IIV axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlardan himoyalanish usullarini ochiqladi

Qayd etilishicha, "axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyat" kompyuterlar va ma'lumotlarni qayta ishlash tizimlaridan foydalangan holda sodir etiladigan jinoiy qilmish bo‘lib, buning uchun qonunchilikda jinoiy javobgarlik nazarda tutilgan. Shu bois, fuqarolar o‘rtasida axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlar to‘g‘risida ma'lumotlar tarqatish va targ‘ibot-tashviqot ishlarini olib borish zarur.

IIVga ko‘ra, axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlarning ayrim turlari quyidagicha:

• virusli dasturiy ta'minotni tarqatish;
• foydalanuvchi maxfiy ma'lumotlarini o‘g‘irlash;
• boshqalarning intellektual faoliyat mahsulotlarini o‘g‘irlash;
• ijtimoiy tarmoqlarda boshqalar akkauntini buzish;
• yolg‘on ma'lumot tarqatish, tuhmat qilish;
• millatlararo nizo yoki dinlararo adovatni qo‘zg‘atish;
• bank plastik kartalari (karta rekvizitlari) bilan noqonuniy operatsiyalar;
• qimmatli qog‘ozlar bozoridagi Internet-firibgarlik;
• Internetdagi moliyaviy piramidalar;
• mobil aloqa bilan bog‘liq jinoyatlar;
• elektron tijorat sohasidagi boshqa jinoyatlar.

Vazirlik Internet foydalanuvchilari uchun ularga nisbatan sodir etilishi mumkin bo‘lgan noqonuniy huquqbuzarliklar oldini olish bo‘yicha ba'zi tavsiyalarni berdi. 

Ular:

• Internetga kirishda zararli faoliyatga qarshi kurashish uchun mo‘ljallangan maxsus dasturiy ta'minotga ega qurilmalardan foydalaning, ularni o‘z vaqtida yangilab turing;
• xavfsizlikka javob beradigan yangilanishlar o‘rnatilgan, boshqa dasturiy ta'minot joriy versiyalariga ega bo‘lgan operatsion tizimdan foydalaning;
• saytlardan foydalanganda ular tashqi ko‘rinishiga, veb-manziliga e'tibor bering, ehtimol siz uning soxta nusxasiga kirgansiz;
• shaxsiy ma'lumotlarni faqat xavfsiz protokollardan foydalanadigan veb-saytlarga kiriting (odatda, brauzerda bunday sayt manzili yonida yashil fonda blokirovka belgisi ko‘rsatiladi);
• turli xil saytlarda bir xil login va parollardan foydalanmang;
• juda yengil yoki osongina taxmin qilinadigan parollardan foydalanmang (tug‘ilgan sana, telefon raqamlari va hokazo);
• imkon qadar foydalanuvchi nomi va parolni kiritishdan tashqari, vaqtinchalik kod kiritishni talab etuvchi, ikki martalik autentifikatsiyadan foydalaning, odatda SMS-xabar yoki “PUSH” xabarnomasi shaklida mobil telefoningizga yuboriladi;
• kutilmagan yoki tasodifiy kelgan elektron pochta xabarlaridan ehtiyot bo‘ling, hatto jo‘natuvchini bilsangiz ham, hech qachon ichidagi qo‘shimchalarni ochmang yoki bunday elektron pochta manzilidagi havolalardan foydalanmang;
• hisob ma'lumotlarini talab qiladigan elektron pochta xabarlaridan ehtiyot bo‘ling (moliya muassasalari deyarli hech qachon elektron pochta orqali moliyaviy ma'lumotni so‘ramaydilar), hech qachon himoyalanmagan Internet kanallari orqali moliyaviy ma'lumotlarni yubormang;
• do‘stlaringizdan moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish yoki moliyaviy ma'lumotlar uzatishni rag‘batlantiruvchi xabarlar olganingizda, ushbu ma'lumotni boshqa aloqa kanallari (shaxsiy uchrashuv, telefon qo‘ng‘irog‘i, ovozli xabar yo‘llash imkoniga ega messenjer) yordamida tekshiring yoki o‘ta og‘ir holatlarda javoblarini uchinchi shaxslar bilishi mumkin bo‘lmagan nazorat savollarini berish orqali suhbatdoshingiz shaxsiga aniqlik kiriting;
• Internet orqali to‘lovlarni amalga oshirishda, iloji bo‘lsa, “Visa” va “MasterCard” xalqaro to‘lov tizimlari uchun “3D Secure” kabi to‘lovlarning qo‘shimcha xavfsizligini ta'minlash texnologiyalaridan foydalaning;
• o‘zini bank xodimi deb tanishtirgan va bank kartangiz ma'lumotlarini berishingizni so‘ragan notanish odamlar bilan hech qachon telefonda gaplashmang;
• bank kartangiz ma'lumotlarini xavfsiz joyda saqlang, ularni hech kimga aytmang, xabar bermang yoki SMS orqali yubormang;
• qayd etish yozuvlaringizning saqlanib qolishi uchun do‘stlaringiz va yaqinlaringiz doirasini cheklang. Shaxsiy ma'lumotlaringizni hech qachon yangi onlayn do‘stlar bilan baham ko‘rmang. Tug‘ilgan sana, elektron pochta manzillari yoki parol sifatida ishlatilishi mumkin bo‘lgan uy hayvonlari ismlari haqidagi ma'lumotlarni ommalashtirishdan saqlaning. Ushbu ma'lumotlarning barchasi professional haker uchun juda foydali bo‘lishi mumkin;
• “Diqqat! Sizning akkauntingiz buzib tashlandi. Akkauntingizni tasdiqlash uchun qo‘ng‘iroq qilishingiz kerak. Bizga xabar yuboring, biz sizni qayta chaqiramiz” kabi xabarlardan ehtiyot bo‘ling;
• “Click jacking” qurboniga aylanmang. Bu shunday turdagi kiberhujumki, birinchi qarashda ular zararsiz kontentga o‘xshab ko‘rinadigan giperhavolalarni o‘zida saqlaydi. Biroq, giperhavolani bosish zararli dastur uchun yo‘l ochadi, bu sizning kompyuteringizga tajovuz qilishi yoki sizning shaxsiy ma'lumotlaringizni chetga uzatishi mumkin;
• elektron pochta manzillarida va veb-saytda, agar siz ular bilan ish olib boradigan obro‘li moliyaviy muassasalar nomini o‘z ichiga olgan bo‘lsa ham, URL manzillarini diqqat bilan ko‘rib chiqing. Eng keng tarqalgan hiyla - bu qonuniy veb-sayt nomi va soxta narsalar kombinatsiyasi. Ushbu manzillar ko‘pincha qonuniy ko‘rinishda hakerlik faoliyati bilan bog‘liqligini yashiradigan nusxa ko‘chiradigan saytlarga olib keladi. Ba'zida URL qonuniy bo‘lishi mumkin, ammo havolani bosganingizda u boshqa saytga olib boradi.