Normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari muhokamasi portalida «O‘zbekiston Respublikasining «Huquqbuzarliklar profilaktikasi to‘g‘risida»gi Qonuniga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida»gi qonun loyihasi joylashtirildi.
Hujjat bilan O‘zbekiston Respublikasining 2014 yil 14 mayda qabul qilingan «Huquqbuzarliklar profilaktikasi to‘g‘risida»gi O‘RQ–371-sonli Qonuniga quyidagi qo‘shimchalar va o‘zgartishlar kiritilishi mumkin:
3-modda:
quyidagi mazmundagi sakkizinchi – o‘ninchi xatboshilar bilan to‘ldiriladi:
«ijtimoiy jihatdan xavfli ahvolda bo‘lgan shaxs – alkogolizm, giyohvandlik, zaharvandlikka mubtalo bo‘lgan yoki ruhiy holati buzilgan yoxud huquqbuzarlik sodir etayotgan shaxs;
ijtimoiy jihatdan xavfli ahvolda bo‘lgan oila – ijtimoiy jihatdan xavfli ahvolda bo‘lgan shaxs tomonidan ota-onalar yoki ularning o‘rnini bosuvchi shaxslarga, xotini (eri)ga, voyaga yetmagan yoxud voyaga yetgan muomalaga layoqatsiz farzandlariga nisbatan shafqatsiz muomalada bo‘layotgan, ularning xulq-atvoriga salbiy ta'sir ko‘rsatayotgan yoki o‘z farzandlarini ta'minlash, tarbiyalash va ularga ta'lim berish bo‘yicha o‘z majburiyatlarini bajarishdan bo‘yin tovlayotgan yoki lozim darajada bajarmayotgan shaxs yashayotgan oila;
yakka tartibdagi profilaktika ishi – ijtimoiy jihatdan xavfli ahvolda bo‘lgan shaxslar va oilalarni o‘z vaqtida aniqlash, shuningdek ularni ijtimoiy-pedagogik reabilitatsiya qilish hamda ijtimoiy jihatdan xavfli ahvolda bo‘lgan shaxslarning huquqbuzarliklar yoki boshqa g‘ayriijtimoiy xatti-harakatlar sodir etishining oldini olishga doir faoliyat».
8-modda:
beshinchi xatboshidagi «muassasalar» degan so‘zdan keyin «hamda fuqarolik jamiyati institutlarining» degan so‘zlar bilan to‘ldiriladi;
quyidagi mazmundagi oltinchi xatboshi bilan to‘ldiriladi:
«Huquqbuzarliklarning maxsus profilaktikasi bo‘yicha chora-tadbirlarni belgilaydi»;
oltinchi xatboshi tegishincha yettinchi xatboshi deb hisoblanadi.
9-modda:
to‘rtinchi xatboshidagi «Milliy» degan so‘z «Davlat» degan so‘z bilan almashtiriladi;
quyidagi mazmundagi o‘n birinchi-o‘n to‘rtinchi xatboshilar bilan to‘ldiriladi:
«O‘zbekiston yoshlar ittifoqi»;
«Xotin-qizlar qo‘mitalari»;
«Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari»;
«Din qo‘mitasi va uning tizimlari»;
11-modda:
beshinchi xatboshi «terrorizmni moliyalashtirish hamda» degan so‘zlardan keyin «jinoyat ishining tergovga tegishliligi bo‘yicha jinoyatlar» degan so‘zlar bilan, «aniqlaydi» degan so‘zdan keyin «muhokama etadi» degan so‘zlar bilan to‘ldiriladi;
quyidagi mazmundagi yettinchi xatboshi bilan to‘ldiriladi:
«o‘z joniga qasd va suiqasd qilish holatlarining sabablarini, ularga imkon berayotgan shart-sharoitlarni aniqlaydi, muhokama etadi va bartaraf etish choralarini ko‘radi».
17-modda:
to‘rtinchi xatboshisi «aniqlaydi» degan so‘zdan keyin «muhokama qiladi va» degan so‘zlar bilan to‘ldiriladi;
quyidagi mazmundagi to‘qqizinchi – o‘n birinchi xatboshilar bilan to‘ldiriladi:
«muntazam ravishda darslarga qatnashmayotgan ta'lim oluvchilarning hisobini yuritadi, manfaatdor vazirlik va idoralar bilan hamkorlikda ularni darslarga qatnashishlarini ta'minlash choralarini ko‘radi»;
«ichki ishlar organlari tomonidan profilaktik hisobga olingan ta'lim oluvchilar bilan profilaktika ishini yuritadi»;
«ma'muriy huquqbuzarliklar sodir etgan ta'lim oluvchilar bilan yakka tartibdagi profilaktika ishini amalga oshiradi»;
to‘qqizinchi – o‘n to‘rtinchi xatboshilari tegishincha o‘n ikkinchi – o‘n yettinchi xatboshilar deb hisoblanadi.
18-modda:
to‘rtinchi xatboshisi «aniqlaydi» degan so‘zidan keyin «muhokama etadi» degan so‘zlar bilan to‘ldiriladi;
quyidagi mazmundagi to‘qqizinchi xatboshi bilan to‘ldiriladi:
«alkogolizm, giyohvandlik, zaharvandlikka mubtalo bo‘lgan, ruhiy kasalliklarga, OIV infeksiyasiga, tanosil kasalliklariga va atrofdagilar uchun xavf soluvchi boshqa kasalliklarga chalingan shaxslar bilan yakka tartibdagi profilaktika ishini olib boradi».
Quyidagi mazmundagi 19-1–19-4-moddalar bilan to‘ldiriladi:
«19-1-modda. O‘zbekiston yoshlar ittifoqining huquqbuzarliklar profilaktikasi sohasidagi vakolatlari
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi:
voyaga yetmaganlar va yoshlar o‘rtasida huquqbuzarlik va jinoyatchilikning barvaqt oldini olish va profilaktika qilish ishlarida faol ishtirok etadi;
huquqbuzarliklar va boshqa g‘ayriijtimoiy xatti-harakatlar sodir etgan voyaga yetmaganlar va yoshlar bilan yakka tartibdagi profilaktika ishini olib borishda ishtirok etadi;
vakolatli organlar tomonidan ishsiz deb topilgan uyushmagan yoshlar hamda ixtisoslashtirilgan o‘quv-tarbiya muassasalaridan qaytgan voyaga yetmaganlar va yoshlar bilan yakka tartibdagi profilaktika ishini olib boradi;
yoshlarda sog‘lom turmush tarziga intilishni shakllantirishda, yoshlarning bo‘sh vaqtlarini mazmunli tashkil etishda ishtirok etadi;
yoshlarning huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini shakllantirish choralarini ko‘radi;
yoshlar, xususan ularni uyushmagan qismini ma'naviy-axloqiy jihatdan va harbiy vatanparvarlik ruhida tarbiyalash choralarini ko‘radi;
yoshlar, xususan uyushmagan yoshlar o‘rtasida sog‘lom turmush tarzi, ekologik madaniyatni shakllantirish chora-tadbirlarini amalga oshiradi;
ichki ishlar organlari profilaktik hisobida turuvchi voyaga yetmaganlar bilan manzilli ishlarni tashkil qiladi;
qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.
19-2-modda. Xotin-qizlar qo‘mitalarining huquqbuzarliklar profilaktikasi sohasidagi vakolatlari
Xotin-qizlar qo‘mitalari:
xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlashga doir davlat siyosatining samarali amalga oshirilishini ta'minlaydi, ularning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish hamda ularning mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotidagi roli va faolligini oshiradi;
xotin-qizlarning muammolarini o‘z vaqtida aniqlaydi, yordamga muhtoj bo‘lgan va og‘ir ijtimoiy ahvolga tushib qolgan xotin-qizlarning, shu jumladan nogironligi bo‘lgan ayollarning manzilli ro‘yxatlarini tuzadi, ularga ijtimoiy-huquqiy, psixologik va moddiy yordam ko‘rsatadi;
xotin-qizlarning bandligini ta'minlash, mehnat sharoitlarini yaxshilash, xotin-qizlarni, ayniqsa, qishloq joylardagi voyaga yetmagan yoshdagi qizlarni oilaviy va xususiy tadbirkorlikka, hunarmandchilikka keng jalb etish masalalarida har tomonlama manzilli qo‘llab-quvvatlash choralarini ko‘radi;
xotin-qizlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning barvaqt oldini oladi, birinchi navbatda, huquqbuzarlikka moyilligi bo‘lganlar bilan yakka tartibda ish olib boradi hamda jazoni ijro etish muassasalaridan ozod qilingan xotin-qizlarning ijtimoiy reabilitatsiyasi va moslashishi bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirishda davlat organlari va fuqarolik jamiyati institutlari bilan yaqin hamkorlikni ta'minlaydi;
xotin-qizlar o‘rtasida huquqbuzarliklar profilaktikasini amalga oshiradi, shu jumladan huquqbuzarliklarning sodir etilishi sabablarini, ularga imkon berayotgan shart-sharoitlarni aniqlaydi, muhokama qiladi va bartaraf etadi;
xotin-qizlar o‘rtasida o‘z joniga qasd va suiqasd qilish holatlarining hisobini yuritadi, sabablarini, ularga imkon berayotgan shart-sharoitlarni aniqlaydi, bartaraf etish choralarini ko‘radi;
fohishalik qilgani uchun vakolatli organ tomonidan ma'muriy javobgarlikka tortilgan xotin-qizlar bilan yakka tartibdagi profilaktika ishini olib boradi;
ichki ishlar organlari profilaktik hisobiga olingan hamda profilaktika ishi yuritiladigan xotin-qizlarga sog‘lom turmush tarzida xayot kechirishiga ko‘maklashish chora-tadbirlarini amalga oshirish uchun xotin-qizlar bilan ishlash va oilalarda ma'naviy-axloqiy qadriyatlarni mustahkamlash bo‘yicha mutaxassislar hamda faol xotin-qizlardan ushbu xotin-qizlarga murabbiy biriktiradi va har oy yakunida amalga oshirilgan ishlar hisobotini eshitadi;
ota-ona va farzandlar, er va xotin, qaynona va kelin o‘rtasidagi munosabatlarni yaxshilash, oilada mojaroli va og‘ir turmush sharoitni aniqlash va ularni bartaraf etish choralarini ko‘radi;
qiyin hayotiy sharoitdagi va ijtimoiy jihatdan xavfli ahvolda bo‘lgan oilalarga mavjud muammolarni bartaraf etish bo‘yicha manzilli yordam xizmatining har xil turlariga ehtiyojlarini o‘rganib, ular to‘g‘risida ma'lumotlarni jamlab, mutasaddi tashkilotlar bilan hamkorlikda bartaraf etish choralarini ko‘radi;
oiladagi notinchlik, bolalarning nazoratsizligi va qarovsizligi, shuningdek voyaga yetmaganlar orasidagi huquqbuzarliklar va jinoyatlarning oldini olishga doir chora-tadbirlar belgilaydi;
qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.
19-3-modda. Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlarining huquqbuzarliklar profilaktikasi sohasidagi vakolatlari
Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari:
aholining ijtimoiy muhofazaga muhtoj qatlamlarini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshiradi, ushbu maqsadda markazlashtirilgan tarzda ajratiladigan davlat mablag‘laridan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda maqsadli va samarali foydalanilishini ta'minlaydi;
har oy yakunida huquqbuzarliklar profilaktikasini tashkil etish yuzasidan fuqarolar yig‘ini raisi (oqsoqoli), uning o‘rinbosarlari (fuqarolar yig‘ini raisining keksalar va faxriylar ishlari hamda yoshlar masalalari bo‘yicha maslahatchilari) va maslahatchilari, fuqarolar yig‘ini faoliyatining asosiy yo‘nalishlari bo‘yicha komissiyalar hamda taftish komissiyasi raislari, ichki ishlar organlari tayanch punktlari profilaktika inspektorlari, «Mahalla posboni» jamoatchilik tuzilmasi rahbari, fuqarolar yig‘inining xotin-qizlar bilan ishlash va oilalarda ma'naviy-axloqiy qadriyatlarni mustahkamlash bo‘yicha mutaxassislar, shuningdek hududdagi ta'lim muassasalari tegishincha oilaviy poliklinikalar, qishloq vrachlik punktlari rahbarlarining hisobotlarini eshitadi;
atrof muhitni muhofaza qilish, hududning sanitariya holati, uni obodonlashtirish hamda ko‘kalamzorlashtirish masalalari yuzasidan o‘z vakolati doirasida tegishli hududda joylashgan korxonalar, muassasalar va tashkilotlar rahbarlarining hisobotlarini eshitadi hamda ularning natijalari bo‘yicha qarorlar qabul qiladi;
huquqbuzarliklar profilaktikasini amalga oshiradi, shu jumladan huquqbuzarliklarning sodir etilishi sabablarini, ularga imkon berayotgan shart-sharoitlarni aniqlaydi, muhokama qiladi va bartaraf etadi;
tuhmat, haqorat qilish, yengil tan jarohati yetkazish, mayda bezorilik sodir etganligi uchun vakolatli organ tomonidan ma'muriy javobgarlikka tortilgan shaxslar bilan yakka tartibdagi profilaktika ishini olib boradi;
oilasida turli ko‘rinishda nizoli holatlarni keltirib chiqaradigan shaxslar bilan yakka tartibdagi profilaktika ishini olib boradi;
ichki ishlar organlari profilaktik hisobiga olingan hamda profilaktika ishi yuritiladigan shaxslarga sog‘lom turmush tarzida hayot kechirishiga ko‘maklash chora-tadbirlarini amalga oshirish uchun faollardan ushbu shaxslarga murabbiy biriktiradi va har oy yakunida amalga oshirilgan ishlar hisobotini eshitadi;
qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin.
19-4-modda. Din ishlari bo‘yicha qo‘mita va uning tizimlarining huquqbuzarliklar profilaktikasi sohasidagi vakolatlari
Din ishlari bo‘yicha qo‘mita va uning tizimlari:
aholiga ayniqsa, yoshlarga Vatanga muhabbat, vatanparvarlik, milliy va umuminsoniy qadriyatlarni hurmat qilish ruhida tarbiyalash maqsadida tushuntirishlar olib boradi;
fuqarolarga islom dinining asl maqsadini tushuntirish, islom dini tarixi bilan tanishtirish va yurtimizda o‘tgan buyuk siymolarning islom diniga oid ta'limotlarini o‘rgatadi;
diniy e'tiqodga munosabati maxsus ta'lim olmasdan chuqurlashgan holda kirishib ketgan shaxslar va ularning oila a'zolari bilan suhbatlar o‘tkazib jamiyatda munosib o‘rin egallashda amaliy yordam beradi;
fuqarolarga yanada qulaylik yaratish, ularga diniy maslahatlar va muammolarini hal qilish maqsadida, joylardagi diniy tashkilot idoralarini haftaning har juma kuni ochiq eshiklar kuni deb e'lon qilish;
o‘z joniga qasd qilish holatlari dinda qoralanishi borasida tushuntirish va targ‘ibot ishlarini olib boradi;
diniy tashkilot vakillari tomonidan targ‘ibot va tashviqot ishlari o‘tkazilishini manfaatdor idora va tashkilotlar bilan hamkorlikda tashkil etish;
qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin».
21-modda quyidagi tahrirda bayon etiladi:
21-modda. Nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolarning huquqbuzarliklar profilaktikasidagi ishtiroki
Nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolar:
Nodavlat notijorat tashkilotlar o‘z ustavida belgilangan tartibda, fuqarolar esa o‘z xohishiga ko‘ra huquqbuzarliklar profilaktikasini amalga oshiruvchi organlar va muassasalarga ko‘maklashish hamda zarur yordam ko‘rsatish yo‘li bilan huquqbuzarliklar profilaktikasida ishtirok etishi mumkin.
35-moddaning matni quyidagi tahrirda bayon etiladi:
«Profilaktik hisobga qo‘yish quyidagi shaxslarga nisbatan yuritiladi:
ilgari sudlanganlarga;
o‘ziga nisbatan sudning jazo tayinlanmagan ayblov hukmi qonuniy kuchga kirgan shaxslarga;
O‘zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksining 40, 41, 45, 47, 52, 56, 183, 184-2, 184-3, 188, 188-1, 189, 189-1, 190, 191-moddalarida nazarda tutilgan ma'muriy huquqbuzarliklarni sodir etganlarga;
ixtisoslashtirilgan o‘quv-tarbiya muassasalaridan qaytganlarga.»;
to‘rtinchi va beshinchi xatboshilar chiqarib tashlanadi.
Quyidagi mazmundagi 35-1-modda bilan to‘ldiriladi:
«35-1-modda. O‘ziga nisbatan yakka tartibdagi profilaktika ishi olib boriladigan shaxslarning toifalari
Yakka tartibdagi profilaktika ishi quyidagi toifadagi shaxslarga nisbatan olib boriladi:
tuhmat, haqorat qilish, yengil tan jarohati yetkazish, mayda bezorilik sodir etganligi uchun vakolatli organ yoki mansabdor shaxs tomonidan ma'muriy javobgarlikka tortilganlar;
fohishalik qilgani uchun vakolatli organ tomonidan ma'muriy javobgarlikka tortilgan xotin-qizlar;
vakolatli organlar tomonidan ishsiz deb topilgan uyushmagan yoshlar;
oilasida turli ko‘rinishda nizoli holatlarni keltirib chiqaradiganlar;
alkogolizm, giyohvandlik, zaharvandlikka mubtalo bo‘lgan, ruhiy kasalliklarga, OIV infeksiyasiga, tanosil kasalliklariga va atrofdagilar uchun xavf soluvchi boshqa kasalliklarga chalinganlar.
36-modda:
sakkizinchi xatboshi quyidagi tahrirda bayon etiladi:
«Bir shaxs profilaktik hisobga turgan davrida uni profilaktik hisobga olish borasida yangi asoslar vujudga kelgan taqdirda, shaxsning profilaktik hisobda turish muddatini hisoblash, shaxs yangi vujudga kelgan asoslar bo‘yicha profilaktik hisobga qo‘yilgan paytdan e'tiboran amalga oshiriladi»;
quyidagi mazmundagi o‘ninchi xatboshi bilan to‘ldiriladi:
«shaxsni profilaktik hisobga qo‘yishga asos bo‘ladigan hujjatlar qonuniy kuchga kirganida Qonunning 36-moddasida ko‘rsatilgan vakolatli organ yoki mansabdor shaxs uni zudlik bilan elektron tarzda ichki ishlar organlariga taqdim etadi».
Quyidagi mazmundagi 36-1-modda bilan to‘ldiriladi:
«36-1-modda. Yakka tartibdagi profilaktika ishini olib borish asoslari
Yakka tartibdagi profilaktika ishini olib borish uchun quyidagilar asos bo‘ladi:
sudning qarori yoki ajrimi;
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan belgilangan tartibda tegishli davolash muassasalarining shaxsni surunkali alkogolizm, giyohvandlik yoki zaharvandlikka mubtalo bo‘lgan yoxud ruhiy kasalliklarga, OIV infeksiyasiga, tanosil kasalliklariga va atrofdagilar uchun xavf soluvchi boshqa kasalliklarga chalingan bemor deb topish to‘g‘risidagi tibbiy xulosasi;
vakolatli organning yakka tartibdagi profilaktika ishini olib borish to‘g‘risidagi qarori».
38-moddaning matni quyidagi tahrirda bayon etiladi:
«38-modda. Shaxsning profilaktik hisobda turish muddati
Shaxs profilaktik hisobga qo‘yilgan paytdan e'tiboran bir yil mobaynida profilaktik hisobda turadi va unga nisbatan profilaktika yig‘ma jildi yuritiladi.
Ilgari sudlangan shaxs profilaktik hisobga qo‘yilgan paytdan e'tiboran O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 78-moddasiga muvofiq sudlanganlik holati tugagunga qadar yohud 79-moddasiga muvofiq olib tashlangunga qadar profilaktik hisobda turadi va unga nisbatan profilaktika yig‘ma jildi yuritiladi».
Quyidagi mazmundagi 38-1-modda bilan to‘ldiriladi:
«38-1-modda. Shaxsga nisbatan yakka tartibdagi profilaktika ishini olib borish muddati
Shaxsga nisbatan yakka tartibdagi profilaktika ishini olib borish bir yil mobaynida amalga oshiriladi.
Agar profilaktika ishini amalga oshirish davrida ushbu Qonunning 361-moddasida nazarda tutilgan yangi asoslar vujudga kelsa, shaxs bilan profilaktika ishini olib borish belgilangan muddat bo‘yicha davom ettiriladi».
