Мерцни танқид қилган Эрдўған, Трампнинг ядро синовларидан хавотирлар ва Исроилда йирик намойишлар – кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеа ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномада таништирамиз.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Германия Ғазодаги «геноцид»ни кўрмаяптими?

Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған Германия канцлери Фридрих Мерц билан қўшма матбуот анжуманида баҳслашиб қолди. У Германияни Исроил «геноциди» ва Ғазодаги ҳужумларини эътиборсиз қолдираётгани учун танқид қилди.

Бу очиқчасига келиб чиққан зиддият 30 октябр куни Мерцнинг Туркияга илк ташрифи чоғида юз берди.

Мерц ўз ҳукумати 2023 йилдаги ҲАМАС ҳужумидан бери Исроилни қўллаб-қувватлаб келаётганини ва улар ўзини ҳимоя қилиш ҳуқуқини амалга ошираётганига ишонишини айтди.

«Кўплаб ортиқча қурбонларнинг олдини олиш учун атиги битта қарор керак эди: ҲАМАС гаровга олинганларни эрта қўйиб юбориши ва қуролни ташлаши лозим эди», деди у. — «Мен уруш АҚШ воситачилигида ва Туркия қўллаб-қувватлаган сулҳ келишуви билан якунланаётганига умид қиламан».

Исроил геноцидининг энг фаол танқидчиларидан бири ва сулҳ музокараларидаги муҳим ўйинчи Эрдўған эса Мерц билан бу борада келишмаслигини билдирди.

«Ҳамасда бомба ҳам, ядро қуроли ҳам йўқ, аммо Исроилда буларнинг ҳаммаси бор ва у бу қуролларни Ғазо учун ишлатади. Масалан, кеча яна ўша бомбалар билан Ғазони бомбалади. Сиз, Германия сифатида буларни кўрмаяпсизми? Сиз буларни кузатмаяпсизми? Исроил Ғазони бомбардимон қилишдан ташқари, уни доимо очарчилик ва геноцид орқали бўйсундиришга интилиб келган», деди Эрдўған.

Исроил икки йиллик уруши давомида Ғазода 68 мингдан ортиқ инсонларни ўлдирди. БМТ тергови Исроилнинг Ғазода геноцид содир этганини тасдиқлаган. Ҳисоботга кўра, ўлдиришлар, қамал ва вайронагарчиликлар Фаластинда ҳаётни йўқ қилиш мақсадида амалга оширилган. Кўплаб халқаро ва Исроилнинг ўзидаги инсон ҳуқуқлари ташкилотлари ҳам худди шундай хулосага келган.

Трампнинг ядро синовлари қанчалик реал?

АҚШ президенти Доналд Трамп ижтимоий тармоқларда «АҚШ армиясига ядровий қуролларини синовдан ўтказишни бошлашни буюрганини» эълон қилгач, Вашингтонда ҳам, дунёда ҳам хавотирлар кучаймоқда. Трампнинг сўзларига кўра, «Қўшма Штатлар Россия ва Хитойдан орқада қолмаслиги керак».

АҚШ расмийлари ҳозирча аниқлик киритмади: Трамп баёноти билан ядро қуролларини ташувчи ракеталарни синашни назарда тутганми ёки 33 йилдан бери амал қилаётган ҳақиқий портлашга мораторийни бекор қилишми, номаълум. Мутахассисларнинг фикрича, бундай қадам глобал эскалацияни келтириб чиқариши ва Совуқ уруш давридаги хавотирларни қайта уйғотиши мумкин.

Аслида АҚШ ва бошқа ядровий давлатлар сўнгги ўн йилликларда ҳақиқий ядро портлашларини тўхтатган; улар арсенал ҳолатини илғор компютер моделлаштириш орқали назорат қилиб келмоқда. ХХI асрда тўлиқ ядро портлаш синовини фақат Шимолий Корея ўтказган — 2017 йилда.

«Қўшма Штатларнинг портлаш синовларини қайта бошлашига ҳеч қандай асос йўқ — бу аслида АҚШни хавфсиз эмас, балки хавфлироқ қилади», деди глобал хавфсизлик бўйича мутахассис Тара Дрозденко.

Бошқа таҳлилчиларнинг фикрича, Трамп бу баёноти билан одатдагидек «куч кўрсатиш» дипломатик тактикасини қўллаган ва Москва ҳамда Пекинга сигнал юборишни мақсад қилган.

Кремл матбуот котиби маълум қилишича, президент Владимир Путин «агар бирор давлат ядро қуролини синаса, Россия ҳам шундай жавоб беради», деган огоҳлантириш берган.

Хитой эса АҚШнинг ядровий қурол музокаралари чақирувларини кетма-кет рад этиб келмоқда. Пекин ҳозирча ўз ядровий арсеналини кескин кенгайтиришга киришган бўлса-да, АҚШ ва Россия билан музокара юритишга унча қизиқиш билдирмаган — сабаби уларнинг қуроллари миқдор жиҳатдан Хитойникидан анча катта.

