Bayden kongressni Turkiyaga F-16 sotilishini ma’qullashga chaqirdi

Turkiya parlamenti Shvetsiyaning NATOga a’zo bo‘lish arizasini ratifikatsiya qilishi ortidan AQSh prezidenti Jo Bayden senatning tashqi aloqalar qo‘mitasi va vakillar palatasining tashqi ishlar qo‘mitasi rahbarlariga maktub yo‘llab, Turkiyaga F-16 qiruvchi samolyotlarini sotishni ma’qullashga chaqirdi. Bu haqda 25 yanvar, payshanba kuni jahon agentliklari xabar berdi. 

Turkiya parlamenti 23 yanvar kuni Shvetsiyani NATOga qabul qilishga ovoz berdi. 287 deputat arizani ratifikatsiya qilish tarafdori bo‘lgan bo‘lsa, 55 nafari qarshi chiqdi. Endi hujjat imzolash uchun Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘anga yuboriladi. Reuters’ning o‘z manbalariga tayanib yozishicha, Bayden maktubi 24 yanvar kuni yuborilgan, ayni paytda uning ma’muriyati hali F-16’ni sotish rejalari haqida kongressni rasman xabardor qilmagan. 

Ayni paytda, The New York Times gazetasining ta’kidlashicha, 24 yanvar oqshomida to‘rt nafar yuqori martabali qonun chiqaruvchi hali rozilik bermagan. «Ulardan biri yoki bir nechtasi bunga rozi bo‘lishdan oldin Bayden ma’muriyatidan Turkiyaning tashqi siyosatdagi ayrim masalalar bo‘yicha harakatlariga oid kafolatlar so‘rashi mumkin», — deyiladi nashr axborotida. 

Avvalroq kongress a’zolari Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an Shvetsiya arizasini ratifikatsiya qilishga rozi bo‘lmaguncha, Turkiyaga jangovar samolyotlar sotish masalasini ovozga qo‘ymasliklari haqida ogohlantirgan edi.

2021 yil oktyabr oyida Turkiya umumiy qiymati 20 milliard AQSh dollariga Lockheed Martin F-16 qiruvchi samolyotlari va mavjud harbiy samolyotlari uchun 80 ga yaqin modernizatsiya to‘plamlarini sotib olish bo‘yicha so‘rov yubordi. Har bir yirik xorijiy qurol savdosi senatning tashqi aloqalar qo‘mitasi va vakillar palatasining tashqi ishlar qo‘mitasi rahbariyati tomonidan ko‘rib chiqiladi. Ular muntazam ravishda inson huquqlari yoki diplomatik masalalar bo‘yicha bunday kelishuvlarni kechiktirishi yoki to‘sib qo‘yishi mumkin bo‘lgan savollar yoki xavotirlarni bildiradi, deb eslatadi Reuters. 

Shvetsiyaning NATOga yo‘li 

Shvetsiya 2022 yilda Rossiyaning Ukrainaga keng ko‘lamli hujumi fonida Finlandiya bilan bir vaqtda Shimoliy Atlantika alyansiga qo‘shilish uchun ariza berdi. Finlandiya 2023 yil 4 aprelda rasman NATOga a’zo bo‘ldi. Shvetsiyaning alyansga qabul qilinishi hozircha ikki davlat - Turkiya va Vengriya tomonidan ma’qullanmagan. 

Turkiya Stokholm arizasini ma’qullashdan bosh tortib keldi, chunki u Shvetsiyani Anqara terrorchi deb hisoblagan kurd faollarini qo‘llab-quvvatlashda ayblaydi. Shvetsiya, o‘z navbatida, siyosatini qat’iylashtirib, Anqara shartlarini bajarganini da’vo qilmoqda. Uzoq davom etgan muzokaralar va shartlar muhokamasidan so‘ng Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an Shvetsiyaning arizasini ko‘rib chiqish uchun Turkiya parlamentiga topshirdi. 

Vengriya - Shvetsiyaning arizasini hali tasdiqlamagan yagona davlat

Turkiya Shvetsiyaning Shimoliy Atlantika ittifoqiga kirishini ma’qullaganidan so‘ng, Vengriya buni amalga oshirmagan yagona davlat bo‘ladi. 

24 yanvar kuni Vengriya bosh vaziri Viktor Orban Shvetsiyaning NATOga uzoq vaqtdan beri kechiktirilgan qabul etilishini imkon qadar tezroq ratifikatsiya qilishga va’da berdi. «Men Vengriya hukumati Shvetsiyaning NATOga a’zoligini qo‘llab-quvvatlashini tasdiqladim. Shuningdek, biz milliy assambleyani (parlament) Shvetsiyaning kirishini qo‘llab-quvvatlash uchun imkon qadar tezroq ovoz berishga va ratifikatsiya jarayonini yakunlashga undashda davom etishimizni ta’kidladim», deb yozdi Orban NATO bosh kotibi Yyens Stoltenberg bilan telefon suhbatidan so‘ng X ijtimoiy tarmog‘idagi sahifasida. 

Viktor Orban Vengriya parlamentida Shvetsiyaning Shimoliy Atlantika alyansiga qo‘shilishi masalasi bo‘yicha ovoz berish aynan qachon o‘tkazilishi mumkinligiga aniqlik kiritmadi. Navbatdagi sessiya 27 fevral kuni boshlanadi. Vengriya parlamenti bundan oldin navbatdan tashqari yig‘ilish uchun yig‘ilishi mumkinmi yoki yo‘qmi, hozircha aniq emas.

Shvetsiyaning NATOga kirishini ratifikatsiya qilish masalasi allaqachon Vengriya davlat assambleyasining tegishli qo‘mitalari tomonidan ma’qullangan, yalpi majlisda ovoz berish qoldi.