IIVga qarashli 45 ta tijoriy korxona tugatiladi. Ularning aksariyati oxirgi 4 yil ichida ochilgan

Oxirgi yillarda xususiy sektorga sotilayotgan yoki faoliyati tugatilayotgan davlat ulushdorligidagi korxonalar ro‘yxati kengayib bormoqda.

Xususan, 2021 yil 3 iyundagi «Davlat ishtirokidagi korxonalar faoliyatini qayta tashkil etish va tugatish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi hukumat qarori bilan birdaniga 454 ta korxona faoliyatini tugatish belgilandi.

Qarorda istiqbolsiz, faoliyat ko‘rsatmayotgan, zarar ko‘rib ishlayotgan va past rentabelli korxonalar ro‘yxati keltirilib, ular qonunchilik asosida tugatilishi belgilangan.

Nega ochildi-yu, nega yopilmoqda?

Hukumat qaroriga asosan yopiladigan davlat korxonalari orasida Ichki ishlar vazirligiga qarashlilari 45tani tashkil etadi. E'tiborni tortadigan jihati, ularning aksariyati ixtisoslashuvi bo‘yicha vazirlikning asosiy funksiyalaridan ancha uzoqda.

Stat.uz sayti orqali mazkur korxonalar nimalar bilan shug‘ullanishi to‘g‘risida ma'lumot olishga urinib ko‘rdik.

Masalan, faoliyati tugatilayotgan korxonalardan biri – Navoiy viloyati IIB JIEB ulushidagi «G‘ishtchi-75» DUK. Ohak va qurilish uchun gips ishlab chiqarishga mo‘ljallangan korxona 2018 yil 5 yanvarda ochilgan bo‘lib, ustav fondi 5,7 mlrd so‘mni tashkil etadi.

Yana bir korxona – 100 foiz ulushi Jazoni ijro etish muassasasiga tegishli, ohak va qurilish uchun gips ishlab chiqaruvchi «Navoiy eksport» DUK. Sayt ma'lumotlarida keltirilishicha, ushbu korxonaning ustav kapitali 4,3 mlrd so‘mni tashkil etadi.

Shu bilan birga, bundan 3 yil ilgari tuzilgan korxonalardan yana biri – UYa 64/1 muassasasi muassisligidagi «Sharq-gavhari tekstil» DUK (Toshkent viloyati) korjomalar ishlab chiqarishga ixtisoslashgani va uning ustav fondi 5,2 mlrd so‘mni tashkil etishi ko‘rsatilgan.

Faoliyat boshlaganiga 3 yil bo‘lgan, qurilish materiallari ishlab chiqarishi ko‘rsatilgan Qashqadaryodagi «Asr Bunyodkori» DUK (ustav fondi 1,4 mlrd so‘m), sabzavot yetishtiriladigan «Agrosanoat-sifat servis» DUK (ustav kapitali 1,6 mlrd so‘m), yirik shoxli qoramollar boqiladigan «Agrotex servis sifat» DUK (ustav fondi 2,1 mlrd so‘m) kabi korxonalar ham zarar ko‘rib ishlagan yoki past rentabelli bo‘lgan.

Shuningdek, parrandachilik bilan shug‘ullanadigan Toshkent viloyatidagi «Ravnaq sari» DUK (ustav fondi 1 mlrd 84 mln so‘m), qo‘ylarni ko‘paytirishga ixtisoslashgan Surxondaryodagi «Sherobod fayz fazo» DUK (ustav fondi 2 mlrd so‘m), betondan qurilish uchun buyumlar chiqarishga ixtisoslashgan Samarqanddagi «Fayzli-Samarqand» DUK (ustav kapitali 3 mlrd so‘m) ham 3 yillik faoliyatidan so‘ng yopilishi keltiriladi.

Va yana vazirlikka qarashli, ustav kapitali milliardlab so‘mlarni tashkil etadigan o‘nlab korxonalar qisqa muddatli faoliyatdan keyin tugatilmoqda.

Tahlillarga ko‘ra, vazirlik tasarrufidagi 45 ta korxonadan 39 tasi 2017-2018 yillarda ochilgan va ularning umumiy ustav fondi 36 mlrd 277 mln so‘m (taxminan 3,2 mln dollar) so‘mni tashkil etadi.

Ammo, bu korxonalar nega bor-yo‘g‘i 3-4 yil faoliyat yuritdi va tugatilyapti?

Ta'kidlash lozimki, tugatilayotgan davlat korxonalari faqat IIV tizimida emas.

Qarorga muvofiq, Toshkent shahar hokimligi tasarrufidagi 55 ta, Toshkent viloyati hokimligiga qarashli 41 ta, Oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligiga tegishli 33 ta, Uy-joy kommunal xizmat ko‘rsatish vazirligi tasarrufidagi 26 ta, Davlat aktivlarini boshqarish agentligi tarkibidagi 17 ta, Buxoro viloyati hokimligiga qarashli 17 ta, Namangan viloyati hokimligi tasarrufidagi 26 ta, Surxondaryo viloyati hokimligi tarkibidagi 23 ta, Farg‘ona viloyati hokimligiga tegishli 26 ta hamda boshqa vazirlik va idoralar tasarrufidagi korxonalar ham tugatilmoqda.

Shuningdek, davlat unitar korxonalarining 66 tasi davlat muassasalari, 73 tasi filial shaklida qayta tashkil etiladi.

Eslatib o‘tamiz, Davaktiv agentligiga ko‘ra, ayni paytda O‘zbekistonda 2 537ta davlat korxonalari mavjud. Ulardan 454 tasi bu yil tugatilmoqda. 559 tasi esa bosqichma-bosqich sotuvga chiqariladi.

Islombek Umaraliyev,
Kun.uz muxbiri