Навоийлик 21 ёшли Сарвиноз Сайдуллаева 8 тилда гаплаша олади. У рус, инглиз, немис, француз, корейс, испан, турк тилларини ўрганган. Ҳозирда араб тилини ўзлаштиряпти.
Сарвиноз Жаҳон тиллари университетининг француз тили филологияси 4-босқичида ўқийди. Ўқишдан ташқари, кунига 6 маҳалгача курс ташкил қилиб, ўқувчиларига анъанавий ва онлайн тил ўргатади.
Полиглот тил ўрганиш тарихи ҳақида ҳикоя қиларкан, 7-синфга қадар тил ўрганиш нияти бўлмаганини айтади. Унинг она тили – ўзбек тили; уйда оиласи билан тўлиқ ўзбекча мулоқот қилишади. Рус тилини боғчада, телевизорда рус тилидаги кўрсатувлар орқали ўрганган.
«Тил ўрганиш учун уйда доимий муҳит бўлган. Отам Сарвар Исматов – француз тили бўйича филология фанлари номзоди, доцент. Онам Раъно Неъматова математика фанидан лицейда дарс берадилар.
Болалигимизда телевизорда рус тилида ахборот берилса, отам ва онам бизни ёнларига олиб, у ҳақда рус тилида суҳбат қилар, нимани тушунганимизни битталаб русчада сўраб олардилар. Боғчада ҳам рус гуруҳига борганмиз», – дейди Сарвиноз рус тилини қандай ўргангани ҳақида.
Ота-она берган мотивация
Сарвиноз 3-синфдан бошлаб турли чолғу асбобларини чалишни бошлаган. 6-синфни тугатганидан кейингина инглиз тилини ўрганишга киришган.
«Онам математика ўқитувчиси бўлгани учун мени математикага қизиқтирмоқчи бўлган. Aммо бу фанга қизиқишим ва рағбатим бўлмагани сабаб 1-2 ойга етмай, математикани ташлаб юборганман ва инглиз тилини ўрганишни бошлаганман. Ўша пайтда 7-синфда ўқирдим», – дейди у.
Сарвиноз бу тилни ўрганишга қунт қилмаганини айтади. Шунда у учун энг катта мотивация ота-онаси бўлган. Ота-онасини уялтириб қўймаслик ҳисси уни бу тилни ўрганишга мажбур қилган. Натижада 9-синфда ўқиб юрганиданоқ тенгдошларига инглиз тилини ўргатишни бошлаган. Бу пайтда ҳам инглиз тили билан мунтазам шуғуллана бораверган.
«Кимнингдир мендан яхшироқ ўқишига чидолмасдим…»
«Кимнингдир мендан яхшироқ ўқишига чидолмасдим. Дарров ундан ўтиб кетишга ҳаракат қилардим. Худди шу ҳолат лицейда немис тилини ўрганаётганимда ҳам рўй берган. Тенгдошларимнинг бу тилга қизиқиб ўрганаётганини кўриб, улардан ҳам яхши ўрганишга аҳд қилганман ва буни уддалаганман», – дея изоҳлайди у тил ўрганишдаги муваффақиятини.
Полиглот қиз лицейда ўқиб юрганида немис тили билан бирга, француз тилини ҳам ўрганишни бошлаган. Унинг айтишича, отаси француз тили бўйича мутахассис бўлишига қарамай, бу тилни бувасидан ўрганган. Ҳозирда француз ва инглиз тилини C1, немис тилини B2 даражада билади.
«Лицейни битириб, Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетининг француз тили филологиясига имтиҳон топширдим. Жавоблар чиққунича зерика бошладим ва корейс тилини ўрганишга қарор қилдим.
Бир қиздан 3 кун дарс олиб, менга корейсча ўқиш ва ёзишни ўргатишини сўрадим. Ундан кейин 14 августгача бу тилни ўзим мустақил давом эттирдим. Корейс тилини мулоқот даражасида биламан», – дейди у.
Сарвиноз ўқишга киргандан сўнг талабалар ётоқхонасига жойлашади. Бу ерда хонадошидан испан тили бўйича 1 ҳафта дарс олади. У испан тилидан кейин турк тилини ўрганади. Ҳозир араб тилини ўзлаштиряпти.
Сарвинознинг ўзи ҳам бошқаларга тил ўргатгани учун чет тилларини ўқитиш ва ўрганиш усулларидан хабардор. Шу сабаб тил ўргатувчидан муҳим йўналишларни сўраб олиб, қолганини мустақил давом эттиради.
«Тил ўрганишимда рус ва инглиз тиллари трамплин вазифасини бажаради»
«Бирор тилни ўрганишда шу тил ҳарфларини таниш ва талаффуз қила олишни ўзлаштириш мен учун етарли. Тилнинг табиий талаффузига яқинлаштириш учун қўшиқ эшитаман ва унинг сўзларини топиб, ҳиргойи қиламан.
Шунингдек, грамматика китобларидан, интернетдаги турли сўзлашгич дастурларидан фойдаланаман. Бу ерда менга рус ва инглиз тили трамплин вазифасини бажаради. Чунки интернетдаги аксарият таржима ёки сўзлашув дастурлари рус тили – инглиз тили, рус тили – испан тили, инглиз тили – турк тили, инглиз тили – корейс тили каби йўналишда бўлади.
Рус ва инглиз тилларни билганим бошқа тилларни ҳам яхши ўрганишимда қўл келади», – дейди Сарвиноз тил ўрганиш усуллари ҳақида.
Тилларни қандай қилиб тезроқ ўрганиш мумкин?
«Тил ўрганишда занжир усулидан фойдаланаман. Ўзимга ўзим бир сўзни айтиб, давомига яна 150-300тача сўзни улаб юраман. Бу ўйинни бир кунда бир маротаба 2-3 соатгача ўйнайман», – дейди у.
Сарвинознинг айтишича, ойнада ўзига қараб гапириш ҳам тил ўрганиш машаққатларини камайтиради. Чунки бу орқали кишининг ўзига ишончи пайдо бўлиб, қўрқувларни енга олади.
«Энг яқин дўстим – қулоқчинларим»
Сарвиноз кўчага ҳеч қачон қулоқчинсиз чиқмаслигини айтади. Ҳатто телефонининг қуввати бўлмаса ҳам қулоқчинлар қулоғида туради.
«Ўзимга ўзим бирор тилда гапириб кетаман. Масалан, кеча ким биландир телефонда гаплашганимнинг таҳлилини бирор тилда овоз чиқариб гапирaман. Кўрган киши мени биров билан телефонда гаплашяпти деб ўйлайди. Хаёлимда гаплар тузиб, юрган йўлимда уларни такрорлаб юраман.
Миям доимо банд. Бизни бунга ёшликдан ўргатишган. Ҳатто ёзги таътилда ҳам тенгдошларимиз ўйин ўйнашса, биз дарс қилиб ўтирардик. Табиийки, бу ўша пайтда бизга ёқмаган, аммо энди бундан ҳеч афсусланмаймиз», – дея ота-онасидан миннатдорлигини билдиради у.
«Бирор тилдаги асарни тушунмасангиз ҳам, 6 мартагача ўқинг»
Сарвиноз тил ўрганаётган кишига ўша тилда китоб ўқишни тавсия қилади. Бошланишига кичик-кичик ҳикояларни ўқиган маъқул. Чунки катта романларда сўзлар тушунарсиз бўлади ва кишини зериктиради.
Дастлаб асарни 1 марта тахминий маъно билан танишиш учун ўқиб чиқиш керак. 2-ўқишда нотаниш сўзларни қолдириб кетиб бўлса ҳам таржима қилавериш керак. 3-, 4-ўқилганда нотаниш сўзлар таржимаси чиқади. 5-мартада маъноси равшанлашади. 6-мартасида луғатга қараш керак.
«6-ўқишда луғатга қарасам, нотаниш сўзлар маъноси тахмин қилганимдек бўлиб чиқади. Ўзим 2-3 йилдан бери луғат ишлатмайман. Матнни 3-4 марта ўқиб, маъносини чиқараман. 2 бетли новеллани ҳам камида 5-6 марта ўқиб, 40-50 дақиқамни сарфлайман. Кейин тушуниб оламан», – дея матн ўқиш техникасини тушунтиради у.
«Билганларимни жуда кўпчиликка ўргатгим келади»
Сарвиноз ўқишга киргандан сўнг бир нечта ўқув марказларида ишлаган. Ҳозир кунига 6 маҳалгача курс ташкил қилиб, бир неча юз нафар ўқувчига анъанавий ва онлайн тил ўргатади.
«Биров мен билган нарсани билмаса, унга ўргатишни хоҳлайман. Мен билган нарсани нега тенгдошим билмаслиги керак, деган фикр бор менда. Шу сабаб ёнимдаги кишига нимaдир ўргатгим келаверади. Ёнимдаги одам билим жиҳатдан мен билан тенг бўлиши керак», – деди Сарвиноз.
Зуҳра Aбдуҳалимова суҳбатлашди.
