«Миндичгейт»: Россия учун совғага айланган можаро

Кеча сизга Украинадаги коррупцион можаро ҳақида алоҳида мақола тайёрлашга ваъда бергандим. Бугун ана шу жиддий мавзу ҳақида гаплашамиз. Масала шунчалик каттаки, 100 миллионлаб доллар ўмарилгани исботланган порахўрлик можаросининг бир учи Украина президенти Володимир Зеленскийга бориб тақалади. Катта эҳтимол айнан мана шу можаро Зеленский истеъфосига сабаб бўлади, балки уруш даврида, балки урушдан кейин.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Гап нимада ўзи?

Украинада бўлаётган коррупцион можаро ҳақида қисқа ва оддий тилда гапириб беришга ҳаракат қиламан. Демак, гап Украина президенти Зеленскийнинг актёрлик пайтидаги дўсти Тимур Миндич бошчилик жиноий тўда тўрт йилдан буён урушаётган Украина ғазнасидан камида 100 миллион доллар ўмаргани ҳақида.

Албатта, улар Марказий банкка бориб 100 миллион долларни сумкага солиб Исроилга қочмаган, коррупционерлар жуда ақлли, ҳисоб-китобга уста одамлар бўлади. Бошқача айтганда, интеллегент, костюм-галстукда юрадиган, чиройли гапларни гапирадиган, ватанпарварлик ҳақида айюҳаннос соладиган ўғрилар. Кўчадаги оддий ўғридан фарқли улар бирор бойнинг пулини эмас, халқнинг, ногирон нафақахўрнинг, хомиладор аёлларнинг, давлат берадиган пулсиз яшай олмайдиган камбағал одамларнинг пулини ўғирлайди.

Украинадаги коррупцион можаро тепасида Зеленскийнинг бизнес шериги, у билан бирга «Квартал-95» студиясини очган Тимур Миндич турган. Зеленскийнинг олигарх Коломойский билан айнан Миндич таништиргани айтилади. «Коломойский Зеленскийни президент қилган» деган версиялар қулоғингизга чалинган бўлса керак. Миндич бошчилик тўдага бутун бошли вазирлар, вазир ўринбосарлари, юқори лавозимли прокурорлар кирган. Тўда Украинадаги барча АЭСларни бошқарадиган «Энергоатом» орқали давлатни шилишга асосланган режа ишлаб чиқиб, унга «Шлагбаум» деб ном ҳам беришади.

Умуман олганда, режа жуда оддий: «Энергоатом» Украинага электр энергиясининг аксар қисмини етказиб берадиган гигант давлат корхонаси. Унинг тўлиқ улуши давлатга тегишли. Бундай корхона билан ишлашни, унга эҳтиёт қисмлар етказиб бериш, турли сервис кўрсатишни барча истайди, чунки шартномалар жуда катта суммаларга имзоланади. Миндич бошчилик тўда ана шу «Энергоатом» билан ишлайдиган корхоналардан сиз-у биз тушунадиган тилда айтганда «откат» талаб қилади.

Айтайлик Богдан деган одам «Энергоатом»га эҳтиёт қисмлар етказиб бериш учун шартнома имзолагани боради. Миндич ва унинг жиноий шериклари Богдандан шартнома имзолаш учун унда кўрсатилган пулнинг 15 фоизини беришни талаб қилади. Корхона мажбур ўша пулни нақдлаштириб, Зеленскийнинг порахўр шеригига олиб бориб беради.

«Тома-тома кўл бўлур» деган мақол Украинада борми-йўқми билмадим, лекин президентнинг дўстлари мана шундай қилиб терговга кўра камида 100 миллион долларни ўзлаштирган. Бу ҳали аниқлангани, аниқланмагани яна қанча. Энг қизиғи, бу ўмарилган пулларнинг бир қисми Россияга ҳам юборилган. Янаям қизиғи, Зеленскийнинг дўсти Миндич ҳар куни соатлаб электрсиз, иссиқликсиз яшашга мажбур бўлаётган украинларнинг «свет» учун тўлаган пулини ўғирлаш билан чекланмай, ВСУга ҳарбий дронлар етказиб берадиган корхона ҳам очади. Ҳали бу йўналиш орқали муттаҳам «тадбиркор» қанча пул ўғрилагани аниқ эмас.

Энди сизга савол: мамлакатда бутун бошли Энергетика вазирлиги бўлатуриб қаёқдаги киночи Миндич бутун бошли мамлакат энергетикаси устидан назорат ўрнатишига товариш Зеленскийнинг рухсатисиз эриша олармиди? Йўқ, албатта. Яна бир савол: президент Зеленскийнинг дўсти, бизнес шериги, ўз вақтида у билан бир уйда яшаган Миндич ўзининг устидан иш очилганини қаердан билади?

