Aleksey Navalniyning o‘limi va Avdiyivkaning qo‘lga olinishi haqidagi xabarlar fonida G‘arb Rossiya va Ukraina o‘rtasida uzoq davom etadigan urushga hozirlik ko‘rmoqda. Myunxen xavfsizlik konferensiyasi yakunlari shundan darak beradi.
Ba’zan kichik tafsilotlar katta o‘zgarishlarni anglatadi. 18 fevral, yakshanba kuni yakunlangan Myunxen xavfsizlik konferensiyasida (MSC) shunday bir qancha tafsilotlar bor edi. Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiyga forum o‘tkazilgan zamonaviy Bayerischer Hof mehmonxonasida ilk bor boshqa davlatlar rahbarlari bilan muloqot qilish uchun alohida xona ajratildi. Bungacha u o‘zidan oldingilar kabi boshqa, nufuzli siyosatchilar bilan uchrashuvlarga borgan. Rossiyaning Ukrainaga qarshi urushi uni asosiy va eng himoyalangan ishtirokchilardan biriga aylantirdi.
Yana bir misol, Rossiyaning Ukrainaga keng ko‘lamli hujumi oldidan Rossiya tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov har yili Myunxenga kelib, konferensiyaning asosiy kuni bo‘lmish shanba kuni tushga yaqin nutq so‘zlagan. Hozirda Myunxenga Moskvaning rasmiy vakillari taklif qilinmayapti va dasturdagi «Lavrov darchasi» Xitoy bosh diplomati Van Iga berildi. U kelasi yil ham Myunxenda bo‘lishi kutilmoqda, bu 60 yilligini nishonlagan yetakchi konferensiya uchun yangi an’anaga o‘xshayapti.
Ko‘plab maydonchalardagi kayfiyat bayramona emas edi, ammo tashvish, noaniqlik va buzilib ketayotgan dunyo tartibini saqlab qolish hamda NATOni mustahkamlash chaqiriqlari o‘rtasida muvozanatli bo‘ldi. Tashkilotchilar, ehtimol, so‘nggi yillardagi eng pessimistik sarlavhali hisobotni nashr etishdi - «Lose-Lose?» (Barcha yutqazadimi?). Forumdan so‘ng ko‘plab suhbatdoshlar so‘roq belgisini olib tashlash mumkinligini aytgan.
Navalniyning o‘limi va Avdiyivkaning qo‘lga olinishi
Shu tariqa, AQSh Kongressida yangi yordam masalasi bloklanganidan keyin Ukrainada G‘arb o‘q-dorilari va qurol-yarog‘lari yetishmayapti. Shu fonda, konferensiya davomida Ukraina qo‘shinlari Donetsk chekkasidagi Avdiyivka shahrini tark etgani haqida xabar keldi. Dunyo va forum ishtirokchilari diqqati Isroil va Falastinning HAMAS guruhi o‘rtasidagi harbiy qarama-qarshilikka ham qaratilgan. Shuningdek, Qo‘shma Shtatlarda respublikachilardan prezidentlikka ehtimoliy nomzod, Oq uyning sobiq rahbari Donald Tramp NATO shartnomasi mohiyatini shubha ostiga qo‘yib, yalpi ichki mahsulotning ikki foizini mudofaaga sarflash majburiyatini bajarmagan mamlakatlarni himoya qilmasligini aytdi. Ular esa ko‘pchilikni tashkil qiladi, shu jumladan, yaqin vaqtgacha Germaniya Federativ Respublikasi ham ro‘yxatda bor edi.
Uch kunlik konferensiya ochilishiga bir soat qolganda Rossiyaning eng mashhur muxolifati yetakchisi Aleksey Navalniyning koloniyada vafot etgani haqida xabar keldi. Bu rus va g‘arb ekspertlari hamda jurnalistlarini hayratda qoldirdi. Deyarli hamma qotillik haqida gapirdi va Rossiya rasmiylarini aybladi. Navalniy nomi G‘arb yetakchilari nutqida birinchi daqiqadan so‘nggi daqiqagacha eshitildi. Siyosatchi bevasi Yuliya Navalnayaning rejasiz nutqi anjumanning hayajonli lahzalaridan biriga aylandi. Tomoshabinlar uni qariyb bir daqiqa davomida olqishladi. Navalnaya Rossiya rahbariyatini RF va uning oilasi oldidagi «barcha dahshatli ishlar uchun» javobgarlikka tortishga chaqirdi.
Navalniyning o‘limi «Rossiya kelajagi» haqidagi muhokamaning ham asosiy mavzusiga aylandi. Unda faqat ayollar ishtirok etdi - huquq himoyachisi Irina Shcherbakova, 2015 yilda o‘ldirilgan muxolifatchi Boris Nemsovning qizi Janna va siyosatshunos Yekaterina Shulman. Janna Nemsovaning aytishicha, «Aleksey Navalniyning o‘ldirilishi qo‘rqitish harakatidir» va Rossiya tarixida yangi bosqich boshlanadi.
Shols hozircha TAURUS’siz Ukrainani qo‘llab-quvvatlashga va’da berdi
Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy ham Navalniyning o‘limi haqidagi xabarni Rossiyadan forum va G‘arbga signal sifatida baholab, uni tilga oldi. Zelenskiy ham olqishlar bilan kutib olindi. U ishtirokchilarga ingliz tilida murojaat qildi. Ko‘pchilik yodida qolgan asosiy tezislardan biri: «Ukrainadan urush qachon tugaydi, deb so‘ramang, lekin o‘zingizdan nima uchun Putin buni davom ettirishi mumkinligini so‘rang». Bu Kiyev uchun qurol-yarog‘ yetarli emasligiga ishora edi.
G‘arb yetakchilari yordam yana davom etishiga ishontirishga harakat qildi. Bu haqda AQSh vitse-prezidenti Kamalla Xarris va Germaniya kansleri Olaf Shols gapirdi, ular Ukrainadagi Rossiya urushini o‘z nutqining asosiy mavzusiga aylantirdi. «Rossiyadan kelayotgan tahdid haqiqat», - dedi Shols Moskvani to‘xtatib turish uchun mudofaa xarajatlarini oshirishga chaqirib. Umuman olganda, juda ko‘p nemis gazetalari uning chiqishiga nisbatan past baho berdi. Ko‘pchilik Shols Berlin Ukrainaga Kiyev bir yildan beri so‘rayotgan TAURUS qanotli raketalarini berishi haqidagi savolga to‘g‘ridan to‘g‘ri javob berishdan qochganiga e’tibor qaratdi.
Kansler aytib o‘tgan anjumanning muhim nuqtalaridan biri shundaki, G‘arb va NATO Rossiya bilan urush olib borayotgani yo‘q va unga tortilishni istamaydi. Shu munosabat bilan Shols G‘arb hamkorlari «Ukrainaga o‘z askarlarini yubormasliklarini» aniq aytdi.
Yevropa Ukrainada uzoq davom etadigan urushga tayyorlanmoqda
Frontdan kelgan yomon xabarlar fonida prezident Zelenskiyda Myunxenni ehtiyotkor optimizm bilan tark etishga asos bor edi. Bavariya poytaxtiga tashrifidan oldin u Germaniya va Fransiya bilan uzoq muddatli yordamni nazarda tutuvchi xavfsizlik shartnomalarini imzoladi. MSC’da Germaniyaning Rheinmetall mudofaa konserni Ukrainada NATO kalibridagi (155 mm) artilleriya snaryadlarini birgalikda ishlab chiqarishni e’lon qildi. Ularning keskin tanqisligi bor va Ukrainaning o‘zi bunday o‘q-dorilarni ishlab chiqara olmaydi.
G‘arbda ham bunday snaryadlar va boshqa qurollar yetishmaydi, ammo vaziyat o‘zgarmoqda. Myunxendagi forumda «ishlab chiqarishni ko‘paytirish» va «so‘zdan ishga o‘tish» zarurligi haqida ko‘plab bayonotlar bo‘ldi. Bunga nima to‘sqinlik qilayotgani - qurol bozoridagi raqobat va «milliy g‘urur» haqida g‘ayrioddiy ochiq muhokama bo‘ldi. Nima uchun siljishlar Rossiya hujumidan ikki yil o‘tib sodir bo‘layotgani borasidagi savol esa ochiq qoldi.
Pessimizmga qarshi kurashishga urinib, forum tashkilotchilari va ishtirokchilari «umid nuri»ni izladi. Ko‘pgina ma’ruzachilar buni Ukraina armiyasining Qora dengizdagi muvaffaqiyatlari - Rossiya don yo‘lagi blokadasining haqiqiy olib tashlanishi, shuningdek, Rossiya Qora dengiz floti kemalarining yo‘q qilinishi deb atadi.
Myunxen konferensiyasining asosiy xulosalaridan biri shunday: Yevropa Ukrainada uzoq davom etadigan urushga tayyorgarlik ko‘ra boshladi. Va agar bir yil oldin Rossiyaning Ukrainadagi g‘alabasi dunyo uchun oqibatlari haqida chetda gapirilgan bo‘lsa, endi bu minbarda muhokama mavzusiga aylandi.
