“МДҲ интеграция учун эмас, тартибли ажралиш учун тузилганди” – сиёсатшунос 

Kun.uz шу ҳафта Душанбе шаҳрида ўтказилган икки халқаро саммит юзасидан сиёсатшунослар таҳлилига қулоқ турди. Саммитда нутқ сўзлаган Россия президентига кўра, МДҲ 30 йиллик тарихида намунали интеграция нима эканини исботлаган. Сиёсатшунос фикрича, аслида бу ташкилот совет иттифоқи қулагач, интеграция учун эмас, тартибли ажралиш учун тузилганди.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Тожикистон пойтахти Душанбе шаҳрида 9-10 октябр кунлари икки саммит ўтказилди, Бири – “Марказий Осиё + Россия”, иккинчиси МДҲ давлат раҳбарлари саммити. Россия билан биринчи саммит янги форматда Қозоғистонда биринчи марта ўтказилган. Ўшанда президент Эмомали Раҳмон бу форматнинг сабабини Путиндан сўраб, Россиядан нолиган чиқиши – ижтимоий тармоқларда кенг муҳокама қилинган. 

Душанбе саммитига келсак, бу галги мулоқотнинг қатор муҳим жиҳатлари бор. Биринчидан, минтақанинг беш президентлари шу пайтгача Хитой ва АҚШда бўлишди. Бундан ташқари, турли давлатларга Европа етакчилари келиб, музокаралар ўтказди. 

“Марказий Осиё + ЕИ”, “Марказий Осиё + Хитой” саммитлари муваффақиятли ўтказилди. Шундан келиб чиқиб, Россия ҳам тезроқ минтақа билан навбатдаги мулоқотини ўтказиши лозим эди. 

Иккинчидан, Россия Украинадаги уруш сабаб Марказий Осиёдаги ўрни ва таъсирини сезиларли йўқотди. Айни пайтда глобал майдонда Москванинг ёнида унга душманлик кайфияти бўлмаган ягона минтақа – Марказий Осиё бўлиб қолмоқда. Москва эса аввалги таъсирини тиклашга албатта ҳаракат қилади. 

Kun.uz билан гаплашган Стратегик ва минтақалараро тадқиқот институти эксперти Азизжон Каримовга кўра, “Марказий Осиё + Россия” саммитига – минтақани Москва таъсирида ушлаш эмас, урушдан кейин бу давлатларга кўпроқ ҳамкор бўлишга интилиш деган ракурсдан қараш керак. 

“Президент Путин сўзини савдо-иқтисоддан бошлади, товар айирбошлаш ҳажми ошганини айтди. Катта давлатлар – масалан, Хитой, Ҳиндистонга бориш учун Россияга йўл керак. Бундан ташқари, совет иттифоқи даврида қолган республикалардан Россияга энергия борган бўлса, бугун Россиядан уларга бормоқда. Шундан келиб чиқиб, Москвага бошқа гигантлар каби саммит ўтказиши керак эди деган фикрни бермаган бўлардим”, - дейди давлат таҳлилий маркази ходими. 

Сиёсатшунос Камолиддин Раббимовга кўра, Марказий Осиё бугун антироссия ҳам эмас, руспараст ҳам эмас. Минтақанинг беш давлатлари иложи борича Москванинг жаҳлини чиқармаслик, лекин яқинлашиб ҳам кетмаслик пайида. 

МДҲ саммитига келсак, 19 та ҳужжат қабул қилинган. Ичида «МДҲ+», ШҲТга кузатувчилик мақомини бериш ҳужжатлари ҳам бор. Эксперт Каримов фикрича, бу мулоқотнинг янада кенгайиши. Раббимовнинг айтишича эса бир ташкилотни бошқасига улаш, формал қадам. 

Умуман олганда, Россиянинг доминант роли акс этадиган МДҲ – баҳсли тузилма бўлиб қолмоқда. У тузилганда аъзо бўлган Грузия, Украина, Молдова бугун йўқ. Арманистон бир неча маротаба саммитларда қатнашмади. Асосий қолган давлатлар барибир – Марказий Осиё республикаларидир. Лекин Путин айтган интеграция – бу тузилма приоритетлари бошида эмас. Чунки иттифоқ қулаган онда бу тузилма тинчгина унинг аъзоларини бир-биридан айириб, мустақил давлатга айлантиришни кўзлаган эди. 

Суҳбатни тўлиқ форматда Kun.uz’нинг YouTube саҳифасида, жонли эфирлар бўлимидан томоша қиласиз. 

Шоҳрух Мажидзода суҳбатлашди.