Уруш ичида яшаётган украинларни ўмариб келган Миндич тергов бошланишидан бир неча соат олдин Исроилга қочиб кетган. Қизиғи, у мамлакатдан Украина паспорти билан чиққан, лекин кейинроқ Зеленский Исроил фуқароси бўлган Миндичга санкция киритди. Айтганча, паспорт масаласида. Зеленскийнинг киночиликдаги яна бир дўсти Сергей Шефир ҳам можарога аралашган. Ва бу Шефирнинг расман Россия паспорти бор.

Биласизми, паспортни нега олган? Шефир анча аввал Володимир Зеленский билан бирга унинг киноларини Россия ҳудудида сотиш учун фирма очишади. Фирма очиш учун Россия фуқаролиги керак бўлади. Шу тариқа кейинчалик бутун бошли Украина президенти маслаҳатчиси бўлган Шефир Россия фуқаросига айланади. Зеленскийда ҳам Россия паспорти борлиги айтилади, лекин бу исботланмаган, бунга алоҳида тўхталармиз.

Россия учун совға

Украинадаги коррупцион можаро Россия учун жуда катта совға бўлди. Энди руслар бемалол «Кўрдингларми, қанақа порахўрлар билан урушяпмиз?» деб кўкрак кериши мумкин. Россияда балки бундан ҳам катта коррупцион схемалар бордир, лекин ҳеч ким уни кўтариб чиқмайди, Путин учун ички муаммолар ҳеч қандай хавф туғдирмайди. Лекин Украинада жамият бошқача. Президент уруш даврида ҳар қанча катта ваколатларга эга бўлмасин, халқ уни ўзига ҳисоб беришга мажбур қилади.

Афтидан, товариш Зеленский Украинани ҳам Россиядай деб ўйлаган кўринади, ахир у узоқ вақт Россияда яшаган. Лекин Украина тўлиқ демократик бўлмаса ҳам, шунга интилаётган давлат, жамият ҳеч қачон ҳукмдорларга истаганини қилишга рухсат бермайди.

НАБУга ҳужум

Энди сал орқароққа қайтиб сизга Украинадаги уруш даврида кузатилган илк намойишларни эслатсам. 2014 йил Украина Европа Иттифоқига кириш йўлида коррупцияга қарши курашувчи алоҳида оператив агентлик, прокуратура ва суд ташкил қилганди. Учала ташкилот ҳам мустақил ва президентга бўйсунмас эди. Яқинда Зеленский бу уч ташкилотни ўзига бўйсундирувчи қонун имзолади. Лекин одамлар кўчаларга чиқиб намойиш ўтказди, оқибатда Зеленский қонунни қайтиб олиб, НАБУ ва яна икки ташкилот мустақиллигини сақлаб қолди. Ва бир неча ой ўтиб НАБУ Украина тарихидаги энг йирик коррупцион можарони очди.

Демак, биндан бир хулосага келиш мумкин: Зеленский дўстлари Украинани, урушаётган Украинани, ўмараётганини жуда яхши билган ва бу иш очилмаслигини истаган. Шахсан менинг фикримча, бундай ҳолатда президент Зеленский истеъфога чиқиши ва тергов қилиниши керак.

Пул эмас, умр ўғрилари

Коррупция шундоғам жирканч иллат, лекин тинчлик давридаги коррупцияда чиновниклар ғазнадан пул ўмаришади. Уруш даврида эса ўмарилган ҳар бир цент бу одамларнинг ҳаёти дегани. Агар Зеленскийнинг дўстлари ўша пулларни ўғирламаганида, бугун камроқ аскар ҳалок бўларди, камроқ болалар етим, камроқ аёллар бева қоларди. Агар Зеленскийнинг дўстлари Европадаги иттифоқчилар бераётган пулларни ўғирламаганида, бугун қитъадагилар Киевга ёрдам беришга иккиланиб қолмасди. Агар Зеленскийнинг жўралари уруш даврида бошқа давлатларда кайф қилиш учун урушаётган одамларнинг пулини ўғриламаганида, бугун Виктор Орбан ва Россиядагилар баланд овозда «Кўрдингларми, бу украинлар қанақа порахўр», деб бақириб юрмаган бўларди.

Мен украинлар ажойиб инсонлар эканига шубҳа қилмайман, ўзидан минг чандон катта қўшнисига қарши мустақиллигини сақлаб қолиш учун чекланган имконият билан мардонавор урушаётган миллатни фақат қаҳрамон миллат деб аташ мумкин. Лекин халқ ишониб сайлаган президентнинг дўстлари давлатни безбетларча ўмараётган бўлса, бу миллат ўғрилар ва уларнинг пушти паноҳи жазоланишини кўришга ҳам ҳақли. Кечаги хулосани бугун яна такрорламоқчиман: коррупция шунчалик жирканч иллатки, бир кун келиб бутун бошли мамлакат мустақиллигини хавф остида қолдиради...

Ўткир Жалолхонов тайёрлади
Тасвирчи ва монтаж устаси — Фахриддин Ҳотамов