Putin pensiya islohoti bo‘yicha rejasini taklif qildi: bundan kim yutadi va kim yutqazadi?

Rossiyadagi pensiya islohoti muhokamasi Vladimir Putinning islohotlarga o‘zgartirishlar kiritish taklifidan so‘ng o‘zining mantiqiy yakuniga yetdi.

Rossiya prezidentining telemurojaati 30 daqiqaga yaqin davom etdi.

«Bi-bi-si» prezidentning taklifi rossiyaliklar, federal byudjyet va Putinning o‘ziga qanday ta'sir ko‘rsatishini tahlil qildi.

Putin nimalarni taklif qildi?

Ayollar uchun pensiya yoshini 55 yoshdan 60 yoshga, ya'ni hukumat qonun loyihasida taklif qilinganidek sakkiz yil emas, balki besh yilga oshirish. Erkaklar uchun pensiya yoshini oshirish o‘zgarishsiz qoladi – 60 yoshdan 65 yoshga.

Ko‘p bolali onalarning pensiyaga erta chiqish huquqi. Agar ayolning 3 nafar farzandi bo‘lsa, 3 yil ilgari, 4 nafar bo‘lsa 4 yil ilgari pensiyaga chiqadi. Besh va undan ortiq farzandlari bo‘lgan onalar 50 yoshdan pensiyaga chiqishlari mumkin bo‘ladi. Hozirgi qonunchilikka ko‘ra besh nafar farzandi bo‘lgan ayollar hamda ikki va undan ortiq farzandi bo‘lib, chekka shimolda ma'lum yillar mobaynida ishlagan onalargina pensiyaga erta chiqish huquqiga ega. 

Yaqin ikki yil ichida pensiyaga chiqishi kerak bo‘lgan, ammo pensiya yoshi oshirilishi munosabati bilan pensiyaga chiqa olmaydigan fuqarolarga pensiyaga yarim yil ertaroq chiqishlariga ruxsat beriladi. «Masalan, yangi pensiya yoshi bo‘yicha 2020 yil yanvarda pensiyaga chiqishi kerak bo‘lgan fuqaro 2019 yil iyulda chiqishi mumkin bo‘ladi», - deb tushuntirdi Putin.

Pensiyaga chiqishiga 5 yil qolgan rossiyaliklarga qayta o‘qish imkoniyatini berish va malakasini oshirish bo‘yicha maxsus dasturni tasdiqlash lozim, degan Putin. Shuningdek, ular uchun ishsizlik nafaqasi miqdori 4,9 ming rubldan 11,3 ming rublgacha oshiriladi. Biznesga yosh diskriminatsiyasi uchun ma'muriy va jinoiy javobgarlik belgilanadi. Tadbirkorlarga pensiyaga chiqish yoshidagi xodimlarni ishga qabul qilganlik uchun imtiyozlar taqdim etiladi. 

Shimoldagi tub aholi uchun amaldagi shartlar saqlab qolinadi. Ular pensiyaga ertaroq – ayollar 50 va erkaklar 55 yoshdan chiqishadi. Avvalroq chekka shimoldagilar uchun ham pensiya yoshini oshirish taklif qilingandi.

Qishloqdagi ishlamaydigan pensionerlarga ustama to‘lash. Qishloq xo‘jaligida 30 yildan ortiq ish stajiga ega bo‘lgan fuqarolarga 25 foiz ustama to‘lanadi.

Ish faoliyatini erta boshlaganlar uchun mehnat stajini kamaytirish. Hukumat qonun loyihasida 45 yillik mehnat stajiga ega bo‘lgan erkaklar va 40 yillik mehnat stajiga ega bo‘lgan ayollar pensiyaga muddatidan oldin chiqishlari mumkinligi ko‘rsatilgandi. Putin bu stajni uch yilga kamaytirishni taklif qildi. 

O‘tish davrida mulk va yer solig‘iga imtiyozlar hamda regional imtiyozlarni saqlab qolish: jamoat transportida bepul yurish, kommunal imtiyozlar, ta'mirlash va gazlashtirish, dori-darmonlar olishdagi imtiyozlar. Ya'ni, o‘tish davrida pensiyaga chiqishi kerak bo‘lgan, ammo pensiya yoshi oshishi sababli pensiyaga chiqa olmaydigan rossiyaliklar bu imtyozlardan foydalanishlari mumkin (ayollar 55 yoshdan, erkaklar 60 yoshdan).

Bosh vazir Dmitriy Medvedev hukumatga «o‘ta qisqa muddatda» Vladimir Putinning pensiya islohoti bo‘yicha takliflari ustida ishlashni topshirdi.

O‘zgarishlar byudjyetga qanday ta'sir ko‘rsatadi?

Pensiya yoshining oshirilishi davlatga pulni tejashga yordam beradi – federal byudjyetdan pensiya jamg‘armasiga pul o‘tkazish kamayadi. Pensiya islohoti tufayli 2024 yilga kelib 1 trln rubl tejaladi, «ammo bu pulning sezilarli qismi pensiyalarning oshirilishiga sarflanadi», - degandi hisob palatasi boshlig‘i Aleksey Kudrin iyun o‘rtalarida.

«Rayffayzenbank»ning hisob-kitoblariga ko‘ra, pensiya yoshi va QQSning oshirilishi olti yil ichida byudjyetga qo‘shimcha 7 trillion rubl keltiradi.

Endi iqtisodchilar iqtisod kamroq, pensionerlar ko‘proq bo‘lishini taxmin qilishmoqda.

«Rayffayzenbank» tahlilchisi Stanislav Murashovning aytishicha, 2029 yilda Rossiyada hukumat qonun loyihasida taxmin qilinganidan 1 mln, 2035 yilda esa 3 million nafar ko‘proq pensioner bo‘ladi. Murashovning hisob-kitobiga ko‘ra, qonun loyihasi bo‘yicha 2019 yildan 2033 yilgacha 18 trln rubl tejash mumkin edi. Putinning taklifi bo‘yicha o‘zgartirish kiritilsa, undan 1,5 trln rubl kamroq mablag‘ iqtisod qilinadi.

«Alfa-bank» bosh iqtisodchisi Nataliya Orlovaning hisob-kitobiga ko‘ra esa, Putin taklif qilgan reja qabul qilinsa, 2034 yilga borib yiliga 2,5 trln emas, 1,3 trln rubl tejaladi. Uning fikricha, mablag‘lar Putin e'lon qilgan turli imtiyozlarga bo‘linadi.

Prezident e'lon qilgan o‘zgarishlar 2030 yilga kelibgina iqtisodiyotga ta'sirini ko‘rsata boshlaydi, deydi Orlova. Islohotning o‘zi esa kelgusi yildanoq ta'sir ko‘rsata boshlaydi: u iqtisodiyot va iste'mol o‘sishini pasaytiradi, chunki aholining bir qismi pensiyani to‘liq olmaydi.

Pensiya islohotidan kim yutadi va kim jabr ko‘radi?

Yoshi 60dan oshgan ayollar yutadi, pensiyaga yaqin qolgan yoshdagi odamlar va biznes yutqazadi.

Biznes bu islohotdan yutqazadi, chunki Putin pensiya oldi yoshidagi odamlarni ishga olishni rad etgan va bunday toifadagi kishilarni ishdan bo‘shatgan kompaniyalarni jinoiy va ma'muriy jazolash taklifini qo‘llab-quvvatladi. 

«Otkritiye Broker» kompaniyasi tahlilchisi Timur Nigmatullinning fikricha, bu chora mehnat bozorini izdan chiqaradi. «Korxonalar odamlarni pensiya yoshiga yetay deganida ishdan bo‘shatishadi yoki ularning oylik maoshlarini keskin kamaytirishadi», - deydi u.

Nigmatullinning so‘zlariga ko‘ra, katta yoshli aholi «qaychi» orasida qolgan.

Putinning bu chiqishi uning reytingi oshishiga yordam beradimi?

Pensiya islohotining e'lon qilinishi hukumat va Vladimir Putinning reytingiga salbiy ta'sir qildi. Sotsiologlar prezidentning reytingi 2013 yildagi darajaga tushib ketganini qayd etishdi.

Siyosatshunos Aleksey Makarkinning aytishicha, prezidentning murojaati rossiyaliklarning turli guruhlariga turlicha ta'sir qiladi: «kimdir xotirjam bo‘ladi, kimdir esa yo‘q». Muxolif fikrda bo‘lgan kishilar na islohotga, na Putinga bo‘lgan munosabatini o‘zgartiradi, deydi ekspert.

Siyosatshunosning fikricha, prezident telemurojaatining asosiy tinglovchilari islohotlardan norozi, lekin Putinni qo‘llab-quvvatlashda davom etuvchi rossiyaliklardir: «Ular norozidek, lekin hukumat ketishini istashmaydi. Ular hukumat almashsa bundan ham battar bo‘lishiga ishonishadi», - deydi Makarkin.

Jamiyat qanday munosabatda bo‘lishidan qat'i nazar, pensiya islohotini o‘tkazishga to‘g‘ri keladi, deydi siyosatshunos Andrey Kolyadin. Ammo uning so‘zlariga ko‘ra, Putinning telemurojaatidan so‘ng pensiya yoshi borasidagi munozaralarning umumiy keskinligi pasayadi.

Siyosatshunos Abbos Gallyamovning fikricha, murojaatning asosiy natijasi «xavotirning oshishi» bo‘ladi. «Axir prezident hamma narsa tasavvur qilinganidan ko‘ra yaxshi emas, dedi», - deb yozdi u o‘zining feysbukdagi sahifasida.