2004 йилда машҳур режиссёр Стивен Спилберг «Терминал» филмини суратга олади. Нью-Йорк аэропортида бир қанча муддат қолиб кетган муҳожир ҳақида ҳикоя қилувчи филм томошабинлар томонидан илиқ кутиб олинади. Филм катта экранларга чиққан пайтда унинг суратга олинишига сабаб бўлган эронлик ҳали ҳам Париж аэропортида яшаб юрганди.
1977 йилда Эронда вазият кескинлашади. Одамлар мамлакат ҳукмдори шоҳ Муҳаммад Ризо Паҳлавийга қарши намойишлар ўтказа бошлайди. Полиция намойишчиларга қарши аёвсиз кураш олиб боради ва кўплаб одамлар ҳибсга олинади. Бундан ташқари, намойишларда фаол қатнашаётган фуқаролар аниқланиб, қидирув бошланади. Ана шундай ҳолатда шоҳга қарши чиқиб намойишларда фаол қатнашганларнинг аксарияти хорижга қоча бошлайди.
Қўлга тушганларнинг айримлари қамалади. Бошқалари эса Эрондан бадарға қилинади. Ана шундай инсонлардан бири Миҳрон Каримий Носирий эди. Миҳрон 1942 йилда туғилган. Паҳлавийга қарши намойишлар бошланганда у 35 ёшда бўлган.
Миҳрон 1977 йилда шоҳга қарши ўтказилаётган намойишларда фаол қатнаша бошлайди ва у полиция эътиборига тушади. Уни ҳибсга олиб, мамлакатдан бадарға қилишади. Миҳрон Европанинг бир қанча давлатларидан қочқинлик мақоми беришни сўраганига қарамасдан унинг сўрови рад этилади.
1978 йил 7 январдан 1979 йил 11 февралгача давом этган намойишлар охири шоҳни тахтдан ағдариш билан тугайди. Шундай бўлса ҳам Европанинг турли давлатларида вақтинча яшаб турган Миҳрон ватанга қайтишни хоҳламайди. Шундан сўнг унинг Европадаги дарбадар ҳаёти бошланади.
Ниҳоят уч йиллик уринишлардан сўнг БМТ қошидаги Қочоқлар иши бўйича олий комиссиянинг Белгия бўлими унга қочоқлик мақомини беради. БМТдан олинган қочоқлик мақоми билан у Европанинг исталган мамлакатига жойлашиши мумкин эди. Аммо у Белгияда қолишни хоҳлаб шу мамлакатда яшай бошлайди.
Қарийб 10 йил Белгияда яшаган Миҳрон 1988 йилда Шотландия пойтахти Глазго шаҳрига кўчиб боришни мақсад қилиб йўлга чиқади. Глазгога бориш учун у аввал Франция пойтахти Париж шаҳрига боради ва у ерда темирйўл вокзалида ҳужжатлари солинган сумкани ўғирлатади. Самолётга амаллаб чиқиб олган Миҳрон Лондонга учади. Аммо «Хитроу» аэропортида шахсини тасдиқлайдиган ҳужжати бўлмагани учун Миҳронни Буюк Британия ҳудудига киритишмайди ва ортга қайтариб юборишади.
Миҳрон Париждаги «Шарл де Голл» аэропортига қайтиб келгач ҳужжатлари бўлмагани учун уни Францияга ҳам киритишмайди. У Франция ҳукуматига мурожаат қилиб ўзи тушиб қолган ноқулай вазият ҳақида хабар беради. Шунда ҳам унга ҳужжатларсиз аэропорт ташқарисига чиқишга рухсат беришмайди.
Ўша пайтда Миҳроннинг ҳужжатларини Белгияда тикласа бўларди, аммо бу учун унинг ўзи бориб ариза бериши керак эди. Миҳрон эса Париждаги аэропортдан ташқарига чиқа олмасди. Шу тариқа у аэропорт ичида қолиб кетади.
Аэропортда яшар экан, Миҳронга овқатланиши учун пул керак эди. У тушиб қолган вазиятда эса пул топиш иложи йўқ. Шу учун унга аэропорт хизматчилари ва йўловчилар ёрдам бера бошлашади. Бироз ўтиб аэропорт ичида аравачаларни йиғиб келиш билан шуғуллана бошлайди. Бу иш Миҳронга аэропорт ичида овқатланиш учун етиб туради.
Кейинчалик Миҳроннинг тарихи ҳақида эшитган ОАВ вакиллари келиб ундан интервью ола бошлашади ва бу учун унга яхшигина ҳақ тўлашади.
