Яқинда Facebook компаниясининг номи Meta’га ўзгарди. Бу ўзгариш компания таркибидаги Facebook, Instagram ва Whatsapp’лар номига таъсир қилмайди. Ижтимоий тармоқлар ўз номида қолаверади. Хўш, Facebook нега Мeta’га ўзгарди, Цукерберг ўзи нима қилмоқчи?
Рақамли ва жисмоний олам бирлашадиган бўшлиқ
Цукерберг янги “Metaverse” деб номланган тармоқ қуришни режа қилаётгани ҳақида эълон қилди. Бунинг учун Европадан 10 000 ишчи ёллашни бошлаганини ҳам маълум қилган. Тахминларга кўра, метаверc – интернетнинг келажаги бўлиши мумкин. Цукерберг Meta компанияси ижтимоий тармоқларини ҳам метаверс билан боғлашни мақсад қилган. Метаверсни айнан қандай тасаввур қилсак бўлади? Бу инсониятнинг жисмоний ҳолатидан ташқаридаги оламми?
Мутахассислар метаверсни виртуал реалликка ўхшатмоқда, бироқ ундан анча ривожланган ва мукаммалроқ бўлади деган фикрда. VR орқали тасвирларни 3D шаклда кўриш мумкин.
Метаверсе атамаси илк бор Нил Стайвенсоннинг “Snow Crash” асарида илмий-фантастик китобида ҳақиқий дунёдан фарқ қилмайдиган рақамли олам сифатида тасвирланган. “The Matrix” ва “Ready Player One” каби филмларда ҳам метаверс ҳақида тахминий фаразлар мавжуд.
Метаверсда ўзингизни виртуал шаклингизни яратасиз
Ҳозир рақамли оламнинг барча турлари билан боғланиш компютер ёрдамида амалга ошаётган бўлса, метаверсда бу ишни махсус кўзойнак таққан ҳолда бажариш керак бўлади.
Виртуал реалликдан фарқи унда рақамли технология билан боғлиқ жуда кўп соҳалар, видеоконференциялар, Minecraft, Roblox каби ўйинлар, криптовалюталар, электрон почта, VR, концерт, кино, мусиқа, жонли эфирлар, ижтимоий тармоқлар 3D шаклида бирлашиб кетган бўлади. Метаверсни тахминан шундай тасаввур қилиш мумкин: “Facebook ёки Microsoft team’да 3D аватарингизни яратасиз. Бу аватар ёрдамида виртуал учрашувларда қатнашасиз. Ишдан кейин сизнинг аватарингиз, яъни виртуал сиз қандайдир концертга борасиз. Концерт тугагач, сизга бирор кийимни харид қилиш топширилади ва сиз онлайн дўкондан криптовалютага кийим сотиб оласиз. Ва уни эртанги виртуал ишингизга кийиб борасиз. Қизиғи, бу кийимни ҳамкасбларингиздан бири сиздан қарзга сотиб олиб, ўзи хоҳлаган жойга кийиб бориши мумкин бўлади”.
“2031 йилгача барчамиз метаверс деб аталадиган виртуал тармоқда яшаймиз”
Одатда виртуал ва кенгайтирилган оламлар ҳақидаги тасаввурлар маълум бир йилларда пайдо бўлиб, кейин кўпчиликнинг эсидан чиқиб кетган. Бундай ҳодиса метаверс билан ҳам содир бўлиш эҳтимоли йўқ эмас. Бироқ Цукербергнинг айтишича, унда метаверсни ривожлантириш бўйича жиддий режалар бор. Жумладан, Facebook метаверсда алоқада бўлиш учун янги “ақлли” кўзойнаклар тайёрлаш бўйича иш бошлаган. Иш якунига етса, фойдаланувчилар аста-секин смартфонлардан узоқлашиб, кўзойнакларга ўтади. Цукерберг 2031 йилга бориб, барчамиз метаверс деб аталадиган виртуал тармоқда ҳам яшаб, ҳам ишлашни бошлаймиз, деган фикрда.
Шунингдек, метаверсда масофадан туриб ишлаш имконияти ҳам кенгроқ бўлади. Facebook олдинроқ Workplace ва Horizon деб номланган тармоқларда компютер орқали масофадан гуруҳ бўлиб ишлаш бўйича тажриба ўтказиб кўрганди. Бу иккала тармоқда ҳам виртуал аватарлардан фойдаланилади.
Метаверс телефонлар ўрнини эгаллаши мумкинми?
Бу савол ҳамон очиқлигича қолмоқда. Кўпчилик бундай бўлишига шубҳа қилади. Чунки дунёнинг аксар қисмларида ҳамон мобил алоқа хизмати паст. Метаверснинг реалликка айланиши учун камида 5G тармоқ керак бўлиши мумкин. Балки бу ҳам камлик қилиб, 6G тармоқ учун эҳтиёж сезилар. Бу – 1990 йиллардаги технологик сакрашга ўхшаб кетади. Ўшанда интернет матнлар ва расмлар учун фойдаланилган бўлса, кейинчалик у орқали савдо қилиш, маърузаларда қатнашиш мумкин бўлди, умуман интернет бутун ҳаётга уйғунлашиб кетди.
Метаверс мозаикага ўхшайди. 3D дунёлар, иш жойлари, иқтисодиёт умуман ҳаммаси метаверснинг қисмлари бўла олади. Уларнинг бирлашишига реал ҳаётдаги деворлар тўсқинлик қиляпти. Бу деворларни бузиб, қисмларни битта мозаикага териш минглаб ихтирочилар ва бизнесменларнинг бўйнига тушади.
Ҳозирча янги тармоқ бўйича ишлар дастлабки босқичда турибди. Агар Метаверс эволюцияси юз берса, технология гигантлари ўртасида кейинги ўн йилликда катта кураш бошланиши шубҳасиз.
