BBC нашри Эфиопия шимолида камида 15 киши ҳалок бўлган қотиллик Эфиопия армияси томонидан содир этилганига оид маълумотларни эълон қилди.
Март ойи бошида ижтимоий тармоқларда қуролланган формали шахслар бир гуруҳ қуролсиз одамларни жарлик ёқасига олиб боргани акс этган видео тарқалади. Видеодаги баъзи одамлар яқин масофадан ўққа тутилади, жасадлари эса жарликдан пастга улоқтирилади.
BBC Africa Eye гуруҳи мазкур қирғин мамлакат шимолидаги Тиграй яқинидаги Маҳбере Дего шаҳрида содир бўлганини аниқлади.
Қайд этиш жоиз, Тиграйда Эфиопия армияси ва мухолифатдаги «Тиграй озодлик халқ фронти» (TPFL) ўртасида тўқнашувлар бутунлай тинмаган.
Эфиопия армияси ноябр ойида мухолиф кучларга қарши операция бошлаганди. Бош вазир Абий Аҳмед бу ташкилот ҳарбийлари ҳукумат армияси штаб-квартирасига ҳужум қилганини айтганди.
Федерал ҳукумат томонидан минтақадаги таъсирни ошириш бўйича қилинган ҳаракатларига эътироз билдирган «Тиграй озодлик халқ фронти» армияга қарши туришга қатъий қарор қилган.
Тиграй Муваққат маъмуриятига кўра, можаролар натижасида ҳозирга қадар икки миллиондан ортиқ одам ўз уйини тарк этишга мажбур бўлган. Минтақадаги тўрт миллиондан ортиқ одам эса ёрдамга муҳтож экани айтилмоқда.
Қуролланган одамларнинг соялари
BBC Africa Eye гуруҳи қирғин содир бўлган жойни аниқлаш учун Bellingcat ва Newsy каби телеканаллар мутахассислари билан биргаликда иш олиб борди.
Ижтимоий тармоқда видеоларни тарқатган одамлар ушбу тасвирлар Маҳбере Дего яқинида суратга туширилганини маълум қилишди.
Africa Eye гуруҳи видеолардаги жойларни ушбу ҳудуднинг сунъий йўлдош тасвирлари билан таққослади.
Қуролланган кишиларнинг соя йўналиши ва узунлиги қирғин содир бўлган кун вақтини аниқлашга имкон берди. Шунингдек, кўланкалар жарликнинг шимолий-жанубий ўқида бўлгани аниқланди.
Видеодаги жарлик тасвирлари харитага жойлаштирилди. Қуриган дарё туби, ҳудуднинг ўсимлик қоплами ва дарахтларнинг жойлашиш ўрни ҳам қатлиомнинг аниқ жойини аниқлашга имкон яратди.
BBC Маҳбере Дего шаҳрида яшовчи одам билан телефон орқали мулоқот қилди. Унинг сўзларига кўра, Эфиопия армияси январ ойида ушбу шаҳар ва унинг атрофидаги аҳоли пунктларидан уч нафар қариндоши ҳам уларнинг таркибида бўлган 73 кишини олиб кетган. Шундан сўнг улардан ҳеч қандай дом-дарак бўлмаган.
BBC, шунингдек, қатлиом содир бўлган ҳудуд яқинидаги қишлоқда яшовчи, қатлиомда акаси ўлдирилган кишилардан бири билан ҳам суҳбатлашди. Унинг сўзларига кўра, қирғин январ ойида Маҳбере Дего шаҳрида содир бўлган. «Уларни жарликда ўлдиришди», дейди у.
Africa Eye жамоаси видеодаги қуролли шахсларнинг ким эканлигини аниқлай олмаган.
Бироқ камуфляж нақшлари, чўнтаклар, кесимлар ва Эфиопия байроғи рангидаги деталлар Эфиопия миллий мудофаа кучлари (ENDF) формасига мос келади.
Шунингдек, қуролланганлардан бири ENDF’никига хос яшил берет кийиб олганини кўриш мумкин.
Эфиопиянинг расмий она тили – амҳар тилида сўзлашувчи ушбу қуролланган одамлар биринчи видеода ерга чўккалаб ўтқазиб қўйилган қуролсиз одамларнинг тепасида ўзаро гаплашишади.
«Биз бу одамларни қўйиб юбормаслигимиз керак. Ҳатто биттасини ҳам», дейди видеода кўринмаган бир одам.
«Улар қандай ўлим топганини видеога олишимиз керак», дейди яна бир киши.
Қолган тўрт видеода эса қуролсиз эркакларнинг жарлик лабига олиб кетилаётгани акс этган. Қуролли шахслар баъзи маҳбусларни ўлдириб, жасадларини жарликдан пастга ташлайдилар.
«Қани энди уларни ёқиш учун бензинимиз бўлса»
Видеоларнинг айрим қисмларида қуролланган шахслар тутқунларни яқин масофадан ўққа тутаётганини кўриш мумкин.
«Қани энди уларга бензин қуйиб, ёқиб юборсак», деган гаплар эшитилади баъзи эпизодларда. «Бензин бўлса-ку жуда яхши бўлар эди. Ҳиндулар сингари ёқиб юборардик», дейди бошқа бир одам бунга жавобан.
Фуқаро либосидаги ўлдирилган одамларнинг шахси номаълум. Бироқ видео орқали билиш мумкинки, улар тиграй тилида сўзлашишган.
«TPFL’нинг куни битди. Ҳеч кимга раҳм-шафқат йўқ», дейди қуролланганлардан бири. Бу гап шунга ишора қилмоқдаки, ўлдирилганлар Тиграй Халқ озодлик кучларидан бўлган.
Human Rights Watch ташкилоти Африка минтақаси директори Летиция Бадернинг BBCга айтишича, кузатувчилар сўнгги ойларда минтақада жиддий қонунбузарликларга гувоҳ бўлишган, аммо бу тасвирлар ниҳоятда ташвишлидир.
«Қуролсиз одамлар қатл этилганга ўхшайди. Буни текшириш керак. Чунки тасвирлар уруш жиноятларига ишора қилмоқда», дейди Бадер.
BBC ушбу ҳолат юзасидан Эфиопия ҳукуматидан изоҳ сўради. «Ижтимоий тармоқдаги постлар ва айбловлар далил ҳисобланмайди», деб жавоб қилди ҳукумат BBC’нинг ушбу талабига.
Баёнотда, шунингдек, Тиграй минтақаси мустақил текширув учун очиқ эканлиги ҳам таъкидланади.
