Iqtisodchi - energetikadagi subsidiyalash tizimining hozirgi shakli nima uchun adolatsiz ekani haqida

Shu kunlarda ijtimoiy tarmoqlarda ko‘tarilgan energetika islohoti mavzusiga iqtisodchi Shuhrat Qurbonov ham o‘z Telegram-kanalida munosabat bildirdi.

“Aytaylik, 1 kVt/soat [elektr energiyasi]ning haqiqiy narxi 450 so‘m (yuridik shaxslar uchun belgilangan narxdan kelib chiqib taxmin qildim). Maishiy iste’molchilar uchun esa 295 so‘m. O‘rtada 155 so‘m farq chiqyapti. Bu farq yakunda davlat tomonidan qoplanadi (ya’ni bizning hisobimizdan). Bu degani, ishlatilgan har bir kilovatt, aniqrog‘i undan keladigan zarar soliq to‘lovchilar hisobidan qoplanadi.

To‘g‘ri, kimdir bu axir davlatning vazifasi-ku deyishi mumkin. Lekin bu aslida u qadar to‘g‘ri emas. Qachondir o‘ylab ko‘rganmisiz, bundan yana o‘sha shaharlarda yashaydigan boylar (mayli, o‘ziga to‘qlar deya qolaylik) yutadi. Nega?

Xo‘sh, shaharda yashaydigan [daromadi] o‘rtamiyona kishi oyiga qancha ishlatadi – 200 kVt, 300 kVt? Tumanlarda bundan ham kamroq (ayniqsa, elektr yo‘qligini hisobga olsak). Endi tasavvur qiling, kattagina kvartirada yoki hovli-uyda yashaydigan, 4-5ta konditsioneri, har bitta xonasida televizori bor va hokazo sharoitlarga ega odam qancha elektr ishlatadi? Turgan gapki, 1000 kVt.dan ko‘proq.

Bundan kelib chiqadiki, [daromadi] o‘rtamiyona odam davlatdan oyiga 200x155 so‘m miqdorida (bilvosita) subsidiya oladi, bu 31 ming so‘m degani. “O‘rtamiyona bo‘lmagan” kishi esa davlatdan 1000x155 so‘m = 155 000 so‘m oladi.

Yakunda, elektr energiyasi uchun sun’iy arzonlashtirilgan narxdan bunday arzonlashtirishga muhtojligi bo‘lmaganlar katta foyda ko‘radi.

Bu yerda muhim nyuans bor. Agar islohot/liberalizatsiya qilish xohishi bo‘lsa, buni odatdagidek narxlarni oshirish shaklida qilinmasligi kerak. Bu borada elektr energiyasi narxi oshishidan birinchi bo‘lib jabr chekadigan aholining zaif qatlamlarini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha avvaldan manzilli davlat siyosatini ishlab chiqish lozim. Aynan zaif qatlamlarni qo‘llab-quvvatlash davlatning eng muhim vazifasidir”, – deydi Shuhrat Qurbonov.

Bugun, 12 may kuni energetika vaziri o‘rinbosari Sherzod Xo‘jayev energiya ta’minotida tabaqalashtirilgan tariflarga o‘tilishini ma’lum qildi.

Buning uchun ijtimoiy iste’mol normasi belgilanadi. Mazkur norma miqdori hozircha ma’lum emas, biroq vazir o‘rinbosarining so‘zlariga ko‘ra, ayni paytda maishiy iste’molchilarning aksariyati ushbu normadan ortiq bo‘lmagan miqdordagi energoresurslardan foydalanmoqda.