Болалигида қўй боқаётиб вақтини китоб ўқиш билан ўтказган вазир, ёшлигида Ислом Каримовга хат ёзган иқтисодчи, “Ўткан кунлар”ни беш марта ўқиган блогер, гимназия директорининг яп-янги “Москвич”и ғилдирагини тешган фонд раиси, Бўзсув каналида шиша идишда балиқ тутган журналист.
Биз 1 июн – Халқаро болаларни ҳимоя қилиш куни муносабати билан давлат ва жамоат фаолларидан айримларининг болалик хотиралари билан қизиқдик.
“Эрталаб иккита нонни белга боғлаб кетардик, кечқурун қўйни ҳайдаб қайтиб келардик”
Иброҳим Абдураҳмонов, Инновацион ривожланиш вазири, академик:
— Туман марказидан узоқдаги тоғли қишлоқда катта бўлганман. Бошланғич синфларда асосий ишим қўй боқиш бўлган. Эрталаб иккита нонни белга боғлаб кетардик, кечқурун қўйни ҳайдаб қайтиб келардик. Қариндош-уруғларимизнинг аксарияти ўқимишли бўлгани боис доимо қўлимизга китоб ҳам бериб юборишарди. Вақт кўп, атрофимиз тоғ, шу китобларни мутолаа қилиб, кунни кеч қилардик.
Оилада тўнғич фарзанд бўлганим учун рўзғор юмушлари билан кўпроқ шуғулланишимга тўғри келган. Ўсмирлик чоғим томорқадаги ишларни қилардим – экин экиш, уларни парваришлаш илмини олганмиз... Меҳнат қилишдан қочмасдим, лекин сув муаммо бўларди – деҳқончиликнинг энг катта машаққати бу суғориш эди.
7-8-синфдан фан олимпиадаларида иштирок эта бошладим. Биринчи марта математика бўйича туман олимпиадасига қатнашганман. Туман босқичида ҳеч ким бир-бирини танимайди, бўйим бошқа болаларникидан баландроқ бўлгани учун 8-синфлар ўтирган синфга киритиб юборишибди. Табиийки, масала-мисолларни ечолмадим, уйга хомуш қайтиб келиб, дадамга «мен математикани билмас эканман», деганман. Дадам мактабимизда биологиядан дарс берардилар, адашганимни суриштириб билибдилар. Шундан кейин биология олимпиадасида қатнашгин, деб маслаҳат бердилар.
Кейинги йилдан биология бўйича тайёрлана бошладим. Аввал туман, кейин вилоят ва республика босқичига чиқишга муваффақ бўлдим. Ўша пайтлари академик Абдусаттор Абдукаримов олимпиаданинг республика босқичида раислик қилганлар. Эшитишимизча, у киши имтиҳон бўладиган куни эрталаб саволларни алмаштирган эканлар. Негаки, айрим болаларга аввалдан саволларни бериб қўйиш ҳолатлари бўлиб тураркан-да. Ўша йили опам иккимиз қатнашиб, олимпиадада ғолиб бўлдик. Опам республика олимпиадаси ғолиби сифатида университетга имтиҳонсиз ўқишга кирди. Ана ўшанда одам ҳаракат қилса, ўқиса, натижага эришишига амин бўлганман.
У пайтлари университетга киришнинг ягона йўли биз учун олимпиадада ғолиб бўлиш эди. Негаки, соҳада коррупция авж олган палла эди. Шунинг учун ҳам 11-синфгача ҳаётим олимпиадаларга тайёргарлик, олимпиадаларда қатнашиш билан ўтди. Ўсмирлигимда тўйлар, турли кўнгилочар тадбирларга борганимни эслолмайман – вақтни қизғанардим.
Республикада 1-ўринни олиб, бутуниттифоқ олимпиадасида ҳам иштирок этганман. Москва давлат университети профессори билан суҳбатда бўлганим мактаб давримдаги энг катта таассуротларимдан бўлган. Менга бу олимпиадада «генлар дрейфи» ҳақида савол тушган. Қишлоқда ўқиганим учун рус тилини яхши билмасдим. Уни ўша профессорга таржимон орқали тушунтириб берганман. Ўшанда шу профессор менга биология бўйича катта китоб совға қилганди. У ерда ўрин ололмаганман, лекин шу воқеа ўз устимда янаям қаттиқ ишлашимга туртки бўлган.
Бабинский муаллифлигидаги «Одам физиологияси» деган китобни ёддан билардим. Ҳар бир суякларнинг номини ёдлаб олгандим. Шунинг учун биофакда ўқиш қийин бўлмаган – биринчи курсдан лабораторияда ишлардим.
Михланган қизил тобут, пахтазорда дори сочаётган самолётлар
Отабек Бакиров, иқтисодчи:
— Болалик турлича ўтган, лекин Болалар куни бўлгани тўғрисида билмаганимиз аниқ. Болалигингда нималар бўлган деса, жуда катта таъсир ўтказган воқеалар ва картиналарни санайман.
Ҳозирги тилда айтганда калит сўзлар: Умурзоқ амакимнинг совет армиясидан тобутда қайтиши, михланган қизил тобут, пахтазорда дори сочаётган самолётлар, қўл силтаётган учувчилар (кейин билсам, улар қоч, деб қўл силтар экан), ариқдаги лойқа, жигарранг сув, трактор прицепига ортилаётган бешиклар, қизамиқ, кўзойнак, икки гектар ягана, пахта чопиқ, обедгача ёки обеддан кейин магазинда навбатда туриш, талон, шакар, 1991 йил 31 август, купон, сўм-купон, Марадона, Спартак, Пахтакор, Москва, Ужгород, мактаб подвалидаги жисмоний тарбия дарслари, Ўш, география, математика, олимпиада, шоли, машоқ, тегирмон. Буларнинг ҳар бири алоҳида ҳикоя бўлади.
Орзуларга келсак, эсим кирмаган пайтда президент Ислом Каримовга президент бўламан ва қарзимни қайтараман, деб хат ёзганим эсимда. Ақл-ҳушим жойида бўлганида эса пул топадиган касбдан бошқа йўл йўқлигини тушунганман.
«Ўша пайтда одамлар бир-бири билан кўпроқ жонли мулоқот қиларди»
Шаҳноза Соатова, адлия вазирининг давлат тили масалалари бўйича маслаҳатчиси, блогер:
— Менинг болалигим ўша пайтда мен билан яшаган болалардан жуда фарқ қилмаган. Анча фаол бўлганмиз. Кўчадан уйга ҳайдаб киришолмасди, ранг-баранг ўйинлар, қий-чув тўполон бўларди. Маҳалламизда ҳам бола кўпмиди, хуллас, ўзимдан 3 ёш катта ва 3 ёш кичкина шу оралиқдаги болалар билан жуда ҳам фаол ўйнардик.
Болалигимнинг ажралмас қисми китоблар қуршовида ўтган. Ўша пайтда ҳамманинг уйида битта телевизор бўларди. Лекин бизнинг телевизор негадир кўп бузилиб қоларди. Таъкидлаш жоиз, у пайтда телеконтентлар ҳозиргидан фарқ қиларди. Анча юқори стандартли, яъни тўғри тарбиялайдиган яхши фильмлар қўйиларди. Кечки пайт ҳар куни бир марта кино бериларди. Шу кинони кутиб ўтирардик. Лекин телевидение контенти ҳозиргидек бой эмас эди.
Уйимизда телевизор бузилиб қолса, худди бир одам йўқолиб қолгандек, азадек бўлиб қоларди. Мен шундай пайтларда бўшлиқни тўлдириш учун радио эшитардим ёки китоб ўқирдим. Мен ўша пайтда ўзим учун BBC ўзбек хизмати радиосини кашф қилганман. Уларнинг йўналиши ўша пайтдаги радио йўналишларидан фарқли бўларди. Бошловчи, журналистлар нутқида ўзбек тилидаги сўзларнинг янгича товланишларини эшитардим.
Маҳалламизда битта кутубхона бор эди. Таътил пайтлари ўша ерга бориб, ҳафтада битта китоб олиб келиб ўқирдим. У ерга боролмаган ёки яхши китоб тополмаган пайтим қўни-қўшнилардан китоб сўрардим. Китоб тополмагандимдан китобларни такрор-такрор ҳам ўқиганман. Масалан, “Икки эшик ораси”ни 4 марта, “Ўтган кунлар”ни 5 марта ўқиганман. Шулар мени тарбиялаган.
Нимагадир ўша пайтда маҳалламизда одамлар бир-бири билан кўпроқ жонли мулоқот қиларди, деб ўйлайман. Болалар кўчага югуришарди, оналари уларга қарагани кўчага чиқиб, ўзаро мулоқот қилишарди. Қиш куни бўлса, биз қорбўрон ўйнагани чиқсак, оналаримиз чанада сайр қилишарди. Қорлар ҳам кўп ёғарди.
Болалигимнинг салбий жиҳатлари ҳам бор, отамни эрта йўқотганмиз, рўзғор ташвишлари эрта бошимизга тушган. Отам йўқлиги сабаб ўксиганим, нотенгликларни кўрганим ҳам бор, лекин бугун ёрқин хотираларимни эсламоқчиман.
«Гимназия директорининг яп-янги «Москвич»и ғилдирагини тешганман»
Комил Алламжонов, Миллий масс-медиани қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жамоат фонди раиси:
— Тўқсонинчи йиллар оиламиз бой бўлмаган, лекин оч ҳам қолмаганмиз. Онам доя, отам автослесарь эди. Болалар туғилаверган, машиналар бузилаверган, ота-онам ишсиз қолмаган. Уларнинг энг катта орзуси фарзандларига яхши таълим бериш бўлган. Шунинг учун ойим ўқишимни олтинчи синфдан ЎзМУ қошидаги гимназияга (кейинчалик академик лицейга айлантирилди) ўтказган. Ҳеч кимга пул-мул бермаган. Ойим пора бериш кераклигини билмасди ҳам.
Гимназияда прокурорлар, депутатларнинг болалари билан ўқиганман. Доим атрофдагиларга бировдан кам эмаслигимни исботлашга мажбур эдим. Тўғри, мен у ерга порасиз, ҳеч қандай қўнғироқсиз, ўз билимим билан кирганман. Тўғри, ота-онам оддий одамлар. Лекин менга паст назар билан қарашларига йўл қўймасдим. Гимназия директорининг: «Алламжонов, яхши ўқи. Сени «контракт»да ўқитишга ота-онангнинг барибир қурби етмайди», деган гапи айниқса ёмон тегиб кетган. Ҳамманинг олдида камситгани учун яп-янги «Москвич»ининг ғилдирагини тешиб, ўчимни олганман.
Ўн уч ёшимда қанд қироли бўлишга қарор қилдим. Ўзимга велик олишим керак эди. Велосипеди бор ўртоқларим учишга бермай қўйишди. Ота-онам эса: «Комилжон, великсиз ҳам доим қаёқлардадир санғиб юрасан, велосипед минсанг, сени умуман тополмай қоламиз!» деб гапни қисқа қилишган.
Коммунистик мафкура пучга чиққан пайтлар. Қўни-қўшни орасида фақат бизнес, тез ва осонгина бойиб кетиш йўллари ҳақида гап-сўзлар юрарди. Биз ўн уч яшар ўсмирлар ҳам чўнтагимизда доим пул бўлишини хоҳлардик. Кўп тенгдошларим ўзи ишлаб даромад топар, кимдир оиласига ёрдам берса, яна кимдир кичик орзуларига пул йиғарди.
«7 ёшимда учинчи синфни битирганман»
Азиза Қурбонова, журналист-блогер
— Болалигим Учтепа туманининг Чўпонота маҳалласида кечган. Мен жуда ҳам қувноқ болалик кечирганман. Ота-онамнинг 4 фарзанди бор, мен иккинчисиман, акам ва 2 укам бор. Оилада ёлғиз қиз эканимни, ғамхўрлик ва ҳимояни ҳис қилиб яшаганман. Уйда демократик муҳит бўлган. Фақат аёл киши ёки қиз бола уй ишларни қилиши керак, деган тушунчадан йироқ эдик. Онам бизнинг тенг ишлашимиз учун идиш-товоқ ювишни ҳам кунларга бўлиб қўйгандилар. Акам ва укаларимнинг ҳам идиш ювадиган кунлари бўларди. Шунақа демократик руҳда улғайганим учун ҳозир ҳам аёлнинг ҳуқуқлари, эркини чеклаш нотўғри эканини биламан.
Уйдагиларим имкониятидан қатъи назар нимага қизиқсам ҳам йўқ дейишмаган. Синаб кўришим учун шароит яратиб беришган.
Ёз келса, олчаларни териб, бутилкага солиб, шакар сепиб – уни “олчали дўқ-дўқ” дердик – шунақа қилиб, тахтачалар билан уни эзиб, тахтани шимиб катта бўлганимиз эсимда. Яна бир воқеа ёрқин хотира бўлиб қолган. Уйимизнинг олдида Бўзсув канали оқарди. Каналнинг бўйига тушиб, 1 литрли бонкага нонларни майдалаб, сув солиб, бонканинг оғзини арқон билан ўраб, Бўзсувга отардик, унга майда балиқчалар тушарди. Ўша пайтда Тошкентнинг экологик муҳити яхши бўлган шекилли, балиқлар кўп, сув тоза эди. Тутган балиқларимизни ота-онам келгунича қовуриб еб олардик.
Мактаб даврларига келсак, қизиқ бўлгани – мен 3-синфни 7 ёшимда тугатганман. Мактабга чиққанимда ўқиш тезлигим кучли бўлган, 4 ёшимда алифбони танитишган. У пайтда 1 йилда 2та синфни битиришга рухсат бор эди. Ман 6 ёшимда 1-2-синфни ўқиб бўлганман ва кейинги йил 7 ёшимда 3-синфга чиққанман. Лекин ўша пайтда бошқа жойга кўчганимиз, янги жойга мослашувимни ҳисобга олиб, онам мени 3-синфда қайта ўқишимни хоҳлаган.
Мен жуда катта орзулар қилганман ва журналист бўлишимни аниқ билардим. Бунга ҳеч қандай шубҳам бўлмаган. Бошқа касб ҳақида ўйламаганман. 5-синфдан телевидениега келиб, «Бинафша» деган кўрсатувда қатнашиб юрардим. Кейинчалик ўша мени илк стендапларимни олган операторлар билан фильмлар, лойиҳалар қилиш насиб қилди.
Зуҳра Абдуҳалимова тайёрлади.
