21:00 / 08.12.2017
22030

Океанда иссиқхона гази – метаннинг вужудга келиши сири очилди

Фото: EAST NEWS

Массачусетс технологик университети олимлари жамоаси океанда метаннинг вужудга келиши сирини очди. Улар денгиздаги энг кўп тарқалган микроблардан бирида метанга айлана оладиган моддалар ажратувчи ферментлар борлигини аниқлашган.

Саноат ва қишлоқ хўжалиги катта ҳажмда иссиқхона гази – метанни ишлаб чиқаради. Шунингдек, кўплаб бактериялар ҳам метаболизм жараёнида метан ажратиб чиқаради. Унинг бир қисми (аниқроғи 4 фоизи атмосферага тушади) океанда пайдо бўлади ва бу олимларда таажжуб уйғотган, чунки ҳанузгача денгиз сирти яқинида яшаб, метан чиқарадиган бирорта тирик мавжудот маълум бўлмаган. 

Фосфат молекуласи ажрагандан кейин метанга айланадиган метилфосфонат моддасини ишлаб чиқарувчи микроблар ферментлари бир неча йил аввал аниқланган. Бу ферментлар океан сиртида яшовчи Nitrosopumilus maritimus’да мавжуд, бироқ уларнинг бошқа кенг тарқалган микробларда борлиги ҳақида ҳеч нарса маълум бўлмаган.

Вилфред ван дер Донк жамоаси бу ферментни бошқа денгиз микробларида узоқ вақт қидирган, бироқ метилфосфонатга ўхшаган, бироқ метан манбаи бўла олмайдиган HEPD ферментини топишган. Олимлар кислород бўлмаган камерада рентген кристаллографиясини қўллаб, етишмаётган бўғин – муайян кимёвий реакциялар натижасида HEPD изланаётган ферментнинг ирсий кетма-кетлиги MPnS’га айланишига олиб келувчи глутамин аминокислотасини топишди.

Олимлар ирсий базани текшириб, унда MPnS ферменти каби структуравий конфигурацияга эга бўлган минглаб микробларни аниқлашди ва улардан бири Pelagibacter ubique микроби океан сиртида катта миқдорларда яшаган.

“Аввалги тадқиқотларга асосланган ажойиб натижалар метилфосфонат метаболизми кислород билан тўйинган океанда метаннинг пайдо бўлишига олиб келишини кўрсатади”, деб айтган Ҳавайи университетининг океанография профессори Дэвид Карл.

Метаннинг юқори концентрацияси ошиб бормоқда, айниқса сайёрамизнинг тропик ҳудудларида. Олимлар ҳозирча бу феноменни тушунтириб бериша олмаяпти, бироқ у иқлим фалокатига олиб келишидан хавотирланишмоқда.

Top