Йилнинг биринчи чорагида банк ходимлари “Ҳар бир оила – тадбиркор” дастури бўйича 20 млрд сўмдан ортиқ маблағни талон-торож қилган. “Ёшлар – келажагимиз” дастури доирасида эса 3,5 млрд сўм маблағ жиноий схемалар орқали ноқонуний ўзлаштириб юборилган. Аввалроқ Марказий банк раиси имтиёзли кредитлаш коррупцияга йўл очишини айтганди.
Коррупцияга қарши курашиш агентлиги тузган рейтинг натижаларига кўра, 2022 йилнинг биринчи чорагида банк ходимлари 128 та коррупцион жиноят содир этиб, Ўзбекистонда таълим соҳасидан кейинги 2-ўринни эгаллаган.
Бу ҳақда агентлик директори Акмал Бурҳонов 14 июн куни Коррупцияга қарши курашиш Тошкент шаҳар кенгаши мажлисида маълум қилди.
Унга кўра, бир қанча ҳолатларда аҳолини қўллаб-қувватлаш учун турли ижтимоий лойиҳаларга мўлжалланган бюджет маблағлари айрим банк мансабдор шахслари томонидан талон-торож қилинган.
Масалан, “Ҳар бир оила – тадбиркор” дастури бўйича 20 млрд сўмдан ортиқ маблағ банк ходимлари томонидан талон-торож қилинган. Талон-торож қилинган маблағлар Миллий банкда 1,3 млрд, Микрокредитбанкда 2,4 млрд, Халқ банкида 3 млрд, Агробанкда 12,3 млрд сўмни ташкил қилади.
Шунингдек, “Ёшлар – келажагимиз” дастури доирасида ҳам 3,5 млрд сўм маблағ ёшлар бандлигини таъминлашга йўналтирилмасдан, жиноий схемалар орқали ноқонуний ўзлаштириб юборилган.
Коррупцияга қўл урган банк ходимларининг 5 нафари республика, 74 нафари вилоят ва 597 нафари туман (шаҳар) миқёсидаги банкларда фаолият юритган. Мазкур жиноятлар оқибатида 354,2 млрд сўм кредит маблағлари талон-торож қилинган.
“Биргина Тошкент шаҳрида 2021 йилда 12 нафар шахсга нисбатан 10 та жиноят иши (6 таси – Марказий банк ва унинг қуйи тизими ҳамда 4 таси тижорат банклари ходимлари) судга юборилган.
Хусусан, 7 нафар шахс Жиноят кодексининг 167-моддаси (ўзлаштириш ёки растрата йўли билан талон-торож қилиш), 3 нафар шахс Жиноят кодексининг 168-моддаси (фирибгарлик), 1 нафар шахс Жиноят кодексининг 207-моддаси (Мансабга совуққонлик билан қараш) ҳамда 1 нафар шахс Жиноят кодексининг 208-моддасида (Ҳокимият ҳаракатсизлиги) кўрсатилган жиноятларни содир қилишган.
Мазкур жиноятларни содир қилган 12 нафар шахснинг 2 нафари Тошкент шаҳри ва 10 нафари туман даражасидаги банк тизими ходимлари ҳисобланади”, – деди Акмал Бурҳонов.
Аввалроқ Сенат ва Коррупцияга қарши курашиш миллий кенгаши раиси Танзила Норбоева маълум қилгандики, 2021 йилда судларга юборилган коррупциявий жиноят ишлари банк соҳасида 3 баробарга ошган.
“Имтиёзли кредитлар коррупцияга мойилликни оширади”
Марказий банк раиси Мамаризо Нурмуродов имтиёзли кредитлаш сиёсати коррупцияга мойилликни юзага келтиришини айтиб келади.
“Имтиёзли кредит бор жойда муайян даражада коррупция элементлари ҳам бўлади. [...] Қаерда имтиёзли кредит бўлса, албатта, [маблағни] бошқа мақсадда ишлатишга мойиллик ҳам бўлади”, деганди МБ раҳбари 2020 йилдаги матбуот анжуманларидан бирида.
Нурмуродов, шунингдек, 2021 йилдаги чиқишларидан бирида “бозор тамойилларидан қанча кўп чеклансак, коррупцияга мойиллик ортиб бораверади”, дея таъкидлаганди.
2021 йил апрелидаги президент селекторида Шавкат Мирзиёев банк тизимидаги коррупция йўқолмаётганини айтганди.
“Банклар тизимида коррупция йўқолмаяпти. Мен [Марказий банк раиси] Мамаризо Нурмуродовнинг ўзига ишонаман, лекин тизимига ишонмайман. Ҳалигача қинғирликлар бор”, дея қайд этганди давлат раҳбари.
