Брюсселни «эгаллаган» тракторлар: Европа фермерлари нимадан норози?

Европа давлатлари ўртасидаги кескин музокаралардан сўнг Европа Комиссияси президенти Урсула фон дер Ляйен баҳсли "Mercosur келишуви"ни имзолашни январь ойига қолдирди.

"Mercosur келишуви" – Европа Иттифоқи ва Аргентина, Бразилия, Парагвай ҳамда Уругвай ўртасида эркин савдо ҳудудини яратишни кўзда тутадиган йирик битим. Бироқ европалик фермерлар нарх ва ишлаб чиқариш амалиётлари бўйича Лотин Америкасидан келадиган арзон маҳсулотлар адолатсиз рақобатга олиб келишидан хавотирланмоқда.

Савдо келишуви шу кунларда Евроиттифоқ саммитининг асосий мавзусига айланган. Фон дер Ляйен аъзо давлатлар қўлловига эришгач, 20 декабрь куни имзолаш маросими учун Лотин Америкасига боришни режалаган эди. Аммо зарур тасдиқ бўлмагани сабабли маросим энди ўтказилмайди.

18 декабр куни Брюсселдаги йиғилишда Италия бош вазири Жоржия Мелони қўшимча вақт сўраганидан сўнг Еврокомиссия савдо келишувини имзолашни кечиктирди. Ҳозирча аниқ сана белгиланмаган.

Битим тарафдорлари жараён яна издан чиқиб кетмаслигига умид қилмоқда. Шу билан бирга, бу битимни фаол қўллаб-қувватлаётган Германия ва Испания кечикишдан норози бўлмоқда.

Кимлар бу келишувга рози бўлмаяпти?

Франция ва Италия ўз фермерлари учун кучлироқ ҳимоя кафолатларини таъминлаш мақсадида кечиктиришни талаб қилиб келмоқда.

Бразилия президенти Лула да Силва Италия бош вазири билан телефон орқали суҳбатдан сўнг Жоржия Мелони келишувни қўллаб-қувватлашини айтган. Шунингдек, Лула Мелони унга савдо битими 10 кун ёки бир ой ичида маъқулланишига ишонтирганини қўшимча қилди.

Бироқ Рим италиялик фермерлар учун янада мустаҳкам кафолатлар хоҳлайди.

«Италия ҳукумати фермерлардан келаётган саволларга зарур жавоблар берилиши биланоқ келишувни имзолашга тайёр. Бу Европа Комиссияси қарорларига боғлиқ ва қисқа муддат ичида ҳал қилиниши мумкин», — деди Мелони. Аввалроқ, Бразилия президенти, агар бу ой ичида келишувга эришилмаса, музокаралардан чиқиб кетиш билан таҳдид қилган эди. Мелони билан суҳбатдан кейин унинг кескин оҳанги юмшади.

Франция ҳам ўз давлатида фермерларнинг норозилиги кучайган бир пайтда битимга овоз беришни кечиктириш тарафдорига айланган.

Умуман олганда, расмий Париж келишувга узоқ вақтдан бери қарши чиқиб келган. Унинг талаби: "Mercosur келишуви" давлатлари Европа билан экологик, санитария-техник ишлаб чиқариш стандартлари бўйича ўзаро тенгликка эришиши керак. Шунингдек, европалик фермерлар учун кучли ҳимоя механизмларини ишлаб чиқиш талаби ҳам бор.

18 декабр куни Эммануэл Макрон, Европанинг энг йирик қишлоқ хўжалигига эга давлати раҳбари сифатида келишув ҳозирги шаклда қабул қилиб бўлмаслигини билдирди.

«Биз қониқмадик. Матн моҳиятан ўзгариши керак, шундагина биз бошқа турдаги келишув ҳақида гапира олишимиз мумкин», дея унинг сўзларини келтирмоқда Reuters.

Битим Европа ҳукуматлари томонидан маъқулланиши керак бўлиб, бунинг учун Иттифоқ аҳолисининг 65 фоизини ифодаловчи камида 15 давлат розилиги талаб этилади. Полша ва Венгрия келишувга қарши, Франция ва Италия эса мол гўшти, шакар, парранда гўшти ва бошқа маҳсулотлар импортининг кўпайишидан хавотирда. Шундай ҳолатда Италиянинг кечиктиришни сўраган қарори ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлди.