Исроилда намойишлар

30 октябр куни юз минглаб ултра-ортодох яҳудийлар уларни ҳарбий хизматга жалб этиш режасига қарши норозилик билдириб, Қуддусда оммавий намойишга чиқди. Бу норозилик икки йиллик урушлардан кейин Исроилдаги ички бўлинишларни янада чуқурлаштириши кутилмоқда.

Катта оломон дуолар ўқиб, ҳукуматга қарши шиорлар билан ҳайқирди, шаҳар марказидаги асосий кўчаларни тўсиб қўйди.

Ушбу намойишлар Исроил ҳукумати ўн йилликлар давомида ултра-ортодох диний талабаларга ҳарбий хизматдан озодлик бериб келган амалиётни тугатиш ҳаракатлари бошланган пайтда ўтказилди.

Бу имтиёз Исроилда узоқ вақтдан бери жамоатчилик норозилигига сабаб бўлиб келган.

Исроилда 18 ёшдан ошган йигит ва қизлар учун ҳарбий хизмат мажбурий ҳисобланади. Аммо ўтган йили Олий суд ҳарбий хизматдан озод қилишга ҳеч қандай ҳуқуқий асос йўқлигини ва янги қонун қабул қилинмагунча, армия ултра-ортодох эркакларни сафарбар эта бошлаши кераклигини эълон қилди.

Ҳарбий маъмурлар ўтган йилдан буён уларнинг 80 мингга яқинига чақирув қоғозлари юборган. Бироқ уларнинг аксарияти хизматга келмаган. Бир неча киши «чақирувдан бўйин товлагани учун» ҳибсга олингач, бу жамоада давлат ва армияга қарши кайфият янада кучайди.

Луврдаги ўғирлик иши бўйича яна 5 киши ушланди

Франция прокуратураси Лувр музейида содир этилган йирик заргарлик ўғирлигига алоқадор яна беш киши ҳибсга олинганини билдирди. Улардан бири бевосита жиноят жойида бўлган ўғри бўлиши мумкин.

Париж прокурори Лор Бекуонинг айтишича, гумондорлардан бирининг ДНКси жиноят жойидан топилган излар билан мос тушган. «Қолган тўрт киши эса бизга бу воқеаларнинг қандай кечганини аниқлашда ёрдам бериши мумкин бўлган шахслар», деди у.

Ҳибсга олиш амалиётлари чоршанба куни кечқурун Париж минтақасининг турли жойларида ўтказилган. Аммо ўғирланган заргарлик буюмлари ҳали топилмаган.

Бир ҳафтача аввал икки ўғри Лувр музейига кириб, «Аполлон галереяси»дан Франциянинг қироллик даврига оид, қиймати 100 миллион доллардан ортиқ заргарлик буюмларини ўғирлаб кетганди. Тўрт кун аввал эса яна икки гумондор қўлга олинганди.

Бекуо айтишича, 100 нафар терговчи жалб этилган суриштирувда ўғрилар турли усуллар билан кузатилган. Ўғрилар полиция ва хавфсизлик ходимлари етиб келишидан атиги бир дақиқа олдин қочиб кетишга улгуришган.

Ўғриларнинг адвокати Реда Гиласи эса «иш — оммавий босимга қарамай, хотиржамлик билан кўриб чиқилишига умид билдирмоқда».

«Лукойл» хорижий активларини сотмоқда

«Лукойл» ўзининг хорижий активларини Gunvor Group компаниясига сотиш бўйича дастлабки келишувга эришди. Қайд этилишича, компания Gunvorʼнинг «Lukoil International GmbH»ни сотиб олиш бўйича таклифини қабул қилган ва бошқа потенциал харидорлар билан музокара олиб бормаслик мажбуриятини олган.

Битимнинг амалга ошиши — лицензия ва рухсатномалар ҳам олиш каби қатор омилларга боғлиқ.

Эҳтимолий савдо битимининг тузилиши «айрим давлатлар томонидан «Лукойл»га нисбатан киритилган чеклов чоралари» билан изоҳланган. Келишувнинг тўлиқ тафсилотлари очиқланмаган.

Gunvor Group 2000 йилда ташкил этилган. Компанияга швед тадбиркори Торбиорн Торнквист ва россиялик бизнесмен Геннадий Тимченко томонидан асос солинган. Тимченко Россия президенти Владимир Путиннинг энг яқин одамларидан бири сифатида кўрилади. 2014 йилда, Россия Қримни аннексия қилиши фонида Тимченко ўз улушини Торнквистга сотади. Бу компанияни санкцияларга тушишдан сақлаб қолиш учун қилинган чора сифатида баҳоланган.

Аввалроқ Америка томони Россиянинг энг йирик икки нефт компанияси — «Роснефт» ва «Лукоил» билан боғлиқ транзакцияларни блоклагани хабар қилинганди.