“Xalq IPO”sida ishtirok etishda aholining barcha qatlamlariga imkoniyat yaratish maqsadida fuqarolar o‘rtasida ommalashishga ulgurgan va foydalanuvchilarga qulay bo‘lgan “E-auksion” platformasining joriy imkoniyatlaridan foydalaniladi.
Prezidentning 2020 yil 29 dekabrdagi Oliy Majlis va O‘zbekiston xalqiga Murojaatnomasida davlatning iqtisodiyotdagi ishtirokini kamaytirish zarurati alohida qayd etilgan edi.
Ma’lumot uchun: Oxirgi ikki yilda yurtimizda bu sohada katta ishlar amalga oshirildi. Jumladan, o‘tgan 10 yilda (2010—2019) davlat aktivlarini sotishdan 1,2 trillion so‘mlik tushum bo‘lgan bo‘lsa, 2022 yilning o‘zida xususiylashtirish hajmi 11,3 trillion so‘mga yetdi. Ya’ni so‘nggi bir yilda o‘n yil davomida qilingan ishlardan 10 karra ko‘p natijaga erishildi.
Davlat rahbarining 2022 yil 20 dekabrdagi Murojaatnomasida esa:
- faol investitsiyalarni jalb qilishda xususiylashtirish va davlat-xususiy sheriklik imkoniyatlaridan to‘liq va samarali foydalanish zarurligi;
- navbatdagi katta xususiylashtirish doirasida 1 mingga yaqin korxona savdoga chiqarilishi;
- yurtdoshlarimiz orasida yuz minglab mulkdorlar, aksiyadorlar paydo bo‘lishi va o‘z omonatlarini investitsiya qilib, yuqori daromadlarga erishishlari uchun xalqchil IPO tashkillashtirilishi ta’kidlangan edi.
Shunga ko‘ra, “sot yoki tushuntir” tamoyili asosida 30 mingdan ortiq davlat ishtirokidagi korxonalar va davlat muassasalari xatlovdan o‘tkazildi va yangi yirik xususiylashtirish dasturi shakllantirildi.
“1000+1000+40” xususiylashtirish dasturi ishlab chiqildi. Bunda 1000 ta korxonadagi ulushlarni, 1000 ta ko‘chmas mulk obektini savdolarga chiqarish va strategik ahamiyatga ega bo‘lgan 40 ta korxonaning ulushlarini IPO(AyPiO) orqali sotish ko‘zda tutilgan. Ushbu dastur iqtisodiyotning barcha tarmoqlarini qamrab olgan bo‘lib, davlatning tizimli xususiylashtirish jarayonlarini davom ettirishga bo‘lgan qat’iyatli siyosiy irodasidan dalolat beradi va ortga qaytmas xususiyatga ega.
Mazkur xususiylashtirish jarayonlarining xalq manfaatlariga qaratilganligi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqadi. Xususan, “bitta aksiya – bitta lot” tamoyili asosidagi “xalq IPO”si kampaniyasi doirasida O‘zbekistondagi eng yirik 40 ta korxonaning o‘rtacha 2% aksiyalar paketi tartib asosida o‘z aholimiz uchun ochiq va shaffof savdoga chiqariladi.
“Xalq IPO”sida ishtirok etishda aholining barcha qatlamlariga imkoniyat yaratish maqsadida fuqarolar o‘rtasida ommalashishga ulgurgan va foydalanuvchilarga qulay bo‘lgan “E-auksion” platformasining joriy imkoniyatlaridan foydalaniladi. “E-auksion” savdo platformasi xalqimiz va fond bozori o‘rtasidagi “ko‘prik” vazifasini bajaradi. Bunda:
- platforma orqali talabgorlar 24/7 rejimida identifiqatsiya qilish (ERI, One ID va Mobile-ID);
- professional brokerni tanlab, ular bilan shartnoma tuzish;
- depo hisob raqam (aksiya/obligatsiya uchun hisob raqam) ochish;
Aksiya sotib olishda talabgorlar huquqlari platformadagi Eskrou tizimi orqali kafolatlanadi. To‘lovlar va hisob-kitoblar inson omilisiz platformaning billing tizimi orqali amalga oshiriladi.
Davlat aktivlarini boshqarish agentligi O‘zbekiston fuqarolariga “xalq IPO”sida faol ishtirok etishni taklif qilmoqda. Ya’ni yirik va daromadli davlat aksiyadorlik jamiyatining aksiyalarini “bitta aksiya – bir lot” tamoyili bo‘yicha sotib olish imkoniyatini yaratmoqda.
Ta’kidlash kerak, xususiy investorning “xalq IPO”sida ishtirok etishining asosiy afzalligi bu – kelgusida salmoqli foyda olish imkoniyatidir.
So‘nggi yillarda respublikamizda olib borilayotgan ishlar natijasida iqtisodiyotning barqaror rivojlanishi, “o‘rta sinf” va fuqarolik jamiyatini shakllantirish uchun sharoitlar yaratilmoqda. “Xalq IPO”si esa, shubhasiz, har bir O‘zbekiston fuqarosiga sarmoya kiritish va daromad olishni boshlash imkonini beradi. Shuningdek, fuqaro “xalq IPO”si o‘tkaziladigan jamiyatlar aksiyalarini sotib olish orqali milliy boylikning sherikchilik asosidagi egasiga aylanadi. Fuqarolarimiz O‘zbekiston korxonalarining aksiyalariga qanchalik ko‘p egalik qilsa, o‘sha korxona faoliyatini rivojlantirish haqida o‘ylaydi, qayg‘uradi. Jamiyatlar esa foyda olish, ularni qanday qilib to‘g‘ri taqsimlash va aksiyadorlarni qanday xursand qilish yo‘llarini izlaydi. Davlat ushbu jamiyatlarga egalik qilish monopoliyasini olib tashlaydi va bu monopoliyani xalq bilan baham ko‘radi.
Har qanday odam passiv daromad olishni orzu qiladi, sifatli hamda yorqin hayot kechirish, farzandlariga nimadir qoldirish uchun qanday va nimaga sarmoya kiritish haqida o‘ylay boshlaydi.
Investitsiya qilishda sarmoya kiritishingiz mumkin bo‘lgan miqdor emas, balki xohish muhimdir. Aksariyat odamlar investitsiya haqida bilimlari va ishonchlari yo‘qligi sababli, sarmoya kiritishga jazm qilmaydi. “Xalq IPO”si odamlarga o‘ziga xos imkoniyatni taqdim etadi. Bu davlat korxonalari bo‘lganligi sababli, ularning barchasi ishonchli. Lekin tushunishingiz kerakki, “xalq IPO”si doirasida aksiyalarni bugun sotib olib, ertaga sotishdan mantiq yo‘q. Ushbu investitsiya bir yillik emas, balki uzoq muddatli investitsiya sifatida ko‘rib chiqilishi kerak.
Har yili to‘lanadigan dividendlardan tashqari, aksiyalar narxining oshishi hisobiga daromadlilik ham oshib boradi. Aksiyalar narxining o‘sishi murakkab jarayon bo‘lib, unga ko‘plab omillar ta’sir qiladi. Shuning uchun davlat tomonidan “xalq IPO”sida ishtirok etish uchun aniq maqsadlari va rivojlanish strategiyasiga ega bo‘lgan eng barqaror korxonalar tanlab olindi, bu esa kelajakda aksiyalar narxining o‘sishiga hissa qo‘shadi. Bu ushbu jamiyatlar aksiyalarini sotib olmoqchi bo‘lgan aksiyadorlar, ya’ni oddiy O‘zbekiston fuqarolarining manfaatlarini himoya qilish maqsadida qilingan.
Shuningdek, “xalq IPO”sining muhim maqsadlari qatoriga aholini fond bozoriga jalb etish, mamlakat ichida investitsiya madaniyatini yuksaltirish kabilarni kiritish mumkin, bu esa moliya sektorining rivojlanishini ta’minlaydi. Keng aholiga yetakchi korxonalar aksiyalarini sotib olish imkoniyatini berish orqali davlat investorlar doirasini kengaytirmoqda. O‘z navbatida, aksiyalarga talabning ortib borishi ularning likvidligi oshishiga olib keladi hamda fond bozorining rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Shunday qilib, O‘zbekiston aholisining pullari mamlakat iqtisodiyotiga xizmat qiladi, “o‘rta sinf” va fuqarolik jamiyati esa kelajakda iqtisodiy, huquqiy va siyosiy islohotlarni yanada rivojlantirishning ijtimoiy tayanchiga aylanadi.
Reklama huquqi asosida
