Бугун қай бир ўзбек хонадонига кириб бормайлик, давра тўрида, албатта, турмушнинг оғир синовларини катта машаққат ва метин ирода билан енгиб ўтиб, айни дамда кексалик гаштини сураётган, ҳар ишда бизга ибрат ва намуна бўлган нуронийларни кўрамиз.
Тўғри-да, инсон ёши улғайгач, меҳнатига яраша роҳатини ҳам кўриши керак. Шу боис ўзбек хонадонида кексалар доимо тўрдан жой олса, ёшлар пойгакда хизматга шай туришади. “Олтин олма, дуо ол” нақлининг мазмун-моҳиятини яхши билади ҳозирги авлод.
Дарвоқе, кексалар қачон ҳаётдан рози бўладилар?
Қачонки, юрт тинч бўлса, фарзанду набиралар камолидан кўнгиллар тўқ бўлса. Кекса авлод муносиб хизмат қилган жамият уларни ардоқласа. Ёшлар бобо-ю момолар панду насиҳатига қулоқ тутиб, шу азиз Ватан равнақи учун жон куйдиришса, фидойилик кўрсатишса.
Бугун юртимизда амалга оширилаётган ислоҳотлар жараёнида, шубҳасиз, катта авлоднинг ҳам алоҳида ўрни бор. Хусусан, президентимизнинг 2016 йил 28 декабрдаги “Ўзбекистон фахрийларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш “Нуроний” жамғармаси фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармони бу борада муҳим аҳамият касб этди.
Маълумки, ушбу Фармоннинг 4-бандида Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳри ҳокимликлари 2017 йил 1 сентябргача ҳар бир туман ва шаҳарда, қоидага кўра, маданият ва дам олиш истироҳат боғлари ҳудудида “Нуронийлар маскани” мажмуалари фойдаланишга топширилишини таъминлаши, масканда “Нуроний” жамғармасининг Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳри, шунингдек, туман (шаҳар) бўлимлари фаолият кўрсатиши белгиланган. Шу билан бирга, масканларни қуришда бой китоб фондига эга китобхонлар зали, шахмат, шашка ва дам олиш хонаси, кексалар учун махсус тренажёрлар билан жиҳозланган даволаш-жисмоний тарбия зали, ошхона, тиббий хона ташкил этиш ҳамда мажмуани зарур мебель, компьютер техникаси ва алоқа воситалари билан жиҳозлаш назарда тутилган. Демак, фармонга кўра, ўтган йили юртимизнинг барча туман ва шаҳарларида “Нуронийлар маскани” фойдаланишга топширилиши шарт эди.
Фармон ижроси таъминланган туман ва шаҳарлардаги маданият ва дам олиш истироҳат боғларига кирсангиз, узукка кўз қўйгандек ярашиб турган, миллийлик ва замонавийлик ўзаро уйғунлашган гўзал, кўркам масканларни кўриб, дил яйрайди. Ижро таъминланмаган туман ва шаҳарлардаги ҳолат эса кўнгилни хира қилади.
Шу ўринда ҳақли саволлар туғилади.
Хўш, нега айрим туман ва шаҳарларда Президент Фармони ижроси таъминланмади? Бунга ким айбдор ёки нима сабаб? Қурилиб, фойдаланишга топширилган Нуронийлар масканларида бугун аҳвол қандай? Кексалар учун барпо этилган бу бинолар аслида кимга тегишли? Ҳозирда бу иншоотлардан самарали фойдаланиляптими?
Жорий йилнинг 30 июнь ҳолатига кўра, республикамиздаги 200 та туман (шаҳар)нинг 118 тасида “Нуронийлар маскани” фойдаланишга топширилган. Шундан 81 таси янгидан қурилган бўлса, 37 таси таъмирланиб, замон талабларига мос тарзда жиҳозланган. Яна 21 та туманда масканлар қурилиши давом этяпти, 12 та эски бинода эса таъмирлаш ишлари бажариляпти.
Жумладан, Тошкент вилоятида ҳозиргача 21 та туман ва шаҳардан бор-йўғи 2 тасида (2008 йил 1 июль ҳолатига кўра) “Нуронийлар маскани” барпо этилган, 15 та туманда эса умуман маблағ ажратилмагани сабабли қурилиш ишлари ҳали бошланмаган. Президент фармони эълон қилинганига икки йил, ижро муддати ўтиб кетганига, ҳадемай, бир йил тўлса-ю, вилоятдаги айни масалага мутасадди раҳбарлар ҳануз “Олма пиш, оғзимга туш”, деб ўтираверишса. Бу ҳолатни қандай изоҳлаш мумкин?!
Келинг, аниқ мисолларга мурожаат қиламиз. 2018 йил 21 июнда Чиноз тумани ҳокимининг “Нуроний” жамғармаси туман бўлимига Чиноз шаҳри маданият ва истироҳат боғи ҳудудидан “Нуронийлар маскани” қурилишини лойиҳалаштириш учун ер ажратиш тўғрисида”ги қарори қабул қилинган. Таажжуб, Президент фармонида ушбу масканларни қуриб, фойдаланишга топишириш муддати 2017 йил 1 сентябрга қадар, деб аниқ белгиланган бўлса-да, туман ҳокими оз эмас, кўп эмас, қарийб икки йил кейин қарор чиқариб турса! Буни қандай изоҳлаш мумкин?
Шу йил апрель ойида Тошкент вилоятининг маъмурий маркази — Нурафшон шаҳрида “Нуронийлар ва Маҳалла маркази” мажмуаси фойдаланишга топширилганидан кўпчилик хурсанд бўлди. Ахир, кексалар орзиқиб кутган янги иншоот қурилади-ю, қувонмай бўладими?!
Йўқ, ортиқча суюнишга шошилмайлик. Сабаби, Тошкент вилояти ҳокимининг 2018 йил 27 январдаги “Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятини мувофиқлаштириш бўйича Тошкент вилояти кенгаши ва “Маҳалла” хайрия жамоат фонди вилоят бўлимини маъмурий бино билан таъминлаш тўғрисида”ги қарори “милт” этган қувончни чипакка чиқарди.
Нега дейсизми? Боиси, вилоят ҳокими қарорида юқоридаги кенгаш ҳамда фонднинг вилоят бўлимини “Нуроний” жамғармаси вилоят бўлими учун қурилаётган бинога жойлаштирилиши ҳамда ушбу маскан “Нуронийлар ва Маҳалла маркази” деб юритилиши кўрсатилган.
Ажабо, кўз кўриб, қулоқ эшитмаган бу “антиқа” номни ким ўйлаб топди экан? Президентимизнинг 2016 йил 28 декабрдаги “Ўзбекистон фахрийларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш “Нуроний” жамғармаси фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармонида масканнинг қандай номланиши ва топширилиш муддати аниқ-равшан белгилаб қўйилган бир пайтда юқоридаги “янгилик”ни қандай тушуниш керак?
Бу ҳали ҳаммаси эмас. Ушбу ҳолдан фиғони фалакка кўтарилган “Нуроний” жамғармаси Тошкент вилояти бўлими раиси С.Асатовнинг жамғарма республика Бошқарувига маълум қилишича, бугунги кунда “Нуроний” жамғармаси вилоят бўлими мазкур бинога ижара асосида жойлаштирилган. Устига устак, “Маҳалла” хайрия жамоат фондининг вилоят бўлими раиси “Нуроний” жамғармасига ўтказиб берилиши лозим бўлган ҳашар пулидан электр, иситиш, сув ва солиқ учун 20 миллион сўм маблағни ушлаб қолган.
Таажжубки, ҳокимнинг шу йил январ ойидаги қарори қўл келиб, “Нуронийлар маскани” биноси “Маҳалла” хайрия жамоат фонди вилоят бўлими балансига ўтказиб берилган. Шу тариқа фонд бинонинг 80 фоизига, жамғарма бўлими эса бор-йўғи 20 фоизига, яъни атиги тўртта хонага жойлашган. “Нуронийлар маскани”даги тиббиёт хонаси, спорт зали, ошхона, кутубхона ҳам “Маҳалла” хайрия жамоат фонди вилоят бўлимининг “омадли” ходимларига насиб этган.
Қизиқ, Президент фармонида белгиланган топшириқни ҳар ким ўзича талқин қилиб, ижро этаверса, натижа ва самарадорлик нима бўлади? Бу билан ким кимни алдамоқчи?
Энди Тошкент шаҳридаги ҳолатга разм солайлик. Маълумотларга кўра, пойтахтнинг 11 та туманидан бор-йўғи 3 тасида “Нуронийлар маскани” барпо этилиб, ўз эгаларига топширилган, 5 тасида эса маблағ ажратилмагани боис, қурилиш бошланмаган. Бундан ҳайрон бўлган жамғарманинг шаҳар бўлими раиси Рустам Калонов 2017-2018 йилларда барча туман ҳокимликларига аҳволни ўнглашни сўраб, хат юборган.
Ушбу хатга Шайхонтоҳур тумани ҳокимининг биринчи ўринбосари Ш.Садиқов томонидан йўлланган жавобни ўқиган киши ҳайратдан ёқа ушлаши аниқ. Ихчамгина ёзилган икки бандли “расмий” хатда, жумладан, шундай дейилади:
“...Мурожаатингизда “Нуроний” жамғармаси бўлими хонасини таъмирлаш мақсадида сарф-харажатларни қоплаш туман бюджети харажатлар сметасида кўзда тутилмагани сабабли, ушбу харажатлар “Нуроний” жамғармасининг шахсий ёки ҳомийликка олган ташкилотларнинг маблағлари ҳисобига қопланиши мумкинлиги маълум қилинади”.
Туман ҳокимининг биринчи ўринбосари ҳазиллашдимикин, деб ўйлаб қоласан, киши. Бинобарин, Фармонда бу хайрли вазифа ҳокимлик зиммасига юкланганини жаноб Садиқов билмасмикан?
Яқинда Чилонзор туманида ишга туширилган “Нуронийлар маскани”, “Маҳалла”, “Оила” ҳамда “Ёшлар” маркази биноси ҳам туман кўркига кўрк бўлиб қўшилди. Бизнингча, буям аслида, бир ўқ билан тўртта қуённи уришдан бошқа нарса эмас-ов!
Яқинда “Нуроний” жамғармаси республика Бошқаруви томонидан тузилган ишчи гуруҳ пойтахт туманларида бўлиб, бу борадаги аҳволни ўрганди. Маълум бўлишича, ҳаммаси ўша-ўша: эски ҳаммом, эски тос. Масалан, Юнусобод туманида “Нуронийлар маскани” барпо этиш мутасаддиларнинг хаёлига ҳам келмаяпти. Боз устига, жамғарманинг туман бўлими ходимлари учун ажратилган хона ҳам хароб аҳволда. Ишлаш учун ҳеч қандай шароит йўқ, десак, вазиятга юмшоқ баҳо берган бўламиз.
Буёғини сўрасангиз, Қорақалпоғистон Республикасининг бор-йўғи 3 та туманида “Нуронийлар маскани” бунёд этилган, 5 тасида эса ҳеч қандай ҳаракатдан дарак йўқ.
Юртимизда кекса авлоднинг жамият ҳаётидаги фаоллигини ошириш, бу борада улар учун муносиб шарт-шароит яратиб бериш даврнинг долзарб масалаларидан бирига айланган бир пайтда, қандай қилиб ушбу хайрли ишга панжа орасидан қараш мумкин? Наҳотки, бу савобли ишни уддалаш игна билан қудуқ қазишдай қийин бўлса? Ахир, Сурхондарё, Бухоро, Самарқанд ва Хоразм вилоятларида ушбу вазифа ўз вақтида, ҳеч қандай кам-кўстсиз, юз фоиз бажарилди-ку? Дейлик, Самарқанд вилояти ҳокимлиги ҳар бир тумандаги “Нуронийлар маскани” учун 3 тадан штат бирлиги ва 1 тадан Damas автомобили ажратгани ёки Сурхондарё вилояти ҳокимлиги жамғарманинг вилоят бўлимига замонавий русумли автобус туҳфа қилгани, бугун нуронийлар ушбу автобусда она юртимиз – Ўзбекистон бўйлаб саёҳат қилаётгани туш эмас-ку! Нега улардан ибрат олинмаяпти? Нима учун Президент Фармони ижросига икки хил ёндашув бўляпти?
Масаланинг бошқа жиҳати ҳам бор. Ҳозир юртимизда барпо этилган аксарият “Нуронийлар маскани” ё қайсидир тадбиркор, ё “Маҳалла” хайрия жамоат фонди балансида. Хусусан, Наманган вилоятидаги 12 та масканнинг 9 таси хусусий тадбиркорларга тегишли. Афсуски, бундай фактларни бошқа вилоятлар мисолида ҳам келтириш мумкин.
Бунинг нимаси ёмон, дерсиз? Гап шундаки, агар “Нуронийлар маскани” Фармонда белгиланганидек, жамғарма бўлими тасарруфида бўлмас экан, вақти келиб нуронийлар ундан ажралиб қолишлари, яъни қонуний эгаси бинодан истаган пайт бошқа мақсад йўлида фойдаланиши мумкин. Ёки биз янглишяпмизми?
Аслида, барпо этилган “Нуронийлар маскани”ни ўз эгасига топширмаслик шу азиз Ватан равнақи, халқ фаровонлиги, фарзандлар камоли учун муносиб хизмат қилиб, эндиликда кексалик гаштини сураётган бобо ва момоларга нисбатан ҳурматсизлик, эътиборсизликдан бошқа нарса эмас. Инчунун, нуронийлар узоқ ва яқин тарихнинг долғали, суронли даврларини бошидан кечирган, не-не азоб-уқубатлар чекиб бўлса-да, она юрт тақдирига маъсул бўлган, сизу бизни шу кунларга етиб келишимизга муносиб ҳисса қўшган фидойи инсонлардир.
Афсуски, айрим ҳокимликлар буни англаб етишмаяпти. Ўзларида Президентимизнинг юқоридаги Фармони ижросини таъминлаш учун етарли куч топа олишмаяпти. Кекса авлодга эътибор қаратиб, масканлар барпо этиш улар учун аҳамиятсиз масалага айланган, гўё.
Хўш, “Нуронийлар маскани” нима учун бунёд этилади? Албатта, маҳалла, оила, ёшларга оид муаммоли масалалар юзасидан масалаҳатлашиш, муаммоларни ҳамжиҳатликда ҳал этиш учун. “Бизга шуниси ҳам бўлаверади” қабилида иш юритаётган айрим раҳбарларнинг эскича иш услуби эса вазифани ўз вақтида ва тўлақонли бажаришга халал бераётир.
Юртбошимиз 2017 йил 8 июль куни Наманган вилоятига ташрифи чоғида “Нуроний” жамғармаси Наманган вилояти бўлимининг янги биноси ва “Нуронийлар маскани” билан танишаркан, қуйидаги сўзларни айтганди: “Кексаларни эъзозлаш, уларга ҳурмат-эҳтиром кўрсатиш халқимизга хос эзгу фазилатлардан. Мамлакатимизда ёши улуғ инсонларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш, турмуш шароитларини янада яхшилаш, саломатлигини мустаҳкамлашга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Зотан, нуронийларни эъзозлаган кам бўлмайди”.
Шу маънода, бугун кекса авлодга ҳурмат-иззат кўрсатиб, “Нуронийлар масканлари”ни ўз вақтида қуриб, фойдаланишга топшириш қай даражада аҳамиятли бўлса, мажмуаларни қонунан ҳақиқий эгаси номига расмийлаштириб бериш ҳам шу қадар муҳим. Бинобарин, “Нуронийлар маскани” маънавият ва тарбия ўчоғидир.
Ўйлаймизки, яқин орада тегишли вилоятлар ҳокимликларидан юзага келган саволларга қониқарли жавоб оламиз.
Тоҳир Шомуродов