Битим тарафдорлари нима дейди?

Тахминан 25 йил давомида ишлаб чиқилган "Mercosur келишуви" – Аргентина, Бразилия, Парагвай ва Уругвай билан божхона тўловларини қисқартириш ҳажми бўйича Евроиттифоқ тарихидаги энг йирик келишув бўлади.

Германия, Испания ва Скандинавия давлатлари бу битим АҚШ ва Хитойга қарши жавоб чоралари эканини айтмоқда. Хусусан, Лотин Америкаси давлатлари – АҚШ бож тарифларидан зарар кўрган экспортни қўллаб-қувватлаши, минералларга киришни таъминлаш орқали Хитойга қарамликни камайтиришидан умид қилинмоқда.

Reutersʼнинг ёзишича, Германия бу битим тезроқ имзоланишини хоҳламоқда. Канцлер Фридрих Мерс журналистларга Мелонига ўз ҳукумати ва парламентини ишонтириш учун бир неча қўшимча ҳафта берилиши муаммо эмаслигини айтди.

«Бу – "Mercosur келишуви" энди албатта кучга киришини англатади. Италия ҳукумати розилигидан сўнг, Франция ҳукумати ҳам ўз розилигини бериши мумкинлигига умид қиламан», - деди у.

Европалик етакчилар ўртасидаги бу битим бўйича музокаралар ниҳоятда кескин кечмоқда. Шу билан бирга, битим тарафдорлари – узоқ давом этадиган иккиланиш – "Mercosur" давлатларини ўнлаб йиллик музокаралардан сўнг бутунлай чиқиб кетишга ундашидан хавотирда.

17 декабрь куни европалик қонунчилар «мол гўшти ва шакар» каби маҳсулотлар импортини чеклашга қаратилган ҳимоя механизмлари борасида дастлабки келишувга эришган. Бу эса айрим давлатлар қаршилигини юмшатиши керак. Европа Комиссияси, Франция талаб қилганидек, ишлаб чиқариш стандартларини уйғунлаштиришни ваъда қилувчи декларация устида ҳам ишламоқда.

Фермерлар намойишлари

Бельгияда "Mercosur келишуви"га қарши асосан фермерлардан иборат кенг кўламли норозилик намойишлари ҳам бўлиб ўтмоқда.

This is what opposition to the EU-Mercosur trade deal looks like: hundreds of angry farmers in Brussels setting fires and smashing windows. They complain of unfair competition & are furious at the EU. Others warn derailing the deal now would be a geopolitical disaster for Europe. pic.twitter.com/S08iMBd1xg

— Rosie Birchard (@RosieBirchard) December 18, 2025

Reutersʼнинг ёзишича, пайшанба куни бошланган Евроиттифоқ саммити доирасидаги намойишлар зўравонлик тусини олган. Брюсселдаги намойишчилар картошка ва тош отиб, ойналарни синдиргач полиция кўздан ёш оқизувчи газ ва сув пуркагичлардан фойдаланди.

Брюссел полициясининг маълум қилишича, аслида 50 тагача трактор иштирокидаги намойишга рухсат берилган. Бироқ пайшанба куни тушдан кейин Брюсселга асосан Бельгия давлат рақамларига эга бўлган қарийб 1 000 та трактор етиб келган. Полиция намойишчилар сонини 7 минг нафар деб баҳолади.

“Зўравонлик кучайганидан сўнг полиция аралашиб, намойишчиларнинг айримларини ҳибсга олишга уринди. Бир ҳолатда трактор тартибсизликка қарши саф тортган полиция қаторига ҳайдаб кирган. Айрим намойишчилар журналистларни ҳам нишонга олди”, деб ёзмоқда нашр.

Пайшанба куни Брюссел кўчаларини тўсиб қўйган айрим тракторлар «Энг яхшисини ўзимиз ишлаб чиқараётган бўлсак, нега дунёнинг нариги томонидан шакар олиб келишимиз керак? "Mercosur"га йўқ», деган баннерларни олиб юрган.

Ушбу савдо пакти танқидчилари Лотин Америкаси экспортчилари арзон хомашё билан бозорларга оқиб кириб, европалик ишлаб чиқарувчиларга зарар етказишини таъкидламоқда.