«Аҳоли кўпаймоқда, кўпроқ ўқитувчи керак» – Авлоний институти ректори талаба-ўқитувчи тайёрлаш тизими ҳақида маълумот берди

Абдулла Авлоний номидаги илмий-тадқиқот институти ректори Аюбхон Раджиев биз билан суҳбатда бу борада амалга оширилаётган ишлар ҳақида маълумот берди. Қуйида суҳбатдошимизнинг айни масаладаги асосий фикрларини келтирамиз.

Педагог бўлмаган йўналишлардаги талабалар учун мактабда дарс бериш ҳуқуқини берувчи тайёрлов модуллари йўлга қўйилади. Бу жараён қандай амалга оширилади?

Президент қарори билан нопедагог йўналишда таҳсил олаётган иккинчи ва ундан юқори курс талабалари учун тайёрлов курсларида ўқиб, мактабда дарс бериш имконияти яратилмоқда. Бу педагогик модул ҳаммага ҳам мос келади дегани эмас. Масалан, техника йўналишида ўқиётган талаба мактабда она тилидан дарс беролмайди. Талаба ўқиётган йўналиш у дарс беришни истаган йўналиш билан турдош, яқин бўлиши талаб этилади.

Масалан, иқтисодиёт йўналишида таҳсил олаётган талаба тайёрлов модули асосида математикадан болаларга сабоқ бериши мумкин бўлади. Ахир улар олийгоҳга тайёргарлик жараёнида ҳам дарс берадиган фанидан чуқур билим олган бўлади. Биз ана шу билимга психология ва методикани қўшимча равишда ўргатсак, улардан халққа фойдаси тегадиган ўқитувчилар чиқиши мумкин.

Англия ва АҚШ каби давлатларда охирги 20 йилда бу амалиёт кенг тарқалди. Чунки мактаблар кўп, аҳоли сони эса ошиб боряпти. Ўзбекистон аҳолисининг ўсиш даражаси ҳам уларникидан кам эмас. Бу эса мактаб ва ўқитувчиларга бўлган талабни оширади. Ҳозирда педагоглар тайёрлайдиган 10 дан зиёд олийгоҳларга қўшимча равишда нопедагог йўналишда ўз мутахассислиги бўйича билими етарли, аммо педагогик кўникмаси ва маълумоти бўлмаган кадрларни соҳага жалб қилмасак, келажак учун мактаб ўқитувчиларини ҳозирдан тайёрламайдиган бўлсак, эртага таълим сифатига салбий таъсир кўрсатиши аниқ. Бу мажбурий эмас, ўзида ўқитувчиликка хоҳиш бўлган, шу соҳага қизиққан одам бемалол ўқиши мумкин.

Тайёрлов курслари қаерда ташкил этилади ва улар пулли бўладими?

Бу курслар ҳозирча Абдулла Авлоний номидаги илмий-тадқиқот институти ва унинг вилоятлардаги 14 та филиалида амалга оширилади. Агар бу тизим ўзини оқлаб, яхши натижалар кузатилса, нодавлат таълим муассасаларига ҳам бу ҳуқуқни бериш мумкин бўлади. Бу курслар иккита йўналишда ташкил қилинади: талабгорларнинг асосий қисми тўлов-контракт асосида ўқитилса, бир қисми учун грант ўринлар ҳам ажратилиши мумкин. Бунинг ўзига яраша талаблари ҳам бўлади. Грант асосида таълим олган бўлажак устозлар республиканинг «қизил» тоифадаги ҳудудларига, таълим сифати юқори бўлмаган ёки олис ҳудудлардаги мактабларга бориб маълум муддат ишлаб бериши керак бўлади.

Курслар давомийлиги камида 576 соатдан 900 соатгача бўлган дастурни ташкил этади. Умумий ўрта таълимда 20 дан ортиқ фанлар бўлса, тайёрлов модулларида ҳам уларнинг салмоғига қараб дастурлар ва ўқув соатлари жорий қилинади. Бу давр 7 ойдан 1 йилгача вақт оралиғида бўлиши мумкин.

Халқ таълими тизими сифатсиз кадрни мактаб остонасига йўлатмасликка ҳаракат қилади

Бу янгилик ҳақида эълон қилганимизда, қабул қилолмаганлар ҳам бўлди. Бу табиий эди, чунки ҳали тафсилотлар билан таништириб улгурмагандик. Балки уларнинг ўрнида бўлганимизда, бизда ҳам шундай фикр пайдо бўлиши мумкин эди. Лекин бу хавотирлар ўринсиз, чунки мамлакат ҳам, халқ таълими тизими ҳам бедарвоза эмас. Тизим номутахассис, сифатсиз кадрни мактаб остонасига йўлатмасликка ҳаракат қилади.

Тайёрлов модули битирувчилари янги ташкилот томонидан баҳоланади

Янги тайёрлов модулларининг ўқув дастурлари, соатлари, мазмуни, қабул қилиш тартиби, битирув талаблари Халқ таълими вазирлиги, Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекцияси, Абдулла Авлоний номидаги илмий-тадқиқот институти томонидан ҳамкорликда яратилади. Ушбу модулда таҳсил олишнинг ўзига яраша қонун-қоидалари ўрнатилади, яъни барча битирувчилар ҳам ижобий натижа кўрсатмаслиги мумкин.

Шуни ҳисобга олган ҳолда бу курсларда таҳсил олган битирувчилар яхши мутахассис бўлиб етишиб чиқиши учун талаблар имкон қадар кучайтириляпти. Халқ таълими вазирлиги томонидан таълим сифатини холисона баҳолаш ташаббуси илгари сурилмоқда: ҳеч кимга бўйсунмайдиган, таълим сифатини шаффоф тарзда баҳолайдиган нодавлат ташкилот тузиляпти. Ташкилотнинг вазифаси ўртада туриб холис баҳо беришдан иборат бўлади. Янги очиладиган педагогик тайёрлов курслари битирувчиларини айнан шу ташкилот билан бирга баҳолашни йўлга қўйишни режалаштирганмиз.

Гулмира Тошниёзова суҳбатлашди

Тасвирчи ва монтаж устаси – Абдусалим Абдувоҳидов.