1995 йилда Белгия ҳукумати истисно тариқасида Миҳронга унинг шахсини тасдиқловчи ҳужжатларни тайёрлаб Францияга юборишини маълум қилади. Бунинг эвазига эронлик қочоқдан Белгияга қайтиб, ўша ерда яшаш шарти қўйилади. Миҳрон бунга рози бўлмайди.
1998 йилга келиб унга ёрдам бермоқчи бўлган адвокатлардан бири Миҳроннинг ҳужжатларини тўғрилаб, Парижга етказиб беради. Аммо у барибир аэропортни тарк этишни рад этади.
2006 йил июл ойида Миҳрон касал бўлади. Шунда уни зудлик билан касалхонага ётқизиш учун олиб кетишади. Шу тариқа 18 йил «Шарл де Голл» аэропортида яшаган Миҳрон бетоблиги сабабли у ерни тарк этишга мажбур бўлади.
Миҳрон ҳақида филм
Миҳрон Париждаги аэропортда яшаб юрган пайтида дунёдаги аксарият обрўли нашрларда у ҳақда мақолалар берилади. Телеканалларда у ҳақда репортаж ва кўрсатувлар намойиш этилади. Ниҳоят эронлик қочоқнинг узоқ йиллар давомида Париж аэропортдан чиқмасдан яшаши Ҳолливуд киноусталарининг эътиборини тортади. Улар Миҳроннинг ҳаёти ҳақида филм ишлашни режалаштиришади.
2004 йилда ҳали Миҳрон «Шарл де Голл» аэропортида яшаб юрган кезларда дунёга машҳур режиссёр Стивен Спилберг унинг ҳаёти асосида ёзилган сценарий бўйича филм суратга олади. Филмда таниқли кино юлдузлари Том Ҳенкс ва Кэтрин Зета-Жонс бош ролларни ижро этишган. Филм катта экранларга «Терминал» номи билан чиқади.
Филм гарчи эронлик Миҳроннинг бошидан ўтказган воқеалар асосида суратга олинган бўлса-да, асосий қаҳрамон ва унинг мамлакати бошқа номлар билан аталган. Шундай бўлса ҳам филм ижодкорлари уни Миҳроннинг бошидан ўтказган воқеалар асосида суратга олишганини айтишган.
Шунингдек, филмдаги воқеалар «Шарл де Голл» аэропортида эмас, балки Нью-Йоркдаги Жон Кеннеди номидаги аэропортда кечади. Аммо филмнинг ўзи бу аэропортда суратга олинмаган.
Спилберг филмни суратга олиш учун кўплаб аэропортларни кўздан кечириб чиқади. Аммо аксарият йирик аэропортлар мутасаддилари ўз терминалларида узоқ муддатли суратга олиш ишлари учун рухсат беришмайди. Келиб-кетувчилар оқими катта бўлган аксарият аэропортларда йўловчилар филм ижодкорларига, улар эса йўловчиларнинг эркин ҳаракатланишига халақит беришлари мумкин эди.
Шундан сўнг Спилбер Калифорния штатининг Палмдейл шаҳарчасидаги ҳудудий қатновларга хизмат қилувчи аэропортнинг улкан ангарини танлайди. Ангар декорациялар ёрдамида Жон Кеннеди аэропортига ўхшатиб безатилади. Шунингдек, филмдаги айрим саҳналар Канаданинг Монреал шаҳрида жойлашган Мирабел аэропортида ҳам суратга олинган.
Филм катта экранларга чиққач томошабинлар томонидан илиқ кутиб олинади. Филм бюджети 60 миллион доллар бўлган ҳолда, 219 миллион доллар маблағ ишлаб беради.
Аэропортларда қолиб кетганлар
Миҳрон Каримий Носирий узоқ йиллар давомида аэропортда яшаган ягона одам эмас. Бундайларнинг сони жуда кўп. Аксарият ҳолларда ўз мамлакатидан чиқиб кетганлар бошқа жойга учиб борганда ҳужжатлар билан боғлиқ муаммоларга дуч келади ва аэропортда қолишга мажбур бўлади. Шунингдек, бошқа сабаблар билан ҳам Миҳронга ўхшаб аэропортларда яшаб қолишга мажбур бўлганлар бор. Улар ўз ватанига ҳам қайта олмайди, борган давлатига чиқишга ҳам рухсат берилмайди.
Масалан, Африкадаги Маврикий давлатидан Италияга учиб келган кекса ёшли аёл гарчи ўзи шу давлат фуқароси бўлса ҳам ҳужжатлардаги камчилик туфайли Милан аэропортида қолиб кетади. У 6 йил давомида Италияга ҳам киролмайди, Маврикийда қолган оиласи бағрига ҳам қайтолмайди ва Милан аэропортида яшашга мажбур бўлади.
