yigit avval ham uylangan, uzoq yashamasdan ajrashib ketgan ekan. Shularni bilib ham rozi bo‘ldim.

To‘y o‘tgandan so‘ng erim kar va soqovlarning maxsus maktabida o‘qimagani uchun imo-ishora bilan gaplasha olmasligi, savodi ham yo‘qligi, gaplarini yozuv bilan ifodalay olmasligi ma’lum bo‘ldi. Birinchi xotini o‘zaro muloqotdagi qiyinchiliklarga chiday olmay ajrashib ketgan ekan.

Erimning aka-ukalari ko‘p edi, ammo men kelin bo‘lib tushgan paytda ularning barchasi o‘z tashvishlari bilan ovora edi.

Erimning qo‘lida biron hunar ham yo‘q, faqat dala ishlarini qila olar, bunday sharoitda u bilan yashash qiyin edi. Ammo men ortga chekinmadim va sabr qildim.

Oradan biroz o‘tib o‘g‘limiz tug‘ildi. Barcha qiyinchiliklar shundan keyin boshlandi. Men boladan ortmasdim, erim esa ishsiz. Shu holimizda davlat tomonidan beriladigan arzimagan nogironlik nafaqasiga yashashga majbur edik.

To‘g‘ri, qayin akalar yordam berishardi. Ammo qo‘ldan berganga qush to‘ymaydi deyilganday, ular beradigan yordam ham hisobli edi. 15 yildan oshiqroq shu holatda qiynalib yashadik.

O‘g‘limiz 16 yoshga kirganda ishlay boshladi. Hozir u 20 yoshda va endi oilani boqish uning zimmasiga o‘tgan.

Og‘ir sharoitda yashab ko‘rib bildimki imkoniyati cheklangan inson bilan oila qurib yashash juda qiyin ekan. Agar bunday oilalar 2-3 nafar farzand ko‘rsa, yashash battar og‘irlashadi. Ammo ko‘pchilik arzimagan nafaqaga sabr qilib yashab yuribdi».

G‘ayrat Yo‘ldosh tayyorladi.