2020 yilda koronavirus infeksiyasining keng tarqalishi sababli hayotiy faoliyatning muhim sohalari murakkab vaziyatda qoldi. Uzoq muddat davom etgan lokdaunlar tufayli elektron texnologiya ishlab chiqaruvchilari mikrochiplar taqchilligi muammosiga duch keldi. Bu muammo avtomobil sanoatini ham chetlab o‘tmadi.
Global geosiyosiy muammolar sababli logistika zanjirlarida uzilishlar yuzaga kelib, ko‘plab avtomobil ishlab chiqaruvchilar ishlab chiqarish jarayonini to‘xtatmaslik uchun so‘nggi choralarni ko‘rishga majbur bo‘ldi. Hozirgi vaqtda antiblokirovka tizimi yoki ABS tizimi masalasi kun tartibida turibdi.
ABS tizimi nima uchun kerak?
ABS g‘ildiraklar bloklanishi va sirpanchiq yuzada boshqaruvni yo‘qotishga qarshi kurash uchun mo‘ljallangan. Bloklanish shunisi bilan xavfliki, o‘ta qattiq ushlab qolish oqibatida g‘ildiraklar kuzovda burilish hosil qiladi va mashina keskin yon tomonga og‘ishi mumkin. ABS vazifasi — g‘ildiraklarning aylanish tezligini bosimni o‘zgartirish hisobiga boshqarish. Oddiy qilib aytganda, u tormozni juda qattiq bosishga yo‘l qo‘ymaydi va bunda kuchli silkinishlar kuzatilmaydi. Natijada avtomobil sekinroq tezlikni pasaytirib, o‘z yo‘nalish chizig‘ini yo‘qotmaydi.
ABS elektron boshqaruv bloki, gidravlik ijro mexanizmlari va g‘ildiraklar aylanish tezligini o‘lchash moslamasidan tashkil topadi. Zamonaviy avtomobillarning aksariyatida ABS tizimi EBD (Electronic Brake Distribution) — har bir g‘ildirak uchun tormozlanish intensivligini o‘lchab beruvchi tormoz kuchlanishlarini taqsimlovchi tizim bilan birga ishlaydi. EBD bilan burilishda, manyovrlar vaqtida va hatto turli qoplamalarda qo‘rqmasdan tormozni bosish mumkin.
ABS shinalar hajmi va ulardagi bosimga ta’sirchan – katta tafovut bo‘lgan holatda tizimda xatolik yuzaga kelish xavfi bor. Masalan, “zapaska” shinani o‘rnatganda.
Har qanday avtomobil tizimi kabi ABS ham ba’zan buziladi. Ko‘pincha bunga datchiklar yoki o‘tkazgichlar aybdor bo‘ladi. Odatda ta’mirlash ko‘p vaqt olmasa-da, ba’zan jiddiy nosozliklar ham uchrab turadi.
Notekis yo‘llarda ABS ishidagi nosozlikning eng yoqimsiz jihati chuqurga tushishda ko‘zga tashlanadi. G‘ildirak sakragan vaqtda u bloklanadi va oqibatda haydovchi uchun kutilmaganda ABS ishga tushadi. Bunday vaziyatda tormoz pedalini to‘liq qo‘yib yuborib, so‘ng uni yana bosish kerak – shunda tizim o‘z holiga qaytadi.
ABS’ning qanday kamchiliklari bor?
Bir qarashda bloklashga qarshi tizimning turgan bitgani foydadek ko‘rinsa-da, uning ham ayrim kamchiliklari bor, bu ayniqsa, qish mavsumida avtomobil harakatlanishida yaqqol aks etadi.
AQSh yo‘l harakati xavfsizligi sug‘urta instituti (Insurance Institute for Highway Safety, IIHS) oraliq mavsumdagi yo‘l-transport hodisalari tahlilini o‘tkazib, shunday xulosaga kelgan: nol atrofidagi haroratda ABS tizimiga ega avtomobillar oddiy avtomobillarga nisbatan 65% ko‘proq YTHga uchragan. Masalan, muzlagan hududlari mavjud ho‘l qoplamada tizim vaqtidan ilgari ishlab ketib, tormozlarini “ishga solgan” bir vaqtda g‘ildiraklari bloklangan eski mashinalar suv va qordan iborat plyonkani yorib o‘tib, samaraliroq tormozlangan.
Elektronika yuzaning muzlash darajasi va ustki qor qatlami qalinligini to‘g‘ri farqlay olmaydi. ABSga ega bo‘lmagan eski avtomobil uni omoch kabi yorib, asfaltgacha yetib olsa, ABS tormozni ishga solib, avtomobilning sekinlashiga yo‘l qo‘ymaydi. Bu vaqtda haydovchi pedal tebranishlarini his qilib, klapanlar taqillashini eshitadi.
Shunday ekan, muayyan holatlarda ABS mavjud bo‘lmagan avtomobillarning ham afzalligi bor.
Ishlab chiqaruvchilarda ABS bilan bog‘liq vaziyat qanday?
Jahonda hukm surayotgan murakkab geosiyosiy vaziyat tufayli hozirda avtomobillarni haydovchilar ko‘nikkan detallar va tizimlar bilan ta’mirlashda ma’lum to‘siqlar yuzaga kelmoqda. Misol uchun, Rossiyaning «AVTOVAZ» kompaniyasi shu yilning mayidan o‘z avtomobillarini ABS bilan ta’minlashni to‘xtatdi. Shuningdek, jahonda mashhur ishlab chiqaruvchi Chevrolet ham ushbu ro‘yxatdan joy oldi.
Reklama
