Notariat tizimida qanday yangiliklar kutilmoqda?

Yaqin-yaqingacha aholiga ko‘rsatilayotgan notarial xizmatlar sifatining past darajadaligi, notarial idoralardagi uzundan-uzun navbatlar, davlat bojlari va boshqa yig‘imlar undirishning shaffof emasligi, shuningdek, mavjud byurokratik to‘siq va g‘ovlar aholining mazkur tizimga bo‘lgan ishonchini pasaytirib, haqli e'tirozlariga sabab bo‘layotgan edi. Ayniqsa, bu korrupsiya holatlarining paydo bo‘lishiga imkon yaratgani jiddiy muammolarni keltirib chiqargani barchamizga ayon haqiqat, deb yozadi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati Bunyodjon Eshonqulov.

O‘tgan qisqa vaqt ichida prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan mazkur sohani tubdan takomillashtirish borasida izchil islohot boshlandi. Avvalo, sohaning huquqiy asoslari qayta ko‘rib chiqilib, qonunchilik bazasi takomillashtirildi. Xalqimiz manfaatiga mos, odamlarning og‘irini yengil qilish, ularga qulaylik yaratishga xizmat qiladigan, shaffof tartib-taomillar o‘rnatildi.

Biroq kun o‘tgani sayin har qanday jabhaga yangilik kiritib, qulayliklar ko‘lamini oshirib borishni davrning o‘zi taqozo qiladi.   

Shu ma'noda, prezidentning 2018 yil 25 maydagi “Nizolarning oldini olishga qaratilgan institut sifatida notariat tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori ham bu boradagi yana bir muhim qadamlardan biri bo‘ldi.

Mazkur qaror ijrosini ta'minlash maqsadida “Notariat instituti takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni loyihasi ishlab chiqilib, Oliy Majlis Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilindi va ma'qullash uchun Senatga yuborildi.

Ushbu qonunda bir qator muhim jihatlar o‘z aksini topgan. Jumladan, ushbu hujjatda ko‘chmas mulk ijarasi va tekin foydalanish shartnomalarini majburiy notarial tasdiqlashni bekor qilish, ko‘chmas mulk bilan bog‘liq bitimlarni respublikadagi istalgan notarial idorada rasmiylashtirish, jismoniy va yuridik shaxslar notarial tasdiqlanadigan bitim loyihasini mustaqil tayyorlaganda, huquqiy va texnik tusdagi qo‘shimcha harakatlar uchun haq to‘lashdan ozod etilishi, jismoniy va yuridik shaxslarning notarial idoralarga elektron murojaat qilish tartibi belgilanmoqda.

Mol-mulkni o‘zga shaxsga o‘tkazishga taqiq qo‘yish va uni bekor qilish notarial harakati va unga alohida davlat boji to‘lanishi normasi ham chiqarib tashlandi. Shuningdek, qonunga yuridik shaxsning vakolatli boshqaruv organi murojaatiga ko‘ra, uning kollegial organi tomonidan qaror qabul qilinganlik faktini tasdiqlash, notarius lavozimiga nomzodlarning stajirovka o‘tash tartibi, ayrim turdagi bitim, ariza va boshqa hujjatlarni imzolash jarayonini majburiy audio va video yozuvda qayd etish, notariuslarni attestatsiyadan o‘tkazish va ularni rotatsiya qilish hamda boshqa o‘zgartishlar kiritilmoqda.

Bir so‘z bilan aytganda, ushbu qonunning qabul qilinishi kelgusida jismoniy va yuridik shaxslarning huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilishda notariat institutining rolini oshirishga, notarial xizmatlarning samarali, shaffof tizimini yaratishga hamda sohani halol, yuqori malakali mutaxassislar bilan to‘ldirishga ko‘maklashadi.