Шунингдек, немис муҳандиси оиласи билан ажрашгач Испаниядаги Малйорка аэропортида 4 йил яшайди. Унинг ҳаёти ҳам Миҳронникига ўхшаб кетади. У оч қолмаслик учун аэропортда йўловчилар сумкаларни ташишда ёрдамлашиб пул ишлайди. Бундан ташқари аэропорт хизматчилари унга егуликлар бериб туришади.
Япониялик блогер Масааки Танака визаси муддати ўтгани сабабли бир ой давомида Тайван пойтахти Тайпэй аэропортини тарк эта олмайди. Ўшанда япон Тайпэйдан учиб кетиш учун тўланадиган йиғим ва чипта у ёқда турсин, ҳатто озиқ-овқат сотиб олишга ҳам пули бўлмайди. У аэропортда бир ойни фақат васаби ва соя соуси билан ўтказади.
2018 йилда Буюк Британиялик Стивен Бирд яшаш учун рухсатнома муддати ўтгани сабабли Санкт-Петербургдаги Пулково аэропортида икки ҳафта қолиб кетади.
2021 йил январ ойида Чикагодаги «О’Хара» аэропортида Адитя Синх номли 36 ёшли эркакни ушлашади. Суриштирувларда у уч ойдан буён аэропортдан чиқмай яшаб келаётгани маълум бўлади. Аэропорт ходимларидан бири Адитядан шахсни тасдиқловчи ҳужжатини сўраганда у кўрсата олмайди. Шундан сўнг ходим полицияга мурожаат қилади ва улар йўловчиларнинг хайр-эҳсони ҳисобига кун кўриб юрган Адитяни қўлга олишади.
АҚШ миллий хавфсизлик агентлиги ходими бўлган Эдвард Сноуден ҳам океан ортидан Россияга қочиб келгач, сиёсий қочоқ мақомини олгунча Шереметево аэропортидаги терминалда бир ойдан кўпроқ муддат яшайди.
Аэропортлар уйсизлар учун турар жойми?
Ғарбдаги аксарият аэропортлар уйсизлар учун яшашга қулай жой ҳисобланади.
Аэропортларга кираётган инсонларнинг аксарияти у ердан тезроқ чиқиб кетишга шошилади. Бироқ баъзилар, аксинча, у ерда қолиб яшашга интилишади. АҚШ ва Европадаги йирик аэропортлар ХХ асрда узоқ йиллар уйсизлар учун бошпана вазифасини ўтаган.
1980 йилларда АҚШда федерал бюджетни қисқартириш, руҳий саломатлик бўйича мажбурий даволанишни бекор қилиш ўз турар жойларидан айрилганлар сонининг кескин ўсишига сабаб бўлади. Шундан сўнг уйсизлар аэропортларга жойлаша бошлашади.
1986 йилда Chicago Tribune газетасида «О’Хара» аэропортида бир йил яшаган 44 ёшли собиқ бухгалтер Фред Дилснер ҳақида мақола чоп этилади. Мақолада ёзилишича, 1984 йилда «О’Хара» аэропорти яқинида метро бекати ишга тушади. Шундан сўнг бу аэропортга етиб бориш йўлкираси арзонлашади ва унга уйсизлар келиб ўрнаша бошлайди.
Ўшанда мазкур аэропортда 30-50 нафар атрофида бошпанасиз одамлар мунтазам яшаган. Қиш фаслида эса уларнинг сони 200 нафарга етган. Кейинчалик аэропортда хавфсизлик чоралари кучайтирилгач, у ерга бошпанаси йўқ одамлар кириши қийинлашади. Аммо шунда ҳам улар амаллаб аэропортлар ичига кира олишади.
Бошпанасизларнинг аэропортларга кириши ХХI асрда ҳам давом этяпти. Жумладан, 2018 йилда бир нечта нашрлар сўнгги йилларда АҚШнинг бир қанча йирик аэропортларида уйсизлар сони ортгани ҳақида хабарлар тарқатди. Улар орасида Атланта шаҳридаги «Хартсфилд-Жексон» ва Мериленд штатида жойлашган Балтимор шаҳридаги «Балтимор-Вашингтон» аэропортлари ҳам бор эди.
АҚШдаги аксарият аэропортлар ходимлари терминалларда жойлашиб олган бошпанасизларни кўчага ҳайдашмайди. Балки аксарият ҳолларда ўзлари транспорт ташкил этиб, аэропортдаги уйсизларни улар учун ташкил этилган махсус реабилитация марказларига етказиб қўйишади. Аммо шунчаки қувиб юборадиганлари ёки уйсизларни аэропорт ичига киритмайдиганлари учраб туради.
Ғайрат Йўлдош тайёрлади.
