Jahon | 17:24 / 23.03.2025
9304
6 daqiqa o‘qiladi

O‘ttiz yil oldin Yaponiyadagi sekta Tokio metrosida zarin gazi ishlatib, terakt uyushtirgandi - fotosuratlar

Bu nodavlat tashkilot mustaqil ravishda kimyoviy qurol tayyorlashi va qo‘llashi bilan bog‘liq birinchi va oxirgi holat bo‘lib qoladi.

1995 yil 20 mart kuni Tokio metrosida bir vaqtning o‘zida beshta bekatda jangovar zarin gazidan foydalangan holda terakt sodir etiladi. Uni Syoko Asahara boshchiligidagi «Aum Sinrikyo» apokaliptik sektasi uyushtirgan. 13 kishi halok bo‘lgan, mingdan ortiq kishi jabrlangan. Sekta rahbarlarining aksariyati hibsga olinadi, ulardan 13 nafari, shu jumladan Asahara qatl etiladi.

Syoko Asahara (haqiqiy ismi Tadzuo Matsumoto) 1987 yilda «Aum Sinrikyo» harakatiga asos solgan. U 32 yoshda edi, chaqaloqlikdagi kasallik tufayli deyarli butunlay ko‘r bo‘lgan, u an’anaviy tibbiyot bilan shug‘ullanishga, Hindistonga bir necha marta ziyoratga borishga va hatto dalay-lama bilan uchrashishga ulgurgan.

«Aum Sinrikyo» millenaristik sekta edi, ya’ni uning izdoshlari tez orada qiyomat bo‘lishiga tayyorlanardi. U buddizm, hinduizm va xristianlik elementlarini birlashtirgan. Xususan, Syoko Asahara o‘zini Iso Masih deb atagan.

1990 yil yanvar. Syoko Asahara (o‘rtada) «Aum Sinrikyo» negizida tashkil etilgan partiyaning ta’sis konferensiyasida. Maktabda u sinfdoshlariga bir kun kelib Yaponiya bosh vaziri bo‘lishini aytgandi. Partiya parlamentga kira olmaydi
The Asahi Shimbun / Getty Images
«Aum Sinrikyo» a’zolari Syoko Asahara niqobini taqqan holda namoyishda. Tokio, 1990 yil
Sankei / Getty Images

«Aum Sinrikyo» diniy tashkilot sifatida ro‘yxatga olingan. Unga qarshi ommaviy kampaniya olib boriladi: sekta hokimiyatni egallab olish va ommaviy terror uyushtirishni rejalashtirishda ayblangan. Shuningdek, politsiya firibgarlikda gumon qilib surishtiruv ham o‘tkazgan: «Aum Sinrikyo» a’zolari ko‘chmas mulkni sotib olish uchun ko‘plab soxta firmalarni ro‘yxatdan o‘tkazishda gumonlangan. Keyinchalik ma’lum bo‘lishicha, sekta a’zolari bir necha kishini, jumladan, uni tark etishga uringanlarni, shuningdek, o‘z muxoliflarini o‘ldirgan.

1995 yil 22 martda politsiya «Aum Sinrikyo» shtab-kvartirasida tintuv o‘tkazishni rejalashtiradi. Syoko Asahara bu haqda oldindan ogohlantirilgandi. Huquq-tartibot idoralari e’tiborini chalg‘itish uchun u terakt uyushtirishni buyuradi. 20 mart kuni ertalabki tig‘iz vaqtda sekta a’zolari Tokio metrosining beshta bekatida zarin gazini ishlatadi.

Tokio, 1995 yil 20 mart. «Tsukidzi» metro bekatidan chiqish joyi – bu «Aum Sinrikyo» gaz hujumidan jabrlanganlar olib ketilgan joylardan biri. Bekat yaqinida Tokiodagi eng yirik shifoxonalardan biri – Avliyo Luka nomidagi xalqaro shifoxona joylashgan
The Asahi Shimbun / Getty Images
Terakt oqibatida voqea joyida 13 kishi vafot etadi, 17 kishi o‘ta og‘ir ahvolda shifoxonaga olib boriladi (ulardan ayrimlari vafot etadi), 37 kishi og‘ir darajada zaharlanadi. Qariyb 1000 kishi vaqtincha ko‘rish qobiliyatini yo‘qotgan

Kurita Kaku / Gamma-Rapho / Getty Images
Yaponiyalik harbiylar «Aum Sinrikyo»ning gaz hujumidan keyin vagonni tozalamoqda
Noboru Hashimoto / Corbis / Getty Images
1995 yil 20 martdagi gaz hujumida jabrlanganlar Avliyo Luka nomidagi xalqaro shifoxonada
Gaz hujumi oqibatida jabrlangan ayol
1995 yil 22 martda «Aum Sinrikyo» shtab-kvartirasida tintuv, metrodagi teraktdan ikki kun o‘tib
The Asahi Shimbun / Getty Images
«Aum Sinrikyo» shtab-kvartirasi tintuv qilinganida kimyoviy qurollarni tayyorlashda ishlatiladigan materiallar topiladi

«Aum Sinrikyo» yetakchisi Syoko Asahara so‘roqdan keyin. 1995 yil 7 iyul
The Asahi Shimbun / Getty Images
«Aum Sinrikyo»ning 13 nafar yetakchisi, jumladan Syoko Asahara o‘lim jazosiga hukm qilinadi. Hukm 2018 yil iyulida ijro etilgan
Katsumi Kasahara / Gamma-Rapho / Getty Images
20 mart kuni «Aum Sinrikyo»ning gaz hujumi xotirlanib, yaponiyalik politsiyachilar va o‘t o‘chiruvchilar biologik, kimyoviy va yadroviy qurollardan foydalangan holda uyushtiriladigan terakt oqibatlarini bartaraf etish bo‘yicha mashg‘ulotlar o‘tkazadi. Ular bir daqiqalik sukut bilan boshlanadi.

Jiji Press / AFP / Scanpix / LETA
Qurbonlardan birining bevasi Sidzue Takahasi. 2025 yil
Richard A. Brooks / AFP / Scanpix / LETA

«Aum Sinrikyo» dunyoning ko‘plab mamlakatlarida, jumladan, 1990-yillarda minglab tarafdorlari bo‘lgan Rossiyada ham terrorchi tashkilot sifatida tan olingan. Yaponiyada jinoiy ta’qibdan qutulib qolgan sektaning sobiq a’zolaridan ba’zilari yangi diniy tashkilotlar – «Alef» va «Hikarinova» («Dunyo doirasi»)ni tuzishadi. Ular terror va siyosiy ambitsiyalardan voz kechganini e’lon qilgan, bugungi kunda politsiya va maxsus xizmatlar nazorati ostida harakat qilmoqda.

Mavzuga oid