Turkiyaning Istanbul shahrida Turkiya, Fransiya, Germaniya va Rossiya yetakchilari ishtirokida Suriya mojarosini tartibga solish masalalariga bag‘ishlangan to‘rt tomonlama muzokaralar bo‘lib o‘tdi. Mazkur sammit Suriya masalasiga bag‘ishlab bunday formatda o‘tkazilgan ilk uchrashuv bo‘ldi.
Tadbir mezboni Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an to‘rt yetakchi ishtirokidagi muzokaralar yakunini sermahsul va konstruktiv deb atadi, deb yozadi Anado‘lu agentligi.
Erdo‘g‘anning ta'kidlashicha, Suriyadagi mojaroni bartaraf etish nafaqat ostona jarayoni doirasida, shuningdek kengroq formatda hal qilinishi kerak va bugungi sammit buning yaqqol dalili bo‘la oladi.
Erdo‘g‘an Istanbul sammiti qatnashchilari Suriya xalqining qonuniy talablarini hisobga olgan holda ushbu mamlakatda barqarorlikka erishish va siyosiy murosaga kelish yo‘llarini muhokama qilishganini ta'kidladi. “Fransiya va Germaniyaning ishtiroki Ostonada boshlangan muzokaralar tufayli boshlangan ijobiy jarayonlar uchun salmoqli hissa qo‘shadi”, — degan Turkiya prezidenti.
To‘rt davlat yetakchilari ikki tomonlama hamkorlikni kuchaytirish va xalqaro darajada o‘zaro hamjihatlikni mustahkamlashga tayyor ekanliklarini bildirishdi.
Erdo‘g‘anning so‘zlariga ko‘ra, Suriyadagi mojaroning avj olishiga asosiy sabab jahon hamjamiyatining vaziyatga o‘ta beparvo munosabati bo‘lgan. Jahon hamjamiyatining loqaydligi Suriyadagi tanazzulning yanada chuqurlashishi va mojaroning umumbashariy muammo tusini olishiga sabab bo‘ldi, degan Turkiya yetakchisi.
Uning qayd etishicha, ko‘plab davlatlar qachonki fojia oqibatlari ularning chegarasigacha borib yetgachgina Suriya mojarosi tahdidlarining miqyosini anglab yetishgan.
Turkiya prezidenti Suriyadagi mojaroni harbiy yo‘l bilan hal qilib bo‘lmasligiga urg‘u berdi.
Tomonlar Suriyada Konstitutsiyaviy kengashni zudlik bilan tuzish kerakligi borasida yakdil to‘xtamga kelishgan. Bunday organ bir yil ichida shakllantirilishi mumkin.
“Birinchi navbatda Jyenevada Suriyaning kelajakdagi davlat tuzumiga oid asosiy masalalarni ko‘rib chiqadigan konstitutsiyaviy qo‘mita faoliyatini ishga tushirish kerak. Bu holda Suriya milliy muloqotining Sochida o‘tgan kongressida qabul qilingan qarorlar ham hisobga olinishi kerak”, — degan RF prezidenti Vladimir Putin.
Rossiya prezidentiga ko‘ra, qo‘mita samarali ish olib borishi uchun u “Suriyadagi barcha tomonlar uchun legitim deb topilishi va ularning hurmatiga sazovor bo‘lmog‘i kerak”.
Fransiya prezidenti Emmanuel Makron o‘z navbatida qo‘mitaning ish boshlashini intizorlik bilan kutayotganini ma'lum qildi
“Sochida bo‘lgan uchrashuvdan to‘qqiz oy o‘tib ham qo‘mita hanuzgacha ish boshlamadi. Shu sababli biz yil oxirigacha kutilayotgan ro‘yxat shakllantiriladi va uchrashuv tashkillashtiriladi degan istagimizni kechiktirmasdan tasdiqlashimiz kerak”, — degan Makron. Biroq, u bu ishda siljish ko‘zga tashlanmayotganini ham ta'kidlab o‘tdi.
Vladimir Putin Makronning gaplariga to‘liq qo‘shilmasligi, bu borada juz'iy ijobiy o‘zgarishlar bo‘layotganini bildirdi.
Rejaga ko‘ra Konstitutsiyaviy qo‘mita Suriyaning yangi asosiy qonuni va u yerda o‘tkaziladigan saylovlarga tayyorgarlikni ta'minlaydi. Biroq uni tuzish muddati bu tuzilma a'zolarining ro‘yxatini Suriya hokimiyati va muxolifat guruhi kelisha olmayotgani bir necha bor ortga surildi.
Angela Merkel ushbu uchrashuvni “favqulodda sermahsul” deb baholadi. Merkel xonimning aytishicha, har to‘rt tomonning yondashuvi mushtarak bo‘lmagan esa-da, yakuniy bayonot qabul qilinganining o‘zi sammit ishtirokchisi bo‘lmish to‘rt davlatning maqsadlari umumiy bo‘lganini anglatadi.
GFR kansleri kimyoviy qurolni ishlatilishiga yo‘l qo‘ymaslik masalasiga alohida to‘xtaldi. Bu mojaro ishtirokchilari uchun o‘ziga xos signal sifatida baholash mumkin. Germaniya Suriyadagi harbiy operatsiyada ishtirok etmayapti, biroq Merkelning sammmitdagi ishtiroki uning uchun qochqinlar masalasini rossiyalik hamkasbi bilan hal qilishi muhimligini anglatadi.
To‘rt davlat yetakchilari fikriga ko‘ra, suriyaliklarning vataniga qaytishi ixtiyoriy asosda, xalqaro huquq normalari doirasida, xavfsizlik choralari qo‘llangan va BMT bilan muvofiqlashtirilgan holda amalga oshirilishi kerak.
