Ukraina va Polsha g‘alla masalasida ziddiyatga bordi, Kreml bundan foyda olishi mumkin

21 sentabr kuni Ukraina qishloq xo‘jaligi vaziri Nikolay Solskiy va uning polshalik hamkasbi Robert Telus o‘rtasidagi telefon suhbati haqida press-reliz e’lon qilindi. U «tomonlar yaqin va konstruktiv munosabatlarni tasdiqlagani» haqidagi imkon qadar ehtiyotkor so‘zlardan iborat. Ular «eksport masalalari bo‘yicha o‘zaro hamkorlik varianti»ni muhokama qilgan va Ukraina g‘allasini Yevropa Ittifoqi mamlakatlariga eksport qilish bo‘yicha muzokaralarni davom ettirishga kelishib olgan.

Ushbu ehtiyotkor iboralar ortida nafaqat Rossiya-Ukraina urushi boshlanganidan beri, balki so‘nggi yillarda Ukraina va Polsha o‘rtasidagi eng jiddiy mojaroga barham berishga urinish turibdi.

Urush boshlanganidan beri Ukraina qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini eksport qilish imkoniyatlari keskin cheklanib qoldi. Oqibatda Ukrainadan Yevropa Ittifoqi mamlakatlariga o‘tuvchi transport yo‘laklariga yuklama ortdi. Bu esa Polsha, Vengriya va Slovakiya fermerlari g‘allasi arzonlashishiga olib keldi.

Bu birinchi navbatda fermerlar noroziligiga sabab bo‘ldi. So‘ngra hukumatlar o‘z fermerlarini qo‘llab-quvvatladi – 2023 yil 16 apreldan boshlab Ukraina g‘allasini Yevropa Ittifoqiga olib kirish taqiqlandi. Bu qaror Ukrainaning Yevropa Ittifoqidagi qo‘shnilari tomonidan qo‘llab-quvvatlandi.

Ammo Yevrokomissiya 15 sentabrdan boshlab, taqiqni uzaytirmaslikka qaror qildi. Polsha rasmiylari bunga javoban Ukraina g‘allasi importini taqiqlashda davom etishini aytishdi.

Yuzaga kelgan tajanglik ikki davlat siyosatchilari o‘rtasida keskin mulohazalar yangrashiga olib keldi. Hatto bu BMT Bosh Assambleyasi doirasida ham, uning majlisida ham sodir bo‘ldi.

Polsha prezidenti Anjyey Duda Ukrainani cho‘kib ketayotgan odamga qiyosladi. «Kim cho‘kayotgan odamni qutqarishda qatnashgan bo‘lsa, bunday odam xavfli ekanini biladi, chunki u sizni chuqurlikka tortib ketishi mumkin», dedi u.

Volodimir Zelenskiyning javobi bir necha soat ichida keldi: «Ayni paytda Yevropada ba’zilar qanday qilib birdamlikni buzayotgani va siyosiy teatr yaratayotgani, g‘alladan triller yasayotganini ko‘rish dahshatli. Ular o‘z rolini o‘ynayotgandek tuyulishi mumkin, ammo ular moskvalik aktyor uchun sahna yaratishda yordam bermoqda».

Polsha tomoni bunga norozilik bildirdi va har ikki davlat siyosatchilari o‘rtasida tanqidiy fikr almashish davom etdi. Shu fonda Polsha bosh vaziri Mateush Moravetskiy bayonoti ajralib turdi. U o‘z mamlakati endi o‘zini qurollantirayotgani va Ukrainaga qurol-yarog‘ yetkazib bermayotganini aytdi.

So‘ngra, Moravetskiy ohangni yumshatdi va Varshava Ukraina xavfsizligini xatar ostiga qo‘yish niyatida emasligini aytdi. Polsha hukumati vakili Pyotr Myullerning qo‘shimcha qilishicha, Polsha avval tuzilgan shartnomalar bo‘yicha qurol yetkazib berishni amalga oshirmoqda.

Ukrainalik siyosatchilar va sharhlovchilar polshalik siyosatchilarning keskin bayonotlarini muhokama qilar ekan, hamma gap 2023 yil 15 oktyabrda Polshada bo‘lib o‘tadigan parlament saylovlarida degan umumiy xulosaga kelmoqda.

So‘rovlarga ko‘ra, hozirda hukmron «Qonun va adolat» partiyasi yetakchilik qilmoqda, saylovchilarning 38 foizi unga ovoz berishga tayyor, muxolifatdagi «Fuqarolik platformasi» esa 29 foiz reyting bilan keyingi o‘rinda turibdi.

Qolganlar orasida o‘ta o‘ngchi «Erkinlik va mustaqillik konfederatsiyasi»ni e’tiborga olish mumkin (10 foiz ovoz). U hukmron partiya bilan elektorat uchun raqobatlashadi, deb hisoblanmoqda. U nafaqat polshalik fermerlar uchun imtiyoz berishni, balki Ukrainaga yordamni umuman kamaytirishni ham yoqlamoqda.

«Yevropa Ittifoqi budjetining yarmidan ko‘pi fermerlar uchun subsidiyalarga yo‘naltiriladi. Polsha esa yirik qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchisi sifatida subsidiyalangan pirogning salmoqli ulushiga da’vo qiladi», dedi BBC Ukraina xizmati jurnalisti Anastasiya Zanuda.

«Polshada aholining 12 foizi qishloq xo‘jaligida band, an’anaviy ravishda ular faol saylovchilardir. Bu yilgi kampaniya shiddatli va ovoz berish natijalari mamlakatdagi siyosiy manzarani o‘zgartirishi mumkin. Har bir ovoz oltin bilan baholanadi», deb qo‘shimcha qildi u.

Ukrainalik siyosatshunos, Kiyev va Varshava o‘rtasidagi munosabatlar bo‘yicha ekspert Stanislav Jyelixovskiy ushbu mojarodan asosiy foyda oluvchi Moskva bo‘lishi mumkinligiga e’tibor qaratdi:

«Agar munosabatlardagi vaziyat yomonlashishda davom etsa, bu, birinchi navbatda, biz (Ukraina) uchun Rossiya bilan kurash kontekstida qiyin bo‘ladi. Ammo bu Belarusning gibrid hujumlaridan aziyat chekayotgan Polsha uchun ham foydasiz bo‘ladi. Polsha Ukrainasiz xavfsiz kelajakka ega bo‘lolmaydi. Bu faqat Kremlni quvontiradi», dedi u.