220 йилда 44 президентга қароргоҳ бўлган Оқ уй. У ҳақда нималарни биласиз?

Икки асрдан ортиқроқ вақтдан бери Оқ уй нафақат мамлакат раҳбарларининг истиқоматгоҳи, балки америка миллатининг куч-қудратини намойиш этадиган рамз сифатида ҳам хизмат қилиб келмоқда.

Америка президентларининг расмий резиденцияси – бутун дунёга Оқ уй номи билан машҳур бўлган бино пойдевори 1792 йилда қўйилган.

Бино қуриладиган жойни мамлакатнинг биринчи президенти Жорж Вашингтоннинг ўзи танлайди. «Бу – Потомак дарёси бўйида, 10 квадрат милдан ошмайдиган жой бўлиши керак», деган эди Вашингтон.

Шундай қилиб, Оқ уйни ўзининг ҳозирги манзилида – «1600, Пенсильвания Авенью, Вашингтон DC 20500, АҚШ»да бунёд этиш бошланади.

Бино лойиҳасини ишлаб чиқиш учун эълон қилинган танловда Жеймс Хобин исмли архитектор ғолиб бўлади. Хобин билан бирга Вашингтоннинг ўзи ҳам лойиҳа устида ҳаммуаллиф сифатида ишлайди.

Лойиҳага кўра, бино юнон классик архитектураси принциплари асосида, аниқ симметрияга риоя қилган ҳолда бунёд этилиши керак эди. Оқ уйнинг дастлабки қурилиш ишлари учун 2,5 млн доллар маблағ ажратилади.

1800 йилнинг ёз ойларига келиб бинонинг асосий қисмида қурилиш якунланади. 1800 йил 4 июнь Оқ уй фойдаланишга топширилган расмий сана ҳисобланади.

Аммо 8 йил давом этган қурилишдан сўнг, ўзи муаллифлик қилган бинода яшаш Жорж Вашингтонга насиб қилмади. Бу пайтга келиб, унинг ваколат муддати тугаган, мамлакат тепасига иккинчи президент – Жон Адамс келган эди. Айнан у турмуш ўртоғи Абигайль билан тантанали равишда Оқ уйга кўчиб ўтган биринчи президент сифатида тарихда қолди.

«Бу уйга ва унда яшайдиган барчага яхшиликлар насиб этишини илтижо қиламан. Унинг томи остида фақатгина ҳалол ва доно инсонлар ҳукмронлик қилсин» – Жон Адамснинг рафиқасига юборган мактубида битилган бу сўзлар резиденциядаги Тантаналар ошхонасида жойлашган камин печга ўйиб туширилган.

Нега айнан «Оқ уй»?

Бинога нега бундай ном берилгани хусусида тарихчилар орасида якдил фикр мавжуд эмас. Талқинлардан бирига кўра, бино тўлиқ оппоқ кўринишда бўлгани, қизил гранитдан ишланган атрофдаги бошқа иншоотлар фонида яққол кўзга ташланиб тургани учун ҳам шундай номни олган.

Баъзи мутахассисларнинг фикрича, резиденцияга бу ном у қурилган вақтда эмас, 1811 йилдан бошлабгина қўлланила бошланган.

Мутлақо бошқа версияга кўра, Оқ уй номи 1814 йилда берилган. Маълумки, Америка ҳудудлари дастлаб Британия колониялари ҳисобланган, Американинг мустақилликни эълон қилиши ва инглизлар таъсиридан тўлиқ чиқиб кетишга ҳаракати 1812-1815 йилларда икки мамлакат ўртасида урушга сабаб бўлади. Уруш давомида 1814 йилда британияликлар Вашингтонга ўт қўйишади, ёнғин давомида Оқ уйга ҳам жиддий зарар етади. Айнан шу пайтда ёнғин асоратларини кўздан пана қилиш учун бино оппоқ рангга бўялган, деган фикр мавжуд.

Юқоридаги вариантлардан қай бири энг тўғрилигидан қатъи назар, президент резиденцияси ўзининг ҳозирга номига 1901 йилда – Теодор Рузвельт даврида расман эга бўлади.

Реконструкциялар

Оқ уйнинг ҳозирги ҳолати қурилиши тугалланган дастлабки даврдан анча фарқланади. Ўтган 3 аср давомида унинг тузилишига бир қанча қўшимчалар киритиб борилган.

Юқорида айтилганидек, 1814 йилда Оқ уй британияликлар ҳужумига учрагач, реконструкция қилинади, 1817 йилда яна фойдаланишга топширилади. Бунда бинога иккита ерости қавати ҳам қўшилади.

20-аср аввалида, Теодор Рузвельт президентлиги даврида Оқ уйга ғарбий ва шарқий қанот бинолари қўшилади. Ғарбий қанотда президентнинг асосий иш жойи бўлган Овал кабинет, шарқий қанотда эса меҳмонларни қабул қилиш қисми ўрин олади.

1927 йилда қароргоҳ болохонаси (чердак) яшаш учун мослаштирилган ҳолда қайта қурилади.

1949-1952 йилларда президент Гарри Трумэн даврида Оқ уй тўлиқ капитал ремонтдан чиқарилади. Бинонинг ёғоч каркаси пўлатга алмаштирилади, ички тузилиши ҳам ўзгартирилади.

Бинонинг тузилиши

Умумий майдони 5 минг квадрат метрдан иборат Оқ уй 6 қават (2 қавати ерости), 132 хона, учта лифт ва 8та зинапоядан иборат. Шунингдек, бинода 32та ювиниш хонаси, 28та камин печ жой олган.

Бинода тантанали қабуллар учун Овал ҳаворанг зал, норасмий қабуллар учун Яшил зал, оилавий тушлик хонаси – Қизил хона, Катта ҳолл, президентнинг иш жойи бўлган Овал кабинет ва бошқа турли хоналар мавжуд.

Оқ уй атрофида 7,2 гектар майдонни эгаллаган президент боғи жойлашган. Шунингдек, резиденция ансамблига собиқ биринчи хонимлар ташаббуси билан ташкил этилган боғлар ҳам киради: бинонинг ғарбий томонида Вудро Вильсоннинг рафиқаси бунёд этган Пуштиранг боғ, шарқий қанотида Жон Кеннедининг турмуш ўртоғи Жаклин Кеннеди ташаббуси билан қад кўтарган боғ жой олган.

Резиденция интерьери

Оқ уйга кўчиб келган янги президент ва унинг оиласи бинони ўзига маъқул тарзда жиҳозлаши мумкин. Уларнинг ҳар бири қароргоҳга ўзига хос янгилик киритишга ҳаракат қилса-да, етакчи фон сифатида 18-19 аср муҳити сақлаб қолинган. Бинони безатиш, интерьерга ўзгартириш киритиш Оқ уй бошқарув қўмитаси билан келишган ҳолда амалга оширилади.

Резиденцияда ҳозиргача ўтган президентлар оиласига тегишли ашёлар, бошқа давлатларнинг олий мақомдаги шахслари томонидан берилган совғалар сақлаб қолинган. Амалдаги президент оиласи улардан ўз хоналарини безатиш учун фойдаланиши мумкин.

Оқ уй бўйлаб экскурсия

Оқ уй кенг омма учун илк бор Томас Жефферсон даврида очилади. АҚШнинг учинчи президенти 1805 йилда инагурацияда иштирок этганларни Оқ уйга меҳмонга таклиф қилади. Кўп ўтмай, президент резиденцияси уни томоша қилишни истаганлар учун очилади.

Шунингдек, Жефферсон янги йил ва 4 июль – мамлакатнинг мустақиллик куни муносабати билан Оқ уйда тантаналар уюштириш анъанасини ҳам киритади.

Бугунги кунда сешанбадан жумагача сайёҳлар учун Оқ уйда экскурсия уюштирилади (пандемия сабабли бу вақтинча тўхтатилган). Қизиқувчилар учун тантаналар, расмий ва шахсий учрашувлар ўтказиладиган Ҳаворанг, Яшил, Шарқона, Қизил хоналар жойлашган иккита қават очиқ. Бинонинг бошқа қисмлари президент ва унинг оиласи истиқомати учун ажратилган.

Қўшимча қилиш жоиз, баъзилар АҚШ президенти резиденцияси бўлган Оқ уй ва мамлакат Конгресси жойлашган Капитолий биносини чалкаштириб юборади. Чунки уларнинг ҳар иккиси ҳам оппоқ кўринишга эга.

Қуйидаги ҳаволага ўтиш орқали Оқ уй бўйлаб виртуал саёҳат қилиш мумкин.