Қуролсизланишни рад қилган Ҳизбуллоҳ, Европада чиқиш қилган Матвиенко ва АҚШнинг божларидан қўрқмаётган Хитой – кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеа ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномада таништирамиз.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Канада Фаластинни тан олади

30 июль куни Канада бош вазири Марк Карни мамлакат Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг сентябрь ойидаги йиғилишида Фаластин давлатини тан олиш режасини маълум қилди.

Канада бу билан Франция ва Британиядан кейин Фаластинни тан олиши кутилаётган G7 нинг учинчи давлати бўлади. «Канада Исроил ҳукумати Ғазода фалокат юз беришига йўл қўйгани фактини қоралайди», деди Карни.

Карни тан олиш қарори – қисман Фаластин давлатини БМТда ифодалайдиган Фаластин маъмуриятининг бошқарувни ислоҳ қилаётгани, 2026 йилда умумий сайловлар ўтказишга тайёрлиги ҳақидаги кафолатларга асосланганини айтди. Унга кўра, бу сайловларда ҲАМАС «иштирок этмаслиги керак».

Исроил ва унинг энг яқин иттифоқчиси ҳисобланган АҚШ Карнининг баёнотларига раддия берди.

«Канада ҳукуматининг ҳозирги позициясини ўзгартириши ҲАМАСни мукофотлаш ва Ғазода ўт очишни тўхтатиш ҳамда гаровдагиларни озод қилиш бўйича келишувга эришиш йўлидаги саъй-ҳаракатларга зарар етказади», дейилади Исроил ташқи ишлар вазирлиги баёнотида. Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу Франция ва Британиянинг баёнотларидан сўнг шунга ўхшаш фикр билдирганди.

Reutersʼнинг Оқ уй исми ошкор этилмаган расмийсига кўра, президент Доналд Трамп ҳам Фаластин давлатини тан олишни «ҲАМАСни мукофотлаш» деб ҳисоблашини айтган.

АҚШ Миллий разведкасининг Яқин Шарқ бўйича собиқ ўринбосари Жонатан Паникофф Фаластинни тан олиш «Исроилни икки давлатли ечимга қайтишга мажбур қилиш учун босимни оширишга қаратилган» деди. Бироқ у Канада қарори «рамзий бўлишдан бошқа нарса эмас ва Исроил билан узоқ йиллик иттифоқчилик муносабатларини заифлаштириш хавфини туғдиради», дея қўшимча қилди.

Фаластин давлати 2012 йилдан бери БМТ Бош Ассамблеясининг аъзо бўлмаган кузатувчи давлати ҳисобланади ва уни ташкилотнинг 193 аъзосидан учдан икки қисми тан олган.

Исроилнинг энг яқин иттифоқчилари бўлган айрим давлатларнинг ушбу қарорлари Ғазога озиқ-овқат ва бошқа ёрдамни чеклаш ва у ердаги кескин ҳуманитар инқирозга нисбатан халқаро ғазаб кучаяётганини акс эттиради. Глобал очарчилик мониторинги Ғазода энг оғир – очарчилик сценарийси юз бераётганини огоҳлантирди.

Рус амалдори Европада урушни оқлаб чиқиш қилди

Россия Федерация Кенгаши спикери Валентина Матвиенко бошчилигидаги делегация Швейцарияга ташриф буюриб, Бутунжаҳон парламентлари спикерлари конференциясида қатнашди. Бу Украинадаги уруш бошланганидан бери Россиядан Европага бундай юқори мартабали делегациянинг илк ташрифи бўлди.

Лекин, қизиқ томони Матвиенко 2014 йил баҳоридан бери, Қрим аннексияси муносабати билан санкциялар рўйхатига киритилган. Санкциялар халқаро парламент тадбирларида иштирок этишни истисно қилади, шу билан бирга Европага кириши учун махсус рухсатнома талаб қилади.

Швейцария Ташқи ишлар департаменти Матвиенкога нима учун мамлакатга киришга рухсат берилганига изоҳ бераркан, ҳукумат халқаро ташкилотлар тадбирларида иштирок этиш учун расмий делегатлар киришига кўмаклашиши кераклигини эслатди. Россия делегацияси самолётига Италия ўз осмонидан ўтишга рухсат берди – Европа Иттифоқининг бошқа давлатлари томонидан рухсат бўлмагани туфайли самолёт Москвадан Туркия ва Ўрта Ер денгизи орқали Женевага учган.

Конференциядаги нутқида Матвиенко Россия пропагандасининг уруш ҳақидаги тезисларини айтиб ўтди. У Украинани «Донбасснинг тинч ҳудудларини ўққа тутиш»да ва кенг кўламли босқин бошланишидан олдин тинч аҳолини ўлдиришда айблади, Россия босқинини эса «мажбурий чора» деб атади. Матвиенко Ғарб давлатларини «Россияга қарши риторика» ва ахборот уруши олиб боришда айблади, санкцияларни бекор қилишга чақирди.

Украина Ташқи ишлар вазирлиги – Матвиенконинг Женевага киришини «шармандалик» деб баҳолади ва унинг ўрни «халқаро конференцияларда эмас, балки судланувчилар курсисида» эканини айтди.

Камчаткадаги зилзиладан сўнг йирик вулқон отилди

Ключевская Сопка вулқонининг отилиши Россиянинг Камчатка ўлкасида 8,8 магнитудали кучли зилзиладан кейин юз берди. Бу ҳақда Россия Фанлар академиясининг «Ягона геофизика хизмати»нинг Камчатка филиали хабар берди.

Дастлабки маълумотларга кўра, вулқоннинг ғарбий ёнбағрида қизиган лава оқими кузатилмоқда. «Вулқон устида кучли ёритилиш, портлашлар бор», — дейилади хабарда.

Ключевской — Камчатка яриморолининг шарқида жойлашган Евросиёдаги энг баланд ва фаол вулқон ҳисобланади. Унинг ёши тахминан 7000 йил. Баландлиги денгиз сатҳидан 4600 метрдан ортади.

Бир кун олдин Россиянинг Узоқ Шарқидаги Камчатка яриморолида юз берган 8,8 магнитудали кучли зилзила — ер юзида қайд этилган энг кучли олтита зилзила қаторига кирди. Унинг 20 км чуқурликда содир бўлгани натижасида инсоний талафотлар содир бўлмади. Лекин Тинч океани қирғоғидаги ўнлаб давлатларда йирик цунами хавфини келтириб чиқармоқда.

Хитой Россия нефтини сотиб олишдан воз кечмади

Хитой АҚШ томонидан кенг кўламли божлар жорий этиш таҳдиди эълон қилинишига қарамай, Россия нефтини сотиб олишни тўхтатишдан бош тортди. Бу ҳақда АҚШ молия вазири Скотт Бессент Стокҳолмда Хитой билан ўтказилган икки кунлик савдо музокаралари якунлари бўйича маълум қилди.

Хитой расмийлари Америка томонига «ўз энергетика суверенитетини ҳимоя қилишини» ва нефт сотиб олиш мамлакат ички сиёсатига асосланишини айтган.

Бессент хитойлик ҳамкасбларини санкцияланган Россия нефтини сотиб олишни давом эттириш катта божлар жорий этилишига олиб келишидан огоҳлантирган. Шунингдек у Хитойнинг санкция остидаги Эрон нефтини сотиб олиш ва Россияга Украинага қарши урушни қўллаб-қувватлаш учун 15 миллиард доллардан ортиқ икки мақсадли товарларни сотиш давом этаётганидан норозилигини билдирган.

АҚШ Конгресси томонидан қабул қилинган қонун Трампга Россия нефтини сотиб олувчи мамлакатлар учун 500 фоизгача бож жорий этиш ваколатини беради, бу эса, Бессент сўзларига кўра, АҚШ иттифоқчиларини Россиянинг энергия даромадларини тўсиб қўйиш учун худди шундай чоралар кўришга мажбур қилади.

Reuters нашрига кўра, Хитой Россия нефтининг энг йирик харидори бўлиб қолмоқда - кунига тахминан 2 млн баррел, ундан кейин Ҳиндистон ва Туркия.

Шу билан бирга, АҚШ президенти Доналд Трамп Ҳиндистон товарларига 25 фоизлик божлар, Москва билан савдо алоқалари туфайли қўшимча жарималар жорий этилишини эълон қилди. Трамп Ҳиндистонни Россиядан ҳарбий техника ва энергия ресурсларини сотиб олгани учун танқид қилиб, буни Украинадаги урушни тўхтатиш учун тўсиқ деб атаган.

Ҳизбуллоҳ раҳбари қуролсизланишни рад этди

Ливия Ҳизбуллоҳ етакчиси Шайх Наим Қосим Эрон билан иттифоқдош бўлган бу гуруҳни қуролсизлантиришга чақириқлар фақат Исроил манфаатига хизмат қилишини айтди. АҚШ эса гуруҳнинг қурол-яроғларини олиб ташлаш йўлида босимни кучайтирмоқда.

«Қуролни топширишга чақираётганлар амалда уни Исроилга топширишни талаб қилмоқда... Биз Исроилга бўйсунмаймиз», — деди Қосим телемурожаатида.

Ҳизбуллоҳ ўтган йили Исроил билан бўлган урушда оғир талафот кўрди: гуруҳ раҳбариятининг катта қисми йўқ қилинди, минглаб жангчилари ҳалок бўлди ва ўн минглаб тарафдорлари уйлари вайрон бўлгани сабабли бошпанасиз қолди.

Reutersʼга маълум бўлган беш манбага кўра, АҚШ ҳозирда Ливандан Ҳизбуллоҳни қуролсизлантириш бўйича расмий ҳукумат қарорини қабул қилишни талаб қилмоқда. Шундан кейингина Исроилнинг мамлакатдаги ҳарбий амалиётларини тўхтатиш бўйича музокаралар қайта бошланиши мумкин бўлади.

Ҳизбуллоҳ очиқчасига бутунлай қуролсизланишни рад этмоқда, аммо хусусий тарзда ўз арсеналини қисқартириш эҳтимолини кўриб чиқмоқда.

Гуруҳ етакчиси АҚШнинг Ҳизбуллоҳнинг ракета ва дронларини олиб ташлашни талаб қилаётганини, чунки бу қуроллар Исроилни «қўрқитаётганини» айтди. Қосим АҚШнинг махсус вакили Томас Барракни «Ливаннинг ўз хавфсизлиги учун эмас, балки Исроил манфаатлари йўлида» қуролсизлантиришга чақирмоқда, деб айблади.

Июль ойи бошида Баррак Бейрутда Ливан расмийлари билан учрашиб, қуролсизлантириш таклифини муҳокама қилган эди. Режага кўра, Ҳизбуллоҳ тўлиқ қуролсизлантирилиши эвазига Исроил қўшинлари Жанубий Ливандаги бир нечта постлардан чиқиб кетади ва Исроилнинг ҳаво ҳужумлари тўхтатилади. Бу жараён тўрт ой ичида якунланиши кўзда тутилган.