17:22 / 29.03.2016
1829

Zamonaviy dunyoning yarasi

Italiya sohil qo‘riqchilari, Yevropa chegaralari ustidan nazorat qiluvchi Frontex agentligi hamda noqonuniy odam olib o‘tishga qarshi kurash Yevropa missiyasi Sitsiliya bo‘g‘ozida oltita amaliyot o‘tkazdi. Bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan mazkur amaliyotlar maboynida 752 muxojirning hayoti qutqarildi. Ular kemalarda Italiya janubidagi portlarga olib kelindi.

Yevropa Ittifoqiga a'zo mamlakatlar tomonidan ko‘rilayotgan chora-tadbirlar hozircha samara bermayapti. Umumiy strategiya bo‘lmagani sabab ayrim mamlakatlar o‘zlari bilgan xolda siyosat yuritishga majbur bo‘lmoqda. Masalan, Makedoniya Respublikasi muxojirlar bilan bog‘liq inqiroz yuzaga kelgach, o‘tgan yilning avgust oyida favqulodda xolat rejimini joriy qilgan edi. Endilikda bu rejim 31 dekabrga qadar uzaytiriladigan bo‘ldi. Bu borada mamlakat parlamenti qaror qabul qildi. Taklif mudofaa vaziri Zoran Yolevskiy tomonidan ilgari surilgan hamda parlamentning Mudofaa va xavfsizlik bo‘yicha qo‘mitasi tomonidan tasdiqlangan edi.

Tahlilchilarning fikricha, 2016 yilda Yevropa mamlakatlari muxojirlar oqimining kamayishiga umid qilmasalar ham bo‘ladi. Kuzatuvchilarning aytishicha, jahonda yil sayin qochqinlar va mamlakatlar ichkarisida ko‘chib yurishga majbur bo‘lganlar soni oshib bormoqda. Ayni damda dunyoda muhojirlar soni 60 million kishidan oshib ketgan. Umuman, sharhlovchilarning fikricha, tabiiy ofat va qurolli nizolar tufayli o‘z uy-joylarini tark etishga majbur bo‘lgan 87 million 600 ming kishiga yordam berish uchun 2016 yilda 20 milliard 100 million dollar kerak bo‘ladi. O‘tgan yilning dekabrida e'lon qilingan BMTning “Gumanitar chaqiriq” deb nomlangan hisobotida aytilishicha, bu kabi mablag‘lar shu kungacha donor mamlakatlardan hech qachon so‘ralmagan. Bu mablag‘lar 10 yil avvalgi murojaatdan besh barobar oshib ketgan. BMT ma'lumotlariga ko‘ra, bugungi kunda jahonda 125 million kishi yordamga muhtoj xolda yashamoqda. Gap bu yerda 37 ta mamlakatni qamrab olgan 27 ta inqirozli hududlarda yashayotgan insonlar haqida bormoqda. BMT 2015 yilda 20 milliard dollar so‘ragan edi, ammo donor mamlakatlar atigi 9 milliard 700 million dollarnigina berishdi.

Qochqinlarga yordam ko‘rsatish uchun mablag‘lar yetishmayapti. Bu, o‘z navbatida, BMTning qochqinlar masalalari bo‘yicha Oliy komissarligi boshqarmasining ishini murakkablashtirmoqda. To‘g‘ri, muhojirlarning “ko‘hna qit'a”ga kelishi ko‘pchilikning ko‘zini ochdi. O‘tgan yil so‘nggida insonparvarlik amaliyotlarini moliyalashda ijobiy tomonga siljish bo‘ldi. Ammo vaziyat hamon o‘zgarmay qolmoqda. BMTning qochqinlar masalalari bo‘yicha Oliy komissarligi boshqarmasi kutgan samaralar qo‘lga kiritilmayapti. Chunki qochqinlarga ko‘mak berish maqsadida to‘planishi kerak bo‘lgan mablag‘larning atigi yarmigina qo‘lga kiritildi, xolos. BMTning qochqinlar masalalari bo‘yicha Oliy komissarligi boshqarmasi rahbari Filippo Grandi “bizga, ayniqsa, qurolli to‘qnashuvlar davom etayotgan mamlakatlar uchun ko‘proq mablag‘lar kerak”, dedi.
Filippo Grandining aytishicha, Afg‘onistondagi vaziyat hamon o‘zgarishsiz qolmoqda. Janubiy Sudan mustaqillikka erishgach, qochqinlar soni uch barobar oshib ketdi. U Yaman, Sudan, Nigeriya, Somali, Kolumbiyadagi vaziyat ham tashvishli ekanini eslatib o‘tdi. Oliy komissarning so‘zlariga qaraganda har bir majaro yangidan yangi muhojirlar to‘lqiniga sabab bo‘lmoqda. Yaqin Sharqdagi boshboshdoqlik va Yevropadagi muhojirlar bilan bog‘liq vaziyat bir-biri bilan o‘zaro bog‘liqdir, dedi Grandi.

Tarqatilgan xabarlarga qaraganda, AQSh Yevropaga kelgan muhojirlarga yordam ko‘rsatayotgan xalqaro tashkilotlarga qo‘shimcha 20 million dollar ajratishga qaror qildi. Bu xaqda davlat departamenti aytib o‘tgan. Mablag‘lar Yevropada qo‘nim topgan qochqinlarni himoya qilish, ularga yordam berish maqsadida, asosan, BMTning qochqinlar masalalari bo‘yicha Oliy komissarligi boshqarmasiga, BMTning aholishunoslik jamg‘armasiga (YuNFPA) va Qizil Xoch Xalqaro tashkilotiga beriladi. Shu tariqa AQShning migratsiya inqiroziga qarshi kurashga qo‘shadigan ulushi 44 million dollarni tashkil qiladi.

Ertaga, ya'ni 30 mart kuni Jyenevada muhojir va qochqinlarni joylashtirish masalasiga bag‘ishlangan xalqaro anjuman bo‘lib o‘tadi. Grandi ishtirokchi davlatlar aniq takliflar bilan ishtirok etishlariga umid bildirdi. Sentyabr oyida Nyu-Yorkda muhojir va qochqinlar muammosiga bag‘ishlangan sammit o‘tishi rejalashtirilgan.

Ommaviy tarzda muhojirlarning kelishi tufayli Yevropa mamlakatlari o‘z yurtlarida garovga olinganga o‘xshab qolishmoqda. Yevropa murojaat qilgan har bir qochoqqa boshpana bera olmasligi oydinlashdi. Gap bu yerda iqtisodiy imkoniyatlarning cheklanganida emas, balki boshqa bir madaniyat vakillarining kirib kelishida, demoqda taxlilchilar. Boshqa madaniyat, boshqa din, boshqa dunyoqarashga mansub muhojirlar Yevropa qadriyatlari bilan chiqishib ketishi uchun yillar kerak bo‘ladi. Buning ustiga qochqinlar bilan birga terror tashkilotlarining a'zolari ham Yevropaga kirib kelishi mumkinligini esdan chiqarish kerak emas. Ayni damda, “ko‘hna qit'a”da minglab terrorchilar qo‘nim topgani aytiladi.

Der Spiegel jurnali o‘tkazgan ijtimoiy so‘rov natijalariga qaraganda, respondentlarning 54 foizi muhojirlar oqimi ko‘paygani bois Germaniyada terror xavfi kuchayib borayotganini ta'kidlashgan.

Sharhlovchilarning so‘zlariga qaraganda, O‘rta yer dengizi orqali Italiya, Gretsiya va boshqa mamlakatlarga kelayotgan noqonuniy muhojirlar soni oy sayin o‘sib bormoqda. Shu bilan birga yaxshi hayot istab yo‘lga chiqqanlarning halok bo‘lishi bilan bog‘liq hodisalar soni ham oshmoqda.


Sharofidin To‘laganov